پیوند شرق و غرب در شیراز

فاطمه عباسی _  خبرنگار

  در پارک عمومی شهر وایمار و در حوالی خانه گوته، دو صندلی سنگی بر کتیبه‌ای با خطوط فارسی و نقوش ایرانی قرار دارد که در وسط آن غزلی از حافظ و در طرفین آن قطعه‌ای از دیوان شرقی-غربی گوته نوشته شده است. تصویر صندلی‌ها که نماد دعوت به نشستن و گفت‌وگو هستند و در حمایت از ایده «گفت‌وگوی تمدن‌ها» ساخته شده اند، حالا روی پوستر هفته فرهنگی آلمان هم نقش بسته است؛ هفته‌ای که از ۹ آبان آغاز شده و تا ۱۳ آبان در شهر شیراز در حال برگزاری است. 
مناسبت برگزاری چنین هفته‌ای در زادگاه شعرا و اندیشمندان بزرگی مانند حافظ، سعدی و ملاصدرا، ۲۰۰ سالگی انتشار «دیوان غربی-شرقی» نوشته یوهان ولفگانگ فون گوته‌، شاعر و ادیب بزرگ آلمانی است. این شاعر شهیر آلمانی در سال ١٨١٩ با تأثیر پذیری عمیق از حافظ، شاعر بزرگ ایرانی و اشعار وی، دیوان «غربی – شرقی» خود را به وی تقدیم کرد؛ اثری که تا امروز به‌عنوان مرجعی درباره تفاهم و درک شرق و غرب از یکدیگر مورد استناد قرار گرفته است. این کتاب با توجه به غنای ادبی بالای خود، بخشی از حافظه جهانی یونسکو محسوب می شود و به همین دلیل برگزاری هفته فرهنگی با تمرکز بر محتوای آن می تواند موجب افزایش توجه به شیراز شود.

شیراز، قلب فرهنگی ایران
پایتخت فرهنگی ایران این روزها میزبان علاقه‌مندان به فرهنگ و ادب آلمانی و تبادلات فرهنگی با کشورهای غربی است. علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر شرق در آلمان به دعوت «فستیوال دیوان شرق- غرب وایمار» به سرپرستی کلاوس گالاس در سفر پنج روزه به استان فارس در برنامه‌های مختلفی نظیر بازدید از اماکن گردشگری و فرهنگی شیراز و فارس و دیدار با مسئولان شهرداری شیراز و شورای شهر حضور داشتند. 
کلاوس گالاس، مشاور فرهنگی شهردار شهر وایمار که در رأس هیأتی 30 نفره از چهره‌های برجسته وایمار شامل اندیشمندان، هنرمندان و فرهنگیانی مانند «دوریس دوری» و «فوریان هنکل فون دونرس‌مارک» کارگردانان آلمانی، «آنکه هلگا بوسه» متخصص آثار گوته و «اشتفان وایدنر» اسلام‌شناس در آیین بزرگداشت حافظ و گوته در جوار آرامگاه حافظ حضور یافته بود، بر بهبود روابط خواهرخواندگی دو شهر وایمار و شیراز تأکید کرد و از پیش‌بینی برنامه‌های مختلفی برای ارتقای تعاملات فرهنگی خبر داد.
گالاس با اشاره به تعلق خاطر خود به شهر شیراز اظهارمی‌کند: 30سال پیش زمانی که دانشجو بودم به شیراز سفر کردم و این شهر من را مجذوب خود کرد. از همان موقع معتقد بودم شیراز و فارس قلب و پایتخت فرهنگی ایران است.
مشاور فرهنگی شهردار شهر وایمار از همان زمان در خود اندیشه ایجاد رابطه فرهنگی بین این دو شهر را می‌پروراند تا اینکه امروز موفق شد این کار را به مرحله اجرا درآورد.

آغاز رویداد فرهنگی
هفته فرهنگی آلمان روز پنجشنبه گذشته با اجرای آیینی با حضور «میشاییل کلور برشتولد» سفیر آلمان در ایران و جمعی از مقامات در شیراز آغاز شد. در این مراسم خطابه نمایشی دیوان غربی – شرقی به کارگردانی محسن حسینی در قالب هنر مفهومی اجرا شد که به زندگی عاشقانه حافظ و همسرش جهان ملک خاتون و گوته و دلداده‌اش ماریانه فن ویله مر می‌پردازد.
سفیر آلمان درباره برگزاری هفته فرهنگی آلمان در شیراز می‌گوید: آلمان و ایران دوستی و ارتباط بسیار عمیق و نزدیکی دارند و ارتباطات فرهنگی و معنوی و ارتباط فرهنگی و دوستی این دو شاعر بزرگ جهان نشان‌دهنده کیفیت رابطه کشور ایران و آلمان است. میشاییل کلور برشتولد توضیح داد: در دوران های مختلف در کنار مباحث فرهنگی، همواره روابط اقتصادی بین دو کشور ایران و آلمان وجود داشته است که این موضوع برای ما اهمیت بسیاری دارد. دولت آلمان تمام تلاش خود را برای توسعه تجارت قانونی و موجه فعالان اقتصادی این کشور با بخش خصوصی ایران و استان فارس به کار می گیرد.      
از دیگر برنامه های این هفته فرهنگی در روز اول می‌توان به اجرای کوارتت کلنکه، یکی از سرشناس‌ترین کوارتت‌های زهی آلمان هم اشاره کرد. اجرای کنسرت گروه کلنکه آلمان در تالار حافظ پایان‌بخش برنامه‌های نخستین روز از هفته فرهنگی آلمان در شیراز بود.

افتتاح نمایشگاه گوته 
نمایشگاه «سفری به شرق» از سلسله برنامه های روز دوم هفته فرهنگی آلمان در شیراز بود که با نمایش آثاری از زندگی، دیوان و نوشته های این شاعر به خط فارسی به همت کلاوس گالاس در نگارخانه تار و پود مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران برپا شد.
امیر صفایی 24سال دارد و به گفته خودش از دوستداران اشعار حافظ است. او در بازدید از این نمایشگاه به همشهری می‌گوید: چنین رویدادهایی می‌تواند تاثیر زیادی بر ارتقای فرهنگی مردم داشته باشد. آشنایی با فرهنگ کشوری مانند آلمان که شاعران و اندیشمندان بنامی دارد، بسیار جذاب است. این نمایشگاه می‌تواند حافظ را از دید گوته به ما بشناساند.
شایان کاسبان، دانشجوی علوم سیاسی هم معتقد است کشور ایران و آلمان مشترکات فراوانی دارندکه موجب تقویت حضور ما در عرصه‌های جهانی می‌شود. به گفته او‏، برگزاری هفته فرهنگی آلمان نشان می‌دهد  ملت ایران به هنر و فرهنگ مردم آلمان علاقه‌مند هستند و اجرای برنامه های مختلف در این هفته می‌تواند مردم را با ظرفیت‌های مشترک فرهنگی ادبی شیراز و آلمان از نزدیک آشنا کند. محمدرضا دهقان، مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری شیراز هم برنامه‌های هفته فرهنگی آلمان در شیراز را در سال‌های اخیر کم‌سابقه می‌داند و آن‌را نشان از دیدگاه فرهنگی و انسان محور شهرداری و شورای اسلامی شهر شیراز عنوان می‌کند.رایزن فرهنگی آلمان در ایران نیز با بیان اینکه کلاوس گالاس مدیر فرهنگی و موسس جشنواره دیوان غربی- شرقی وایمار، معمار و باستان شناسی برجسته است، ابراز می کند: این نویسنده و محقق تاریخ عمده فعالیت‌های خود را معطوف به شیراز، شهر حافظ و وایمار کرده است.
اشتفان رایتزر ادامه می دهد: گالاس در همین مسیر فکری بود که دوستی بین دو شهر وایمار و شیراز را در سال ۲۰۱۰ برقرار کرد و در سال ۲۰۰۸ نیز  شرکت تعاونی دیوان غربی-شرقی را به منزله جشنواره‌ای برای نشان دادن اهمیت این دیوان برپا ساخت.

خواهر خوانده ها
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر شیراز درگفت وگو با همشهری، درباره برگزاری این هفته فرهنگی که تا تاریخ 13 آبان ادامه دارد، می‌گوید: این هفته فرهنگی در چارچوب تفاهم‌نامه خواهرخواندگی میان شیراز و شهر وایمار آلمان که در تاریخ 22 بهمن سال 87 منعقد شد، در حال برگزاری است. تعاملات و تبادلات فرهنگی میان این دو شهر و ایجاد رویدادهای فرهنگی مشترک در زمینه موسیقی، فرهنگ و هنر و همینطور راه اندازی دفاتر فرهنگی در این دو شهر در این 11 سال دستآورد این تفاهم نامه خواهرخواندگی است.
احمد تنوری عنوان می‌کند: شهر شیراز به نسبت جمعیتی که دارد، بیشترین تعداد مشاهیر ادبی و هنری و حتی دانشمندان علوم اسلامی را به گستره فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی عرضه کرده است.
 حضور این تعداد پرشمار از مشاهیر و مفاخر فرهنگی و علمی، جایگاه ویژه ای را برای این شهر ایجاد کرده و برگزاری رویدادهای فرهنگی مانند هفته فرهنگی آلمان ظرفیتی است برای ما که بتوانیم از آن برای معرفی ظرفیت های فرهنگی شیراز در جهان استفاده کنیم.
این عضو شورای شهر شیراز تقویت دیپلماسی شهری را از دیگر دستاوردهای هفته فرهنگی آلمان در شیراز می‌داند و می گوید: سیاست کلان‌‌شهرها در شرایط کنونی جهان و تضاد منافع بین کشورها، برقراری روابط خواهرخواندگی و توسعه ارتباطات فرهنگی است. می توان از ظرفیت دوستی بین شهرها برای حفظ منافع شهروندان و تلطیف روابط بین کشور ها استفاده کرد و شهرداری شیراز نیز با این رویکرد اقدام به برگزاری هفته فرهنگی آلمان در شیراز کرده است.

   فرصت طلایی برای توسعه گردشگری

مسلم باقری، استاد دانشگاه و کارشناس گردشگری درباره برگزاری هفته فرهنگی آلمان در شیراز و تاثیر این رویداد در حوزه گردشگری می‌گوید: ارتقای گردشگری بستگی مستقیم به شناخت افراد از آن شهر و کشور دارد. به همین دلیل برگزاری رویدادی مانند هفته فرهنگی می‌تواند باعث شناخت هرچه بیشتر افراد از کشور برگزار کننده این رویداد و همچنین کشور و شهر میزبان شود. 
وی ادامه می‌دهد: هفته فرهنگی آلمان در شهر شیراز مردم این شهر را با فرهنگ و جاذبه های کشور آلمان آشنا می‌کند و باعث ترغیب مردم به سفر و رشد گردشگری می شود، اما در مقابل ما نیز باید از این فرصت استفاده کرده و ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری این شهر تاریخی را به مهمانان این رویداد فرهنگی نشان دهیم تا آنها در آینده سفیران فرهنگی ما در کشور خود باشند. ما برای توسعه گردشگری باید این قبیل مشارکت های فرهنگی را توسعه دهیم.

تحقق صلح جهانی با ابزار دیپلماسی فرهنگی

شهردار شیراز با بیان اینکه دیپلماسی فرهنگی و ارتباط بین شهرها از سیاست‌های محوری شهرداری شیراز و شورای شهر پنجم است، به همشهری می‌گوید: سیاست کلان‌شهرها در شرایط کنونی جهان و تضاد منافع بین کشورها، برقراری روابط خواهرخواندگی و توسعه ارتباطات فرهنگی است. حیدر اسکندرپور با تاکید بر اینکه می‌توان از ظرفیت دوستی بین شهرها برای حفظ منافع شهروندان و تلطیف روابط بین کشورها استفاده کرد، می‌افزاید: هدف شهرداری شیراز برای برگزاری هفته فرهنگی آلمان در شیراز هم همین موضوع بود.  وی با بیان اینکه دیوان غربی - شرقی گوته شاعر مشهور آلمانی که با الهام از حافظ شیرازی سروده است، ظرفیت فرهنگی مشترک آلمان و شیراز است، اظهارمی‌کند: در هفته فرهنگی آلمان تلاش می‌کنیم ظرفیت‌های فرهنگی ایران و آلمان را به نمایش بگذاریم و بتوانیم با شناساندن ظرفیت‌های شیراز، فرصت‌های جدیدی را برای برگزاری هفته فرهنگی این کلان‌شهر در سایر کشورها فراهم کنیم. اسکندرپور شناسایی و شناساندن کلید واژه‌های مدیریت شهری مانند فرهنگ محوری، شناسایی ظرفیت‌های فرهنگی و ادبی مشترک جمهوری فدرال آلمان و شناساندن چهره اصیل ایرانی-اسلامی برای مردم آلمان را از اهداف برگزاری هفته فرهنگی  آلمان در ایران می‌داند. او با بیان اینکه بهترین راه رسیدن به صلح جهانی تبادل فرهنگی و بهترین راه تبادل فرهنگی تبادل میان اندیشه‌هاست، می‌گوید: می‌توان گفت طی دهه‌های اخیر برنامه‌ای فرهنگی بین‌المللی در این سطح بالا در شیراز اجرا نشده است و این برنامه می‌تواند نقطه عطفی برای برگزاری سایر برنامه‌های فرهنگی ملی و بین‌المللی در شیراز و تقویت جایگاه این کلان‌شهر به عنوان پایتخت فرهنگی ایران زمین باشد. شهردار شیراز مهم‌ترین کارکرد این هفته را برجسته کردن نقش و تاثیر فرهیختگان و دانشمندان تاریخ گذشته و معاصر کشور در پیشبرد علم و ادب و فرهنگ و استفاده از شهرت و اعتبار آن‌ها برای اهداف دیپلماسی فرهنگی، کشف و ترویج ارزش‌های مشترک، گسترش ریشه‌ای باب مفاهمه بیشتر و بهتر میان دو کشور، یافتن ارزش‌های مشابه و پیوند زدن میان آن‌ها عنوان می‌کند.   شهردار شیراز در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه یکی از انگیزه‌هایی که گردشگران را به شهر جذب می‌کند، شاخص‌های فرهنگی است، می‌گوید: کم نیستند گردشگرانی که علاقه‌مند به موضