جدال با قاتل خاموش

بارش برف پاییزی و سردشدن هوا در خیلی از شهرها باعث شده که وسایل گرمایشی رفته رفته جای خود را در خانه‌ها باز کنند و خیلی‌ها برای راه‌اندازی بخاری‌های گازی به تکاپو بیفتند. اما کم‌توجهی به رعایت نکات ایمنی،  روایت بی‌پایانی است که با وجود همه هشدارها،  متأسفانه باعث می‌شود که هرساله شاهد مسمومیت و مرگ خاموش افراد مختلف در سراسر کشور باشیم. حالا و درست در اواسط پاییز،  اخبار مرگ و میر ناشی از گازگرفتگی که از گوشه‌ و کنار کشور مخابره می‌شود،  زنگ خطر قاتل خاموش را به صدا درآورده و این در حالی است که کمی دقت و توجه به نکات ایمنی به راحتی می‌تواند هر خانواده‌ای را در برابر این خطر هولناک محافظت کند. در این گزارش قصد داریم شما را با همه راه‌هایی که ممکن است قاتل خاموش از آن طریق سراغ قربانیانش برود،  آشنا کنیم.

بخاری‌های گازسوز
یکی دیگر از وسایلی که این روزها با سرد شدن هوا در خانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد بخاری‌های گازسوز است. حتما می‌دانید که بخاری و یا سایر وسایل گازسوز باید به یک دودکش مجزا متصل و مجهز به کلاهک باشند. این نکته را هم درنظر داشته باشید که بخاری همیشه باید با شعله آبی بسوزد و اگر غیراز این شد نسبت به رفع مشکل اقدام کنید تا خطری تهدیدتان نکند. نکات مهم برای استفاده از بخاری‌های گازی از این قرار هستند.
1ـ همیشه اجازه بدهید هوای کافی برای تنفس شما و جهت سوختن بخاری گازسوز به اتاق برسد. وجود روزنه‌های زیر درها برای این منظور مفید است. بنابراین به هیچ عنوان روزنه‌های زیر در را با اشیائی همچون پارچه، پتو و...  مسدود نکنید.
2ـ از صحیح سوختن گاز و سلامت بخاری به‌وسیله افراد ذیصلاح مطمئن شوید.
3ـ از سلامت دودکش مربوط به بخاری اطمینان حاصل کنید.
4ـ از تبدیل بخاری و سایر وسایلی که با سوخت‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند به وسایل گازسوز جدا خودداری کنید.
5ـ قرار گرفتن پرده، لباس، رختخواب، ظروف پلاستیکی و سایر اشیاء قابل اشتعال در مجاورت بخاری می‌تواند سبب وقوع آتش‌سوزی در خانه شود.
6ـ درصورتی‌که احساس کردید سوخت بخاری ناقص بوده و یا با شعله آبی نمی‌سوزد نسبت به آن بی‌تفاوت نباشید، زیرا ممکن است این نقص ناشی از نرسیدن هوای کافی به بخاری باشد.
7ـ درصورتی‌که بعد از فصل سرما، بخاری را جمع‌آوری می‌کنید حتما انتهای شیر را با درپوش مسدود کنید و در هنگام وصل مجدد از افراد با صلاحیت کمک بخواهید.






آبگرمکن
یکی از وسایل گازسوزی که عمدتاً پس از لوله‌کشی گاز منازل تهیه می‌شود، آبگرمکن است. اگرچه این وسیله همانند وسایل گازسوز دیگر، به‌خودی خود هیچ خطری ندارد اما اگر اصول ایمنی در کار کردن با آن رعایت نشود می‌تواند خطرساز و فاجعه‌آفرین باشد. پیش از نصب آبگرمکن باید به این نکته توجه داشت که اگر این وسیله در حمام یا فضایی که به‌طور عادی در آن هوا جریان ندارد نصب شود باعث کمبود اکسیژن شده و ایجاد خفگی می‌کند. به‌طورکلی گفته می‌شود نصب هرگونه وسیله گازسوز در حمام خطرآفرین و فاقد اصول ایمنی است. آبگرمکن دیواری نیز در حدود 2تا 3برابر یک آبگرمکن زمینی نیاز به مصرف گاز دارد و در نتیجه اکسیژن موجود در فضای مسکونی را به سرعت مصرف کرده و درصورتی که هوا جریان نداشته باشد، کمبود اکسیژن در فضای آپارتمان منجر به بدسوزی آبگرمکن و تولید گاز سمی CO می‌کند. بنابراین باید برای دستگاه‌های گازسوز و خصوصاً آبگرمکن دیواری، پیش‌بینی‌های لازم در رابطه با ورود هوای تازه صورت گیرد. در ساختمان‌های کوچک‌تر از ۵۰ مترمربع به‌دلیل فضای محدود و درصورتی که دریچه‌های تهویه و امکان ورود هوای تازه پیش‌بینی نشده باشد، نصب آبگرمکن دیواری می‌تواند حادثه‌ساز باشد. از نصب آبگرمکن دیواری در دستشویی و حمام جداً خودداری کنید. از نصب آبگرمکن دیواری در مغازه‌هایی که برای استراحت شبانه کارکنان استفاده می‌شود خودداری کنید.


