«سازمان محیط‌زیست» نهاد مسئول آلودگی هواست
یوسف رشیدی _ عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی
فکر نمی‌کنم ادعا‌های اخیر درباره جایگاه تهران در میان آلوده‌ترین شهر‌های دنیا صحیح باشد. خیلی از شهر‌های دنیا دچار آلودگی شدید هستند ولی ایستگاه اندازه‌گیری داده ندارند. بعضی از شهر‌ها هم میزان آلودگی را بنا به تصمیم خودشان منتشر نمی‌کنند زیرا این سیاست را در پیش گرفته‌اند که اطلاعاتی در این زمینه بیان نشود. اگر ما هم ایستگاه اندازه‌گیری در تهران نداشتیم این ارقام به‌دست نمی‌آمد که قابل مقایسه باشد. خوشبختانه ما در این قسمت خیلی شفاف هستیم و اطلاعات مربوط به آن در اختیار عموم قرار می‌گیرد. به شکل کلی وضع ما از بعضی شهر‌های چین و هند و شهر‌هایی که در آن از سوخت زغال‌سنگ استفاده می‌شود، بهتر است.
در قانون، 2دستگاه در زمینه آلودگی هوا اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند که اولی وزارت بهداشت در حوزه سلامت است. در زمینه سیاستگذاری و مطالبه‌گری هم سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان بخشی از دولت مسئول این امر است. این سازمان اصلی‌ترین مرجع و نهادی است که باید در زمینه آلودگی هوا پاسخگو باشد. مسئولیت اصلی در این زمینه هم به دولت برمی‌گردد. اگرچه سازمان حفاظت محیط‌زیست مطالبه‌گری هم می‌کند، اما در مقام مسئولیت قرار دارد. شهرداری در این زمینه مسئول مستقیم نیست؛ اگرچه وظایفی مانند حمل‌ونقل عمومی را برعهده دارد.
من موافق طرح جدیدی هستم که جایگزین زوج و فرد شده است. اصل این است که «آلوده‌کننده باید بهایش را بپردازد» اگر به این سمت برود که بالاخره خودرو‌ها براساس آلودگی‌ای که ایجاد می‌کنند، پرداخت هزینه کنند، اما زوج و فرد عملا آن مفهوم را ندارد زیرا «آلودگی هوا از اگزوز خودرو ایجاد می‌شود نه از پلاک» و اگر خودرو‌ها براساس آلوده‌کنندگی طبقه‌بندی شوند، معنادار می‌شود.
در چند دهه گذشته اقدامات خوبی برای کنترل آلودگی هوا انجام شده است؛ به‌عنوان مثال در زمینه حذف سرب از بنزین در ابتدای سال‌های 80 شمسی یا ممنوعیت واردات آزبست برای استفاده در لنت ترمز و صفحه کلاج. 20سال قبل منواکسیدکربن خیلی زیاد بود ولی الان کمتر شده است. در سال‌های دهه70سرب هم زیاد بود که الان کاهش پیدا کرده است ولی اخیرا اتفاقاتی افتاده که تأثیر آن اقدامات قبلی را هم از بین می‌برد. اکنون مشکل بهبود حمل‌ونقل عمومی و بهبود خودرو‌های تولید داخل را داریم که هرکدام بخشی از این پازل هستند. همزمان استاندارد‌های آلودگی هوا هم هر سال سختگیرانه می‌شود. در سال93 دولت مصوبه‌ای برای تجهیز خودرو‌های سنگین به فیلتر دوده ارائه کرد که بعدا آن را به‌دلیل فشار خودرو‌ساز‌ها لغو کرد. موضوع از رده خارج کردن خودرو‌های فرسوده هم تا زمانی که واردات وجود داشت به آن وابسته بود، اما به محض اینکه واردات ممنوع شد، دولت نتوانست خودرو‌ساز‌های داخلی را مجاب به اجرای این طرح کند. اکنون این خودرو‌های فرسوده به‌عنوان عامل آلودگی باقی مانده‌اند. در وزارت صنعت هم که متولی سیاستگذاری در صنعت است از سال93 به این‌طرف ارتقایی در استاندارد خودرو‌های سواری به یورو4 انجام شد اما برای کاهش مصرف سوخت کاری انجام نشده است.
بنابراین در عمل می‌بینیم که این قسمت به خواب فرورفته؛ درحالی‌که عملا ظرفیت شهر دیگر گنجایش این مقدار آلودگی را ندارد. ما در مرکز شهر مشکل موتورسیکلت‌ها را داریم که هیچ کنترل و نظارت و طرح ترافیکی بر آنها اعمال نمی‌شود. موتورسیکلت‌ها در هر منطقه شهر سهمی در آلودگی دارند، اما به‌صورت متوسط حدود 25درصد نقش دارند. نمی‌توان یک اقدام مشخص را راه‌حل سریع رفع آلودگی هوا دانست.
باید مجموعه برنامه‌هایی در این زمینه اجرا شود تا بتوانیم به‌تدریج میزان آلودگی هوا در شهر را کاهش دهیم.
در همینه زمینه :