طالبان روی خط دیپلماسی

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

همزمان با ازسرگیری مذاکرات میان طالبان با آمریکا در قطر، مذاکرات اعضای ارشد این گروه با کشورهای منطقه نیز آغاز شده است تا گمانه‌زنی‌ها در مورد احتمال نزدیک بودن توافق نهایی میان طالبان و آمریکایی‌ها جدی‌تر شود.
هیأت مذاکره‌کننده طالبان به سرپرستی ملاعبدالغنی برادر، از بنیانگذاران این گروه و معاون سیاسی آن، پس از 4روز مذاکره فشرده با تیم مذاکره‌کننده آمریکایی، روز سه‌شنبه طی سفر به تهران با محمدجواد ظریف دیدار و گفت‌‌وگو کردند. خبر این دیدار را سهیل شاهین، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر، اعلام کرد. این خبر سپس از سوی وزارت خارجه نیز تأیید شد.
به گفته شاهین، ملا برادر و محمدجواد ظریف در مورد مذاکرات صلح، آینده روابط میان طالبان و ایران، روابط دوجانبه میان دو کشور و وضعیت آوارگان افغان در ایران گفت‌وگو کرده‌اند. وزارت خارجه نیز با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد گفت‌وگوها حول موضوع مذاکرات صلح بوده است. براساس این اطلاعیه، ظریف در دیدار با معاون سیاسی طالبان خواستار برگزاری مذاکرات بین‌الافغانی و همچنین ورود دولت افغانستان به مذاکرات صلح شده ‌است.
خبر سفر هیأت طالبان به تهران پس از آن منتشر می‌شود که منابع نزدیک به طالبان در گفت‌وگو با رسانه‌های افغان از مثبت بودن نتایج مذاکرات دوحه خبر داده‌اند. تلویزیون طلوع افغانستان به نقل از سیداکبر آغا، یکی از فرماندهان پیشین طالبان، گزارش داده که هیأت‌های مذاکره‌کننده در دوحه بر سر آغاز مذاکرات فراگیر صلح با حضور دولت افغانستان و همچنین اعلام آتش‌بس به نتیجه رسیده‌اند؛ موضوعی که درصورت صحت، گام بزرگی برای پایان دادن به جنگ افغانستان به شمار می‌رود.
سفر ملابرادر به ایران بلافاصله پس از پایان مذاکرات با زلمای خلیلزاد، احتمال توافق میان طالبان و آمریکا را جدی‌تر کرده است. به‌نظر می‌رسد هیأت مذاکره‌کننده طالبان با هدف جلب نظر کشورهای همسایه افغانستان و بازیگران اصلی در منطقه، بار دیگر سفر‌های دیپلماتیک خود را آغاز کرده است. این سومین سفر هیأت مذاکره‌کننده طالبان به ایران طی یک سالی است که مذاکرات میان این گروه و آمریکا آغاز شده است. ملابرادر در سفر نخست حضور نداشت اما سفر دوم با حضور او انجام شد. سفر قبلی معاون سیاسی طالبان به تهران اواسط تابستان انجام شد و او طی این سفر با عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه، دیدار و گفت‌وگو کرد.

