فضل‌الله رضا ذوفنونی کم‌نظیر

پروفسور فضل‌الله رضا از جمله افرادی است که پس از گذر زمان و حاکم شدن دوباره نگاه ملی در کشور و به‌دلیل سوابق و خدمات درخشان خود در عرصه ملی و بین‌المللی به‌عنوان چهره ماندگار شناخته شد. او در کنار استادان و بزرگانی نظیر محمدعلی مجتهدی از پایه‌گذاران نخستین دانشگاه صنعتی کشور (دانشگاه صنعتی شریف) بود و پس از دکتر مجتهدی به‌عنوان رئیس این دانشگاه از سال1346 تا 1348 فعالیت می‌کرد؛ دانشگاهی که تعداد زیادی از نخبگان علمی امروز کشور محصول تلاش‌ها و فعالیت بنیانگذاران و استادان آن هستند و یکی از دانشگاه‌های شاخص ایرانی است که از بدو تشکیل دارای ساختار علمی روزآمد و منسجمی بود. پروفسور رضا علاوه بر ریاست دانشگاه صنعتی‌شریف، ریاست بر دانشگاه تهران و کسب کرسی‌های استادی در دانشگاه‌های شهرهای مونترال و کبک را نیز تجربه کرد. او همچنین سفیر سابق ایران در کانادا و یونسکو بود. اما اهل علم و ادب و فرهنگ، امروزه بیشتر استاد را به‌عنوان دانشمند و اندیشمندی چندوجهی می‌شناسد که گرچه مدرک دکترای خود را از دانشگاه پلی‌تکنیک نیویورک در رشته مهندسی برق دریافت کرد و با وجود اینکه در محافل علمی بیشتر او را از پایه‌گذاران نظریه اطلاعات و مخابرات می‌شناسند، ولی تنها در حوزه‌های الکترونیک و ارتباطات متخصص و سرآمد نبود. بی‌شک به‌دلیل آثار و تالیفات ادبی که از پروفسور فضل‌الله رضا به‌جا مانده در عرصه ادبیات نیز می‌توان جایگاهی والا برای او قائل شد. او ازجمله اساتیدی باورمند به این فرضیه بود که آمیختگی زبان فارسی با عربی به زبان فارسی غنا بخشیده یا چنان‌که خود می‌گفت «همین فارسی آمیخته به عربی که در هزار سال ورزیده و نیرومند شده است، در مرکز فرهنگ ملی جای دارد.» علاوه بر این استاد ازجمله باورمندان به ارزش فرهنگی زبان فارسی بوده است، چنانچه در جایی گفته: «اگر در حدود ۱۵زبان زنده دنیا را که سابقه ممتاز فرهنگی دارند برگزینیم، زبان فارسی و عربی در میان آنها خواهند بود.» علاقه پروفسور رضا به نظم و نثر فارسی را می‌توان با نگاهی به آثاری که از وی تاکنون انتشار یافته‌ نیز به وضوح دریافت. آثار استاد بیشتر درونمایه ادبی، فرهنگی، فلسفی و تاریخی دارند. پروفسور رضا بسیار به شاهنامه فردوسی علاقه داشت؛ چنان‌که در یکی از سخنرانی‌های خود شاهنامه فردوسی را در کنار مثنوی معنوی مولانا از کتاب‌هایی دانسته بود که می‌توان در زمان معرفی فرهنگ ملی ایرانی به آنها استناد جست. علاقه پروفسور رضا به شاهنامه را نیز می‌توان با نگاهی فهرست‌وار به مهم‌ترین آثارش به وضوح دریافت. یکی از مهم‌ترین آثار او کتاب پژوهشی در اندیشه‌های فردوسی، تفسیر و تحلیل شاهنامه و گزیده اشعار است. بنابر تعاریفی که از این اثر ارائه شده، این کتاب، اثر تفسیرگونه‌ای است از داستان‌های شاهنامه و گزیده‌ای از ادبیات بلند و برجسته آن. همراه هر داستان منظوم شاهنامه بخشی از گفتار و اندیشه فردوسی نیز در این کتاب تجزیه و تحلیل شده و گزیده اشعار شاهنامه با شرحی مناسب روزگار معاصر آمیخته شده است. تأکید اصلی استاد در این کتاب بر ارزش‌های هنری و جنبه‌های فکری شاهنامه است. البته علاقه پروفسور رضا به فردوسی چنان بود که کتابی دیگر نیز در باب شاهنامه با عنوان «نگاهی به شاهنامه: تناور درخت خراسان» را نیز به نگارش درآورد. کتاب «نقدها را بود آیا که عیاری گیرند»، نیز یکی از کارهای متاخر ادبی و فلسفی استاد است. این کتاب مشتمل بر 4دفتر است که نویسنده در دفتر اول آن شرح مقایسه‌گونه‌ای میان شاعران بزرگ ایران ارائه داده است. در دفتر دوم، با توجه به اندیشه فلسفی کلان‌نگری در حساب احتمالات، طرح یک رده‌بندی شناور برای بررسی شعر سنتی فارسی و دورشدن از داوری‌های جزمی را مطرح می‌کند. کتاب «مشتاقی و مهجوری» نیز ازجمله دیگر آثار مهم پروفسور رضاست. این کتاب در 16بخش با 15مقاله درباره موضوعات تفکر دینی، فلسفه اسلامی، معنویت و فرهنگ و سیاست نگاشته شده است. از دیگر آثار مهم انتشاریافته پروفسور فضل‌الله رضا نیز می‌توان به «راز آفرینش»، «ادبیات و تحقیق ادبی»، «تحلیل شبکه‌های برق»، «تئوری اطلاعات»، «فضاهای خطی»، «حدیث آرزومندی» و «هندسه عملی و علمی» اشاره کرد.