جایی که معترض از اغتشاشگر جدا میشود
گفت‌وگو با علی اعطا، سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران درباره تعیین محلی برای تجمعات اعتراضی و قانونی مردم
حامد فوقانی _ خبرنگار
شکی نیست؛ مردم حق اعتراض دارند اما در چارچوب قانون و به شکل مدنی. قانون اساسی ایران هم بر این مسئله صحه می‌گذارد؛ به‌گونه‌ای که در اصل 27آن آمده: «تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌ها، بدون حمل سلاح به شرط آنکه مخل به مبانی اسلام نباشد، آزاد است.» اما سؤال اینجاست که چرا گاه اعتراضات مردمی به موضوعی، از چارچوب‌های قانونی خارج شده و به شکل اغتشاش درمی‌آید؟ پیامدهای چنین اغتشاشاتی هم مشخص است؛ آسیب‌های فراوان اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و بین‌المللی. تحرکاتی که اخیرا در سطح کشور رخ داد نیز با چنین آسیب‌هایی همراه بود؛ به‌صورتی که جدا از بهره‌برداری برخی سران کشورهای مخالف نظام جمهوری اسلامی ایران و رسانه‌های‌شان، بانک‌ها، مؤسسات عمومی، مبلمان شهری، ناوگان و ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی و... خسارات دیدند. این در حالی است که اگر اعتراضات مردمی شکل قانونی به‌خود بگیرد و عده‌ای برای برداشت‌های خود وارد ماجرا نشوند، چنین حجمی از خسارات رخ نخواهد داد. مگر نه اینکه روزانه عده‌ای از افرادی که به‌دنبال دریافت حق و حقوق و برآورده شدن انتظارات‌شان هستند روبه‌روی ساختمان مجلس در بهارستان یا شورای شهر و شهرداری تهران تجمع می‌کنند و بدون رخداد درگیری خاصی، مطالبات‌شان را فریاد می‌زنند؟ آیا اقدام آنها همواره با شکستن، آتش زدن و درگیری همراه است یا اغلب تنها برای رساندن صدای‌شان به گوش مسئولان و مردم انجام میشود؟
در این میان برخی معتقدند که چنانچه محلی برای اعتراضات قانونی مردم تعیین شود، آن هنگام شهروندان دیگر می‌دانند باید کجا تجمع کرده و مطالبات خود را بیان کنند. شورای پنجم شهر تهران با چنین رویکردی از ابتدای آغاز فعالیت خود، این موضوع را در دستور کار قرار داد، ولی تاکنون این خواسته نمایندگان شهروندان در پارلمان شهری به نتیجه نرسیده است. حال در پی ناآرامی‌های اخیر در اعتراض به گرانی بنزین، موضوع تعیین فضاهایی برای برگزاری تجمعات قانونی، دوباره بر سر زبان‌ها افتاده و گویا شورای شهر تهران به جریان انداختن طرح مرتبط با آن را پیگیری می‌کند. به همین‌خاطر با علی اعطا، سخنگوی شورای شهر تهران گفت‌وگو کرده‌ایم. اعطا از سازوکارهای بررسی مجدد طرحی با عنوان «الزام شهرداری تهران به تعیین مکان مناسب برای تشکیل اجتماعات اعتراضی» گفته و اینکه هم‌اکنون ضرورت مسئله چقدر است. گفت‌وگوی همشهری با سخنگوی شورای شهر تهران را در زیر می‌خوانید.
یکی از کارهایی که شورای پنجم شهر تهران از ابتدای فعالیتش به‌دنبال تحققش بود، تعیین مکانی برای اعتراضات شهروندی بود. چه شد که تاکنون به نتیجه نرسیده است؟
اتفاقا در دی‌ماه 96شورای اسلامی شهر تهران مصوبه‌ای را با عنوان «الزام شهرداری تهران به تعیین مکان مناسب برای اجتماعات اعتراضی شهروندان» گذراند که حالا به هر دلیل با مخالفت هیأت تطبیق مواجه شد و به سرانجام نرسید. مصوبه شورای اسلامی شهر تهران تلاشی بود در راستای امکان ابراز نارضایتی به شیوه مدنی و مسالمت‌آمیز و به دور از روش‌های مخربی که به اموال عمومی صدمه وارد می‌کند.