اجاق گاز
1ـ اجاق گازهای بزرگ و سایر وسایل گازسوزی که به‌طور ثابت در یک محل نصب می‌شوند، باید به‌وسیله لوله فلزی به سیستم لوله‌کشی ساختمان وصل شوند.
2ـ در هنگام روشن کردن اجاق گاز ابتدا شمعک یا کبریت را روشن و سپس شیر گاز را باز کنید.
3ـ  در اجاق گازهایی که پیلوت(شمعک) ندارند، همیشه ابتدا کبریت را روشن و سپس شیر گاز را باز کنید.
4ـ اگر اجاق گاز و وسایل گازسوزی که مورد استفاده شما قرار می‌گیرند دارای پیلوت(شمعک) است به این نکته توجه کنید که اگر پیلوت بعد از باز کردن شیر گاز مشعل روشن نشود معلوم می‌شود که پیلوت میزان نیست و یا خاموش شده است. درهرحال باید فوراً شیر اصلی را بست و به‌وسیله افراد خبره به بررسی و رفع علت نقص آن پرداخت.
5ـ سررفتن ظرف غذا و مانند آنها روی اجاق گاز ممکن است باعث خاموش شدن گاز شود. بنابراین هنگام استفاده از اجاق گاز باید دقت شود که ظرف غذا سر نرود.چنانچه این عمل اتفاق افتاد و شعله خاموش شد، باید فوراً شیر گاز را بسته و پس‌از خارج کردن گازمنتشر شده در فضای آشپزخانه، اجاق گاز را تمیز و آماده روشن کردن مجدد کرد.
6ـ همیشه مراقب باشید که مشعل‌های اجاق گاز و ضمائم آن کاملاً تمیز و مرتب باشد تا گاز بتواند به راحتی و به اندازه کافی به مشعل برسد و با شعله آبی بسوزد.
7ـ برای نظافت اجاق گاز، باید هفته‌ای یک یا دو مرتبه شیر مصرف مربوطه را بسته و مشعل‌ها و ضمائم آن را از جای خود بیرون آورده و پس‌از تمیزکردن و شستن، کاملاً آنها را خشک‌کرده و دوباره در جای خود قرار داده شود.
 8ـ از وارد آوردن ضربه به‌وسیله دیگ و سایر ظروف سنگین روی اجاق گاز جداً خودداری کنید؛ زیرا این عمل باعث سست‌شدن اتصالات و نشت گاز می‌شود.
9ـ وسایل گازسوز مخصوصاً اجاق گاز را در محل وزش جریان باد مانند مقابل باد بزن‌های برقی، پنجره و… قرار ندهید؛ زیرا این عوامل باعث خاموش شدن شعله می‌شوند و درنتیجه چون شیر اجاق باز است گاز در فضا پراکنده می‌شود و تولید خطر و آتش‌سوزی می‌کند.





شومینه
شومینه وسیله گرمایشی است که در سال‌های اخیر بیشتر به‌عنوان دکور و تجملات از آن استفاده می‌شود. اگر در خانه‌هایتان شومینه دارید حتما این نکات ایمنی را بخوانید و جدی بگیرید.
1ـ شومینه بایستی مجهز به ترموکوپل و شیر جداگانه قطع و وصل باشد.
2ـ نحوه ساخت تنوره آجری شومینه باید به نوعی باشد که اولاً به سهولت، مکنده گازهای حاصل از احتراق باشد و ثانیاً جهت‌دهنده گازهای حاصل از احتراق به سمت بالا و دودکش فلزی تعبیه شده (دربخش فوقانی) باشد.
3ـ اجاق شومینه باید کاملاً در راستا و زیر دودکش قرار داده شود تا گازهای حاصل از احتراق به فضای اتاق نفوذ نکند.
4ـ برای خروج سهل و ایمن گازهای حاصل از احتراق از دودکش به قطر ۱۵سانتی‌متر استفاده شود.
5ـ نصب شومینه در آپارتمان‌های کوچک می‌تواند خطرساز باشد. در این مواقع ترجیحاً از بخاری گازی استفاده شود.
6ـ دودکش شومینه باید بدون درز تا بالای بام ادامه داشته و حتماً دارای کلاهک H باشد.
7ـ به هیچ عنوان به‌منظور رقص نور شعله، شومینه را عمداً زردسوز نکنید. شعله زرد به معنی تولید گازسمی مونواکسیدکربن در دستگاه است.
8ـ با توجه به امکان نفوذ گازسمی(CO) از درزهای دودکش آجری به ساختمان حتی‌الامکان در شومینه از دودکش آجری استفاده نشود.
9ـ دودکش شومینه مستقیماً تا بالای بام (بدون استفاده از زانوهای متعدد) ادامه داشته باشد.
10ـ شیر شومینه باید خارج از آن قرارداده شود تا در هنگام آتش‌سوزی احتمالی بدون هرگونه آسیب بتوان گاز را قطع کرد.






دودکش‌ها
وسایل گازسوز همانند سایر وسایل مشابه جهت روشن‌شدن و سوختن مناسب، نیاز به هوا دارند و تنها راه ارتباطی آنها با فضای خارج از ساختمان از طریق دودکش است. چنانچه دودکش مناسب برای وسایل گازسوز به خصوص بخاری و آبگرمکن نصب نشود خطر گازگرفتگی در کمین افراد است.
1ـ هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش استاندارد و مجزا و مجهز به کلاهک باشد.
2ـ محل اتصال دودکش به وسایل گازسوز را بازرسی و از آببندی و ثبات آنها اطمینان حاصل کنید.
3ـ مسدود شدن دودکش سبب سوخت ناقص و ایجاد گازهای خطرناک و مسموم‌کننده و برگشت چنین گازهایی به داخل فضای خانه شده و منجر به گازگرفتگی ومرگ می‌شود.
4ـ دودکش وسایل گاز سوز در محل عبور از شیشه‌های پنجره نباید مستقیماً با شیشه در تماس باشد. زیرا در چنین صورتی امکان شکستن شیشه در اثر حرارت و لق شدن و افتادن دودکش وجود دارد.
5ـ درصورتی‌که دودکش از پنجره به بیرون هدایت شده است باید دارای حداقل یک متر ارتفاع عمودی از محل خروج از پنجره باشد.
6ـ هر چند وقت یکبار کلاهک دودکش‌های وسایل گازسوز را بازرسی و چنانچه کلاهک افتاده باشد آن‌را در محل خود نصب کنید.
7ـ انتهای دودکش‌های توی کار باید حداقل یک متر از سطح پشت‌بام بالاتر باشد.
8ـ در هنگام ساخت، خرید واجاره منزل حتما به دودکش وسایل گازسوز کاملاً توجه کنید و تا حدالامکان از خرید و اجاره خانه‌هایی که فاقد دودکش مناسب در داخل دیوار است خودداری کنید.
9ـ تمام دودکش‌های وسایل گازسوز باید حتماً مجهز به بخش عمودی متناسب وکلاهک H باشد.
10ـ از قراردادن خروجی دودکش به صورت افقی با کلاهک و یا بدون کلاهک در زیر سقف و بالکن جداً خودداری کنید.


شیلنگ‌های گاز
رعایت نکات ایمنی درخصوص استفاده از شیلنگ‌های مناسب برای اتصال وسایل گازسوز به لوله‌کشی ساختمان از اهمیت ویژه و حساسی برخوردار است.
1ـ شیلنگ‌های لاستیکی معمولی در برابر ترکیبات نفتی و گازی به سرعت فاسد می‌شوند. به همین دلیل برای وصل کردن اجاق گاز و سایر وسایلی که استفاده از شیلنگ برای اتصال آنها به سیستم لوله‌کشی گاز مجاز شناخته شده، باید از شیلنگ‌های لاستیکی تقویت شده(چند لایه) که مخصوص گاز ساخته شده استفاده کرد.
2ـ برای وصل کردن بخاری به لوله‌کشی گاز، هرگز از شیلنگ‌های آب و...  غیراستاندارد استفاده نکنید.
3ـ شیلنگ‌هایی که ترک دارد را قبل از نشتی گاز حتماً تعویض کنید.
4ـ شیلنگ‌های لاستیکی را باید هرچند مدت یک‌بار مورد بازدید قرارداد تا اطمینان حاصل شود که شیلنگ‌های مورد استفاده سوراخ ‌نشده، ترک برنداشته و از محل بست بریده نشده باشند.
5ـ شیلنگ‌های گاز را در محل اتصال به شیر و دستگاه گازسوز به‌وسیله بست فلزی مناسب(مجهز به نوار لاستیکی) داخلی مهار کنید و هیچ‌گاه از شیلنگ‌های فرسوده و غیر استاندارد استفاده نکنید.





سیستم حرارت مرکزی
یکی دیگر از نکاتی که برای در امان ماندن از قاتل خاموش باید رعایت کرد ایمنی در اتاقک موتورخانه است. اتاقک باید به گونه‌ای تعبیه شود که هوا در آن جریان داشته باشد؛ یعنی از دریچه‌ای وارد و از دریچه دیگر خارج شود.
ـ زیر در موتورخانه جهت عبور جریان، باید حداقل ۵ سانتی متر با زمین فاصله داشته باشد و در قسمت پایین در نیز یک دریچه مشبک جهت تهویه تعبیه شود.
ـ توصیه می‌شود موتورخانه مجهز به هواکش(FAN) باشد.
ـ پنجره موتورخانه را همیشه نیمه باز نگه دارید.
ـ منافذ دودکش‌ها باید کاملاً آببندی شده باشد.
ـ کنترل کنید از اطراف دیگر و مابین پره‌ها، گازهای حاصل از احتراق در فضا پخش نشود تا در معرض خطر قرار نگیرید.
ـ در هنگام ورود به موتورخانه، در را باز نگه دارید و چند لحظه تأمل کرده و سپس وارد موتورخانه شوید تا درصورت وجود احتمالی گازهای سمی، تبادل هوا با فضای بیرون انجام گیرد.
ـ ازتعبیه لوله‌های دودکش به‌صورت افقی و بیش از یک متر در موتورخانه، خودداری‌کنید.
ـ از نصب زانوهای متعدد دودکش در موتورخانه جداً پرهیز نمایید.
ـ اطراف لوله‌های بالارونده(آب سرد و گرم و..) از موتورخانه را کاملاً توسط مصالح مناسب، آببندی کنید.در غیر این‌صورت امکان نفوذ گاز سمی مونواکسیدکربن از اطراف لوله‌ها به واحد مسکونی شما وجود دارد.


چادر مسافرتی
این روزها با سرد شدن هوا، افرادی که مسافر هستند یا به دلایل دیگر چادرهای مسافرتی برپا می‌کنند، برای گرم‌کردن چادر از وسایل مختلف گرمایشی استفاده می‌کنند که باید بدانند اگر نکات ایمنی را جدی نگیرند خطر مرگ در انتظارشان است.چراکه با توجه به ورود توده هوای سرد، معمولا شاهد مسمومیت و حتی مرگ افراد در داخل چادر هستیم. این دسته از افراد در فضای بسته برای ایجاد گرمایش دست به اقدامی خطرناک می‌زنند. مانند استفاده از زغال، گاز پیک نیک و....آنها حتی تمام راه‌های انتقال هوا به چادر را می‌بندندکه این امر موجب مسمومیت شدید و حتی مرگ آنها می‌شود.
به همین دلیل توصیه می‌شود برای پیشگیری از خطر گازگرفتگی، هنگام خواب و استراحت از روشن کردن زغال و پیک نیک در چادر‌های مسافرتی به ویژه چادر‌هایی که روزنه ورود و خروج هوا ندارند جدا پرهیز کنند.