روسیه، چین، ایران؛ طرف مذاکره طالبان
سفرهای ملابرادر به کشورهای منطقه از حوالی خردادماه امسال آغاز شد. زمانی که زلمای خلیلزاد، فرستاده ویژه دونالد ترامپ در امور افغانستان و سرپرست تیم مذاکره‌کننده آمریکایی، میان پایتخت کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس، دهلی نو، اسلام‌آباد و کابل در تردد بود، ملا برادر روسیه، چین و ایران را به‌عنوان مقصد سفرهای دیپلماتیک خود انتخاب کرد. او در نخستین سفر خارجی خود به مسکو رفت تا ضمن دیدار با مقام‌های سیاسی این کشور، با یک هیأت منتخب از گروه‌های مدنی و احزاب سیاسی افغان نیز که از کابل به روسیه آمده بودند دیدار کند.
هیأت طالبان به سرپرستی ملابرادر تاکنون غیر از ایران و روسیه، به چین و ازبکستان نیز سفر کرده است؛ هر دو کشور همسایه افغانستان هستند. این هیأت دو هفته پیش از سفر به ازبکستان، به اندونزی نیز سفر کرد و در این کشور مورد استقبال معاون رئیس‌جمهور قرار گرفت. چین علاوه بر آنکه همسایه افغانستان است، از 4سال‌ پیش وارد روند مذاکرات صلح افغانستان شد. این مذاکرات با حضور افغانستان، پاکستان، آمریکا و چین در اسلام‌آباد برگزار و به «مذاکرات چهارجانبه» معروف شد. مذاکرات چهارجانبه اما در سایه اختلافات عمیق میان دولت افغانستان و طالبان راه به جایی نبرد.
روسیه با افغانستان مرز مشترک ندارد اما روس‌ها در طول تاریخ همیشه در تعیین وضعیت سیاسی این کشور دخیل بوده‌اند. سفر ملا برادر به مسکو نیز همزمان با صدمین سالگرد روابط میان روسیه و افغانستان برگزار می‌شد. غیر از این، به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران، طالبان همیشه مورد حمایت تسلیحاتی روسیه قرار داشته‌ است. 3‌ماه پیش نیز که امضای توافق صلح میان طالبان و آمریکا در آخرین لحظه لغو شد، یکی از شروط طالبان آن بود که چین و روسیه نیز باید امضای خود را پای توافق بیندازند؛ خواسته‌ای که چندان با استقبال دونالد ترامپ روبه‌رو نشد.
از سوی دیگر، ایران 945کیلومتر مرز با افغانستان دارد و طی 18سالی که از یورش آمریکا به افغانستان و سقوط حکومت طالبان می‌گذرد، همیشه بر امنیت افغانستان اثرگذار بوده است. فارغ از این‌ها، بیش از 3میلیون آواره افغان در ایران زندگی می‌کنند و به بخشی از جامعه ایران تبدیل شده‌اند. اگرچه آمریکا ایران را به‌طور کامل از روند مذاکرات صلح افغانستان حذف کرده، اما رهبران طالبان همچنان با توجه به نفوذ ایران، با مقام‌های ایرانی در ارتباط هستند. سفر اعضای ارشد طالبان به تهران پس از توافق مقدماتی با آمریکا نیز تأکیدی است بر این واقعیت.


مکث
ملا برادر کیست؟




طالبان در سال 1994پایه‌گذاری شد و «ملاعبدالغنی برادر» معروف به «ملا برادر آخوند» یکی از بنیانگذاران این گروه بود. او که 51ساله است، حدود 8سال در پاکستان زندانی بود و اواخر سال گذشته میلادی آزاد شد. ملا برادر در سال 2001یعنی زمانی که آمریکا به افغانستان حمله کرد، در حکومت طالبان پست معاونت وزیر دفاع را در اختیار داشت. سقوط طالبان باعث فرار سران طالبان به پاکستان شد. آنها در پاکستان «شورای کویته» که مهم‌ترین تشکل رهبری طالبان به شمار می‌رود را راه‌اندازی کردند. ملابرادر رئیس این شورا بود. گفته می‌شود که خواهر ملابرادر همسر ملاعمر رهبر پیشین طالبان بوده و خواهر ملاعمر نیز همسر ملابرادر است. ملا عبدالغنی برادر سال 2010در کراچی پاکستان دستگیر شد. براساس اطلاعات غیررسمی، او در آن زمان مشغول مذاکره با برخی مقام‌های دولت افغانستان بود که از سوی پاکستان دستگیر شد. دستگیری او در سال 2010به‌معنای مخالفت اسلام‌آباد با پیشرفت روند صلح در افغانستان و آزادی او اکنون به‌معنای همراهی پاکستان با مذاکرات صلح، البته تحت فشار آمریکا، تعبیر شده است.