پس شما ایجاد چنین مکانی را ضروری می‌دانید؟
تحلیل کلی ما در شورا این است که اختصاص بخشی از عرصه عمومی شهر به‌عنوان مکان اجتماعات اعتراضی، صف مردمی را که به شیوه‌های مدنی و مسالمت‌آمیز اعتراض می‌کنند از صف آنان که بانک‌ها و پمپ بنزین‌ها را به آتش می‌کشند، جدا می‌کند. مقام معظم رهبری به خوبی فرمودند که آتش زدن فلان بانک کار مردم نیست. برداشت شورا این است که برای اینکه صف مردم مطالبه‌گر را از آنان که بانک آتش می‌زنند و اهداف دیگری را دنبال می‌کنند، جدا کنیم، مناسب‌تر این است که بخشی از عرصه عمومی شهر را برای تجمعات مسالمت‌آمیز درنظر بگیریم. چنین عرصه‌ای در شهر، نه‌تنها به‌منظور تجمعات مطالبه‌گرایانه، بلکه برای گفت‌وگوی مسالمت‌آمیز میان مردم معترض و مطالبه‌گر از یکسو و تصمیم‌گیران از سوی دیگر، فضای مناسبی در اختیار می‌گذارد.
اصل 27قانون اساسی هم به‌عنوان یک اصل مترقی، تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌ها بدون حمل سلاح را به شرط آنکه مخل به مبانی اسلام نباشد، آزاد دانسته است. آیا می‌توان امیدوار بود که چنین فضایی مناسبی در آینده نزدیک ایجاد شود؟
شورا آمادگی دارد در تعامل با شورای تامین و استانداری، در تعیین مکان‌های مناسب تجمعات همکاری کند. البته باید به این نکته توجه داشت که براساس بند 6ماده 11قانون نحوه فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی، تصمیم‌گیری درخصوص برگزاری تجمعات و راهپیمایی‌ها بر عهده کمیسیون ماده 10احزاب است و از سویی شوراهای تامین، وظیفه دارند محل‌های مناسبی را برای برگزاری اجتماعات و راهپیمایی‌های قانونی تعیین کنند. از این منظر، مدیریت شهری آمادگی دارد که در تعامل با استانداری و شورای تامین، در رابطه با شناسایی، انتخاب و آماده‌سازی محل‌های مناسب به‌عنوان مکان برگزاری اجتماعات اعتراضی، همکاری کند.
چنین فضایی چه شاخصه‌هایی باید داشته باشد؟
همانگونه که در مصوبه هیأت دولت (خرداد 97) نیز اشاره شده است در انتخاب محل برای چنین منظوری برخی معیارها نظیر قابلیت دسترسی، وسعت و تناسب با جمعیت، امکان دیده شدن و شنیده شدن، عدم‌اخلال جدی در امور جاری شهروندان و خدمات‌رسانی به مردم، عدم‌ایجاد انسداد در معابر اصلی، وجود فاصله مناسب از اماکن دارای رده‌های حفاظتی اهمیت دارد. با توجه به اینکه شوراهای شهر و مدیریت شهری، ویژگی‌ها و ظرفیت‌های فضاهای عمومی شهر را به خوبی می‌شناسند و به ابعاد مختلف آن احاطه دارند، می‌توانند درصورت لزوم در تعیین محل تجمعات همکاری لازم را با شورای تامین استان داشته باشند.
چه بحث‌هایی اکنون در شورا در این رابطه مطرح میشود؟
در مجموع تصور می‌کنم گفت‌وگو در رابطه با تعیین محل تجمعات اعتراضی را باید به بررسی‌های کارشناسی جدی موکول کرد. نباید به‌گونه‌ای باشد که صرفا بعد از هر ناآرامی در سطح شهر بلافاصله در رابطه با تعیین محل اجتماعات اعتراضی گفت‌وگو، طرح موضوع کنیم؛ چراکه این موضوع جنبه‌های متعددی دارد و باید در فضای آرام و به دور از تنش‌های جاری و هیجانات روز مورد بحث و بررسی و تحلیل کارشناسی قرار گیرد.
تحلیل کلی ما در شورا این است که اختصاص بخشی از عرصه عمومی شهر به‌عنوان مکان اجتماعات اعتراضی، صف مردمی را که به شیوه‌های مدنی و مسالمت‌آمیز اعتراض می‌کنند از صف آنان که بانک‌ها و پمپ بنزین‌ها را به آتش می‌کشند، جدا می‌کند. مقام معظم رهبری به خوبی فرمودند که آتش زدن فلان بانک کار مردم نیست
در همینه زمینه :