روسیه از جهان چه می‌خواهد؟
الگوی روسی سیاست ابدیت
بررسی جایگاه روسیه در سیاست بین‌الملل و نوع رابطه آن با ایران
سمیرا مصطفی نژاد_روزنامه نگار
روسیه واقعا چه می‌خواهد؟ آندره بیکوف -رئیس مؤسسه دولتی روابط بین‌الملل مسکو- به سؤال نیویورک تایمز اینگونه پاسخ می‌دهد: « می‌خواهد بازیکن مستقلی باشد، می‌خواهد هویتش را به‌عنوان یک ابرقدرت که از نظر استراتژیک مستقل است، حفظ کند. روسیه نمی‌خواهد نظم جهان ترنس-آتلانتیک را به واسطه متلاشی کردن ناتو و نابودی اتحادیه اروپا، تجزیه کند؛ چیزی که معمولا رسانه‌های غربی با تیترهایی نظیر «آیا نقشه اصلی پوتین تازه آغاز شده؟» یا «چرا روسیه از اینترنت برای زیرپاگذاشتن دمکراسی غرب استفاده می‌کند؟» درباره روسیه می‌گویند. ملی‌گرایی فرم‌های متفاوتی دارد. ملی‌گرایی آمریکایی به شکل جهان‌گرایی است، اما این جهان‌گرایی در اصل بسط یافته مدل ملی آمریکایی است. ملی‌گرایی روسی درون‌گرایانه است».
ولادیسالو سورکوف -مشاور ارشد ولادیمیر پوتین- پیش‌بینی کرده است که نظام سیاسی روسیه برای قرن‌ها زنده خواهد ماند و دیگر کشورها به‌عنوان مدل از آن بهره خواهند برد.
به اعتقاد او تأکید دولت ضدجهان‌گرایی روسیه بر سلطه ملی این کشور، روزبه‌روز در سطح جهانی جذابیت بیشتری پیدا می‌کند.
به گفته او نظام سیاسی روسی نه‌تنها برای داخل کشور خوب است، بلکه از قابلیت صادرشدن نیز برخوردار است، دیگر کشورها درباره آن تحقیق می‌کنند و آن را از روسیه وام می‌گیرند. سورکوف معتقد است ماشین بزرگ سیاسی پوتین تازه درحال گرم‌کردن خود برای اجرای عملیاتی طولانی، دشوار و جذاب است. او با تمسخر اتهامات علیه روسیه درزمینه مداخله در انتخابات سال 2016آمریکا می‌گوید: «سیاستمداران خارجی روسیه را برای مداخله در انتخابات و رفراندوم‌های سراسر سیاره زمین متهم می‌کنند؛ در حقیقت موضوع جدی‌تر از این حرف‌هاست: روسیه به درون مغز آنها نفوذ کرده و آنها نمی‌دانند با هوشیاری تغییریافته خود چه کنند. پوتینیسم، ایدئولوژی آینده است».
تیموتی اسنایدر-استاد تاریخ دانشگاه ییل- نیز با تأثیر مدل روسی بر دیگر کشورهای جهان موافق است، اما با نگاهی منتقدانه‌تر. او پوتین را استاد سیاست ابدیت می‌داند؛ سیاستی که یک ملت را در مرکز چرخه‌ای از مجموعه تهدیدها و دشمن‌های خیالی و داستان‌های قربانی شدن قرار می‌دهد. در این سیاست، زمان خطی مستقیم به سوی آینده نیست، چرخه‌ای بی‌نهایت است که تهدید‌هایی مشابه را از گذشته به حال می‌کشاند؛ سیاستی که در آن هیچ‌کس مسئول نیست زیرا همه می‌دانند که صرف‌نظر از هر اقدامی، آمدن دشمن اجتناب‌ناپذیر است. سیاستی که مدعی است دولت نمی‌تواند محافظ جامعه باشد، تنها قادر است در برابر تهدیدها مقاومت کند. به گفته اسنایدر، آنچه امروز در روسیه رخ می‌دهد، می‌تواند در آمریکا و اروپا نیز رسوخ کند؛ تثبیت نابرابری‌های کلان یا تغییر سیاست‌ها به واسطه پروپاگاندا.
رهبران روسی می‌توانند اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها را نیز به این ابدیت دعوت کنند زیرا روسیه نخستین‌بار به آن دست یافت. روسیه نقطه ضعف آمریکا و اروپا را دید، درک کرد و از آن به‌خوبی بهره برد. از این‌رو است که اروپا و آمریکا معمولا نسبت به اقدامات روسیه واکنشی بهت‌زده نشان می‌دهند؛ یا آن را غیرواقعی می‌بینند یا خود را ناتوان از واکنش نشان دادن جلوه می‌دهند. واکنش اول نوعی مکانیسم دفاعی و دومی، صدای تَرَک‌هایی ریز بر دیواره سیاست‌های آمریکایی و اروپایی است پیش از فروریختن و بازشدن مسیر سیاست ابدیت.
سیاست ابدیت پوتین، حکومت الیگارش‌ها (گروهی کوچک از افراد که با بهره‌برداری از اموال دولتی شوروی به سود‌های کلان دست یافتند و در تلاشند با کمک این قدرت اقتصادی به اعمال نفوذ سیاسی و دخالت در تصمیم‌گیری‌های دولت نیز اقدام کنند) بر اقتصاد روسیه، نابرابری اقتصادی و فساد شدید اقتصادی، مواجهه و تقابل سیاسی با کشورهای اروپایی و آمریکا و با وجود تمامی اینها، رشد اقتصادی 2.3درصدی روسیه در سال 2018در حضور تحریم‌های اقتصادی، چهره‌ای متناقض و عجیب از روسیه و سیاستمدارانش به نمایش گذاشته است؛ کشوری پهناور که تحولات شدید سیاسی و اقتصادی در طول تاریخ، ظاهرا تنها به قدرتمند‌تر شدن آن کمک کرده است و امروز، به گفته محمد‌جواد ظریف -وزیر امورخارجه- به رفیق دوران سختی ایران تبدیل شده است.
اقتصادی
1992- تلاش نخست‌وزیر وقت یگور گایدر برای افزایش کنترل بر اقتصاد و نجات آن از فروپاشی کامل که به ایجاد ابرتورم و ظهور قشر الیگارش‌ها (تاجرانی که به‌خاطر نزدیکی به دولت از به‌دست‌گرفتن و خصوصی‌سازی اموال دولتی منفعت می‌برند) منجر شد.
1996- پیوستن روسیه به گروه کشورهای صنعتی 7(G-7)
1998- تثبیت ارزش روبل و تحولات عظیم مالیاتی
2005- امضای قرارداد تامین سوخت نیروگاه بوشهر میان تهران و مسکو- به‌دست گرفتن مالکیت شرکت گازپروم توسط دولت روسیه- توافق آلمان و روسیه برای احداث خطوط لوله گاز زیر دریای بالتیک
2014- تعلیق روسیه از گروه 8و آغاز تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه- امضای توافقنامه 400میلیون‌دلاری گازی میان شرکت گازپروم و شرکت ملی نفت چین- نزدیک شدن رشد اقتصادی روسیه به صفر
2015- آغاز سقوط ارزش روبل در برابر دلار
2018- رشد2.3درصدی اقتصاد روسیه به گزارش بانک جهانی
روابط با ایران
دهه 1990- آغاز همکاری روسیه با ایران برای توسعه برنامه هسته‌ای
2002- آغاز ساخت نخستین رآکتور هسته‌ای ایران توسط تکنیسین‌های روس
2007- خرید موشک‌های ضد‌هوایی از روسیه- سفر ولادیمیر پوتین به ایران برای حضور در اجلاس روسای کشورهای حاشیه خزر و ملاقات با رهبری و محمود احمدی‌نژاد
2008- تکذیب تحویل سامانه موشکی S-300 به ایران از سوی روسیه
2013- سفر احمدی‌نژاد به مسکو برای شرکت در نشست سران کشورهای صادرکننده گاز
2015- سفر دوباره ولادیمیر پوتین به ایران برای حضور در نشست کشورهای صادرکننده گاز، ملاقات با رهبری بلافاصله پس از رسیدن به فرودگاه، ملاقات با حسن روحانی- امضای قرارداد راه‌آهن ایران و روسیه برای ساخت خط گرمسار- اینچه‌برون- لغو ممنوعیت تحویل سیستم موشکی به ایران توسط ولادیمیر پوتین
2016- مخالفت روسیه با وضع تحریم علیه ایران در جلسه شورای امنیت سازمان ملل
2017- آغاز نشست‌های آستانه درباره وضعیت سوریه با حضور کشورهای ترکیه، روسیه و ایران
2018- امضای متن کامل کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر توسط 5 کشور ساحلی- سفر روحانی به مسکو برای شرکت در نشست سه‌جانبه ایران، روسیه، ترکیه
سیاسی
1994- مداخله روسیه در جنگ چچن
1999- انتخاب ولادیمیر پوتین به‌عنوان رئیس‌جمهور پس از استعفای یلتسین
2002- حمله تروریستی چچنی‌ها به تئاتر مسکو، امضای قرارداد کاهش تولید سلاح هسته‌ای با آمریکا
2008- جنگ با گرجستان
2014- مداخله روسیه در بحران اوکراین و تصاحب کریمه و امضای سند الحاق کریمه به روسیه، آغاز تحریم‌های جهانی علیه روسیه
2015- مداخله در جنگ سوریه
2016- اتهام احتمال مداخله روسیه درانتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و هک کردن رایانه کمیته ملی حزب دمکرات توسط روس‌ها
کنش‌هاى شوروى
1914
آغاز جنگ جهانی اول
شوروى در آگوست 1914وارد جنگ‌جهانی اول شد که با مخالفت بلشویک‌ها و انقلابیون سوسیالیست مواجه و در نهایت به کاهش محبوبیت سلطنت تزار منجر شد.
1917
انقلاب فوریه و اکتبر سرخ
در سال 1917توسط دهقانان، کارگران و سربازان ناراضی از جنگ انجام شد و بلشویک‌ها نقش خاصی در آن نداشتند. دومین و آخرین جنبش بزرگ پس از انقلاب روسیه در سال 1917بود که به قدرت گرفتن بلشویک‌ها به رهبری لنین در روسیه و برپایی نظام شورایی منجر شد.
1921
برنامه نوین اقتصادی یا نپ
این سیاست با هدف از بین بردن هرج و مرج اقتصادی ناشی از انقلاب و بهبود وضعیت تولید، تجارت و کشاورزی و تقویت سرمایه‌های کوچک در مارس 1921در کنگره حزب کمونیسم تصویب شد و تولید محصولات را افزایش داد و توزیع مواد غذایی را بهبود بخشید و قحطی را از بین برد. استالین با ایجاد مزارع اشتراکی چهره کشاورزی شوروی را متحول کرد. اجرای سیاست صنعتی‌سازی نیز در دوران استالین، شوروی را به ابرقدرتی صنعتی تبدیل کرد.
1922
جنگ داخلی روسیه و تولد شوروی
نبرد میان ارتش سرخ طرفدار بلشویک‌ها به رهبری لئون تروتسکی و ارتش سفید مخالف روسیه، از نوامبر 1917تا 25اکتبر 1922، تاسیس حزب کمونیست و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
1924
مرگ لنین و ظهور استالین
در سال 1924 و پس از مرگ لنین جدال برسر جانشینی او آغاز شد و در نهایت در سال 1926 با تشکیل اپوزیسیون متحد، استالین به قدرت رسید.
1939
آغاز جنگ جهانی دوم
در سال 1939 در آستانه این جنگ، شوروی و آلمان نازی پیمان عدم‌تعرضی را امضا و به‌صورت اشتراکی به لهستان حمله کردند. در سال 1941 آلمان به شوروی حمله کرد و شوروی نیز به مخالف آلمان تبدیل شد و در سال 1945 آلمان را شکست داد و جایگاه ابرقدرتی خود را در جهان تثبیت کرد.
1947
جنگ سرد
در دوره تخمینی 1947تا 1991مجموعه تنش‌ها و کشمکش‌های سیاسی و ژئوپلتیکی میان آمریکا و متحدان ناتو و شوروی آغاز شد که جنگ سرد نام گرفت. دستیابی شوروی به فناوری هسته‌ای و آغاز عصر فشار از مهم‌ترین دستاورد‌های این دوران است.
1985
دولت گورباچف
آخرین رهبر شوروی، میخائیل گورباچف از سال 1985تا 1991 در شوروی به قدرت رسید، با تلاش‌ها و اصلاحاتش به جنگ سرد پایان داد و سیاست‌هایش به یگانگی سیاسی حزب کمونیسم نیز پایان بخشید و در نهایت منجر به فروپاشی شوروی در سال 1991شد.
ویژگی های فدراسیون روسیه
رهبران روسیه پس از فروپاشی شوروی: بوریس یلتسین، ولادیمیر پوتین، دیمیتری مدودوف و ولادیمیر پوتین
جمعیت این کشور 145میلیون و 872هزار نفر تخمین زده شده است و جمعیت پایتخت آن، مسکو، برابر 12میلیون و 404هزار نفر است.
مساحت روسیه 17.1میلیون کیلومترمربع است و 30درصد از منابع طبیعی جهان به ارزش 75تریلیارد دلار را در خود جا داده‌است. در سال 2019 ارزش این منابع 60درصد از تولید ناخالص ملی روسیه اعلام شد.
اصلی‌ترین درآمد روسیه از محل انرژی است و تا پایان سال 2018 درآمد این کشور از محل فروش نفت و گاز به بیش از 129میلیارد دلار رسید.
روسیه بزرگ‌ترین صادرکننده گاز و دومین صادرکننده بزرگ نفت در جهان است
روسیه یکی از بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین صنایع اسلحه‌سازی در جهان را دارد و میزان درآمد این کشور از محل فروش اسلحه در سال 2018 به 19میلیارد دلار رسید.
روسیه، براساس میزان تولید ناخالص ملی، دوازدهمین کشور ثروتمند جهان پس از کانادا و برزیل است.
میزان تولید ناخالص ملی اسمی روسیه تا پایان سال 2018 بیش از 1.657تریلیارد دلار اعلام شد.
13.4درصد از جمعیت روسیه، یعنی 19.2میلیون نفر، زیر خط فقر زندگی می‌کنند و نرخ بیکاری در این کشور 4.5درصد است.
اقتصاد روسیه از سال 2014 به واسطه کاهش قیمت نفت و تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه به‌دلیل مداخله نظامی در اوکراین دچار بحران شد و تا سال 2016 اقتصاد این کشور 3.7درصد کوچک‌تر شد.
بحران اقتصادی در روسیه درسال 2016 با آغاز روند صعودی تولید ناخالص ملی پایان یافت.
بلومبرگ، روسیه را در سال 2016به‌عنوان دوازدهمین کشور جهان در حوزه نوآوری معرفی کرد. روسیه از نظر ثبت اختراع در جهان رتبه پانزدهم را دارد و از نظر تمرکز شرکت‌های فناوری، در رتبه هشتم جهان ایستاده است.
روسیه در سال 2017 سومین صادرکننده بزرگ فولاد در جهان بود و در سال 2018 میزان صادرات فولادش به نسبت سال قبل 7درصد افزایش داشت و به 33.3میلیون تن رسید.
نقطه ضعف ایران
روسیه نقطه ضعف آمریکا و اروپا را دید، درک کرد و از آن به‌خوبی بهره برد. از این‌رو است که اروپا و آمریکا معمولا نسبت به اقدامات روسیه واکنشی بهت‌زده نشان می‌دهند؛ یا آن را غیرواقعی می‌بینند یا خود را ناتوان از واکنش نشان دادن جلوه می‌دهند. واکنش اول نوعی مکانیسم دفاعی و دومی، صدای تَرَک‌هایی ریز بر دیواره سیاست‌های آمریکایی و اروپایی است پیش از فروریختن و بازشدن مسیر سیاست ابدیت
در همینه زمینه :