درآمد طرح بنزین چقدر است؟

دولت چقدر از محل اجرای طرح سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین درآمد دارد؟ این پرسشی است که این روزها زیاد شنیده می‌شود. پرسشی که دیروز در صحن علنی مجلس هم مطرح شد. حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده مردم شاهین‌شهر در مجلس، در تذکری شفاهی هم رقم درآمد دولت از محل اجرای طرح بنزینی را به چالش کشید. اما محاسبات همشهری نشان می‌دهد با احتساب درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین و درآمدهای احتمالی صادرات مازاد بنزین، دولت می‌تواند سالانه تا 72هزار میلیارد تومان از محل افزایش قیمت و سهمیه‌بندی بنزین درآمد کسب کند.

به گزارش همشهری، حاجی‌دلیگانی دیروز در مجلس گفت: براساس برآوردهای انجام‌شده درآمد دولت از افزایش قیمت بنزین 70هزار میلیارد تومان است که مبالغ پرداختی به مردم 30هزار میلیارد تومان از این درآمدها را شامل می‌شود. البته او چندی پیش رقم درآمدهای دولت از این محل را 87هزار میلیارد اعلام کرده بود که حالا 17هزار میلیارد تومان از آن را قلم گرفته. رقم جدید همچنان با رقم اعلام‌شده دولت تفاوت فاحشی دارد اما به رقم تخمینی همشهری نزدیک است. دیروز به‌دنبال بالاگرفتن بحث‌ها، سازمان برنامه‌وبودجه اعلام کرد: «درآمد ناشی از افزایش قیمت بنزین همان ۳۰هزار میلیارد تومان برای یک دوره یک‌ساله (۲۴۰۰ تا ۲۵۰۰میلیارد تومان در ماه) است که قبلاً اعلام شده بود. رئیس مجلس دیروز برای رفع اختلافات کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس را به محاسبه درآمد دولت از افزایش قیمت بنزین مکلف کرد.

سازمان برنامه چه می‌گوید؟
طبق تعهد دولت و براساس مصوبه‌ای که اجرای طرح سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین را مجاز دانسته است، باید تمام درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین برای خانوارهای نیازمند هزینه شود. همین موضوع، اهمیت محاسبه درآمدهای دولت از این محل را افزایش می‌دهد. سازمان برنامه و بودجه در اطلاعیه دیروز خود بار دیگر تأکید کرده: «تمام مبالغ ناشی از افزایش قیمت بنزین همانطور که در ابتدا اعلام شده به مردم بازمی‌گردد؛ اما دراین‌بین موضوع صرفه‌جویی بنزین نیز مورد توجه است که هرآنچه ایجاد شود، صادر شده و منابع ناشی از صادرات آن به تبصره۱۴ قانون بودجه (مربوط به هدفمندی یارانه‌ها) اضافه خواهد شد که خود نوعی بازگشت مجدد به مردم است.» پیش‌ازاین محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه نیز اعلام کرده بود: «ما اگر بنزین را ۵۰سنت بفروشیم، درآمد حاصل‌شده را به‌حساب مردم واریز می‌کنیم.» این اظهارنظر باعث شده بود برخی تصور کنند درآمدهای احتمالی و جدید نیز قرار است به حساب سرپرستان خانوار واریز شود، درحالی‌که طبق اعلامیه جدید سازمان برنامه این منابع از طریق مصارفی که دولت در جدول تبصره14 بودجه برای منابع حاصل از هدفمندی یارانه‌ها تعیین کرده، به مردم باز خواهد گشت و لزوما در قالب پرداخت نقدی واریز نخواهد شد.

درآمدهای فروش بنزین از زبان آمار
پیش از اجرای طرح سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین، مصرف روزانه بنزین در کشور 105میلیون لیتر اعلام می‌شد و مقام معظم رهبری نیز از این میزان مصرف انتقاد فرمودند. حالا اما، در شرایطی که سهمیه بنزین همه خودروهای شخصی و عمومی مشخص شده و قیمت هر لیتر بنزین آزاد نیز با 200درصد افزایش به 3هزار تومان رسیده، برآورد مصرف روزانه بنزین در اظهارات دولتمردان به 85میلیون لیتر رسیده است. به‌عبارت‌دیگر، در شرایط فعلی مصرف بنزین 20میلیون لیتر کمتر از قبل است. روی دیگر ماجرای بنزین این است که دولت بعد از سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین به ازای هر لیتر بنزین یارانه‌ای 500تومان و به ازای هر لیتر بنزین آزاد 2هزار تومان بیشتر درآمد کسب می‌کند و درمجموع انتظار دارد به‌صورت میانگین هر لیتر بنزین را 2هزار و 200تومان بفروشد. در این حالت هر لیتر بنزین نسبت به قبل از سهمیه‌بندی هزار و 200تومان درآمد اضافه خواهد داشت؛ یعنی روزانه 100میلیارد تومان و سالانه 36هزار میلیارد تومان. در این شرایط با درنظر گرفتن افت‌وخیز مصرف بنزین و حتی کاهش مصرف، بازهم درآمد دولت، ناشی از افزایش قیمت بنزین، از محدوده 30هزار میلیارد تومان کمتر نمی‌شود. با توجه به اظهارات رئیس سازمان برنامه‌وبودجه مبنی بر واریز 2هزار و 400میلیارد تومان کمک معیشتی به 17میلیون و 700هزار خانوار در آبان‌ماه، برآورد می‌شود در یک‌سال آینده مجموع واریزی دولت به حساب خانوارهای نیازمند به 29هزار میلیارد تومان برسد و تراز درآمد و مصارف طرح بنزینی دولت حفظ شود. از سوی دیگر منابع آگاه می‌گویند دولت برای اضافه کردن یک‌میلیون خانوار دیگر به فهرست یارانه‌بگیران جدید آمادگی دارد که در این صورت مجموع پرداختی‌های دولت می‌تواند به 30هزار و 500میلیارد تومان برسد که بازهم با درآمدهای انتظاری مغایرتی ندارد.

درآمدهای صادرات بنزین
دولتمردان انتظار دارند، با سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین روزانه 20میلیون لیتر از مصرف بنزین در داخل کم و به حجم صادرات افزوده شود. در این صورت اگر دولت طبق نظر رئیس سازمان برنامه بتواند هر لیتر بنزین را 50سنت در بازارهای صادراتی بفروشد، به‌طور میانگین می‌تواند روزانه 10میلیون دلار درآمد ارزی کسب کند که حداقل ارزش ریالی آن با نرخ سنا از 100میلیارد تومان فراتر می‌رود. یعنی دولت درصورت موفقیت در صادرات می‌تواند به قیمت امروز سالانه 36هزار میلیارد تومان درآمد جدید کسب کند و طبق وعده سازمان برنامه‌وبودجه به هدفمندی یارانه‌ها اختصاص دهد. نکته اینجاست که فعلا منابع و مصارف هدفمندی کاملا مشخص و متوازن است و با وارد شدن این منابع جدید باید مصارفی هم در همین میزان برایش مشخص شود.

نظر یک اقتصاددان
کسب درآمد برای جبران کسری بودجه دولت، یکی از مباحثی است که درباره دلیل اجرای طرح بنزینی اخیر مطرح شده و چنانچه درآمدهای دولت بیش از رقمی که اعلام کرده باشد، این تئوری نیز تقویت خواهد شد اما احسان خاندوزی، عضو هیأت‌علمی دانشگاه اقتصاد علامه طباطبایی در پاسخ به این پرسش که «آیا دولت برای جبران کسری بودجه خود اقدام به افزایش نرخ بنزین کرده» می‌گوید: با اجرای طرح سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین، 33هزار میلیارد تومان در سال از محل فروش بنزین درآمد جدید برای دولت ایجاد می‌شود. اگر فرض کنیم روزانه 5 تا 10میلیون لیتر هم مصرف کاهش بنزین پیدا کند تا 15هزار میلیارد تومان نیز از این محل افزایش درآمد برای دولت حاصل خواهد شد که مجموع اینها تا 48هزار میلیارد تومان درآمد خواهد بود. خاندوزی می‌افزاید: با فرض اینکه مصوبه شورای‌عالی سران قوا به‌دقت اجرا شده و نهادهای نظارتی هم گزارش‌های دقیق تهیه خواهند کرد، باید فرض کنیم همین رقم باید برای 7دهکی که وعده داده‌شده بازتوزیع شود و در این صورت واقعا درآمدهای بنزینی منفعتی برای کسری بودجه دولت نخواهد داشت.

یارانه بنزین؛ خرج‌های پنهان

فارغ از اظهارنظرهایی که درباره رقم درآمدهای دولت از محل سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین می‌شود، نکاتی هم وجود دارد که حتی می‌تواند رقم درآمدهای بنزینی اعلام‌شده از طرف سازمان برنامه‌وبودجه را زیر سؤال ببرد. به‌عنوان‌مثال براساس قانون بودجه 14.5درصد از کل درآمدهای حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی به شرکت نفت ایران تعلق دارد و بر این اساس با افزایش قیمت بنزین باید سهم 14.5درصدی شرکت ملی نفت از محل درآمدهای این طرح نیز کسر شود؛ درحالی‌که فعلا در طرح بنزینی دولت هیچ‌رقمی برای پرداخت به شرکت ملی نفت درنظر گرفته نشده و قانون بودجه نیز اصلاح نشده که الزام پرداخت این ارقام منتفی شود. همچنین براساس قانون، مالیات ارزش‌افزوده و عوارض دریافتی از بنزین مصرفی 30درصد است که 20درصد آن به‌عنوان مالیات و 10درصد از محل عوارض تأمین و به خزانه‌داری واریز خواهد شد؛ اما برای این موضوع نیز در ابلاغیه‌های سازمان برنامه و مصوبه سران قوا رقمی لحاظ نشده و گویا قرار است این ارقام نیز به همان حساب مشخص در خزانه واریز شود و ماهانه به سرپرستان خانوارهای نیازمند تخصیص یابد.

    علی لاریجانی، رئیس مجلس: کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس درآمد دولت از افزایش قیمت بنزین را محاسبه و گزارش آن را در صحن علنی مجلس قرائت کند
    سازمان برنامه‌وبودجه: درآمد ناشی از افزایش قیمت بنزین همان ۳۰هزار میلیارد تومان برای یک دوره یک‌ساله است 
   دولت انتظار دارد مصرف بنزین پس از اجرای طرح سهمیه‌بندی 20میلیون لیتر کاهش یابد
    با اجرای طرح سهمیه‌بندی هر لیتر بنزین به‌طور میانگین 2200تومان درآمد به‌دنبال خواهد داشت
    درآمد روزانه دولت از فروش داخلی بنزین 100میلیارد تومان و سالانه 36هزار میلیارد تومان محاسبه شده است
    اگر دولت بتواند روزانه 20میلیون لیتر بنزین مازاد کشور را صادر کند، سالانه 36هزار میلیارد تومان درآمد جدید کسب می‌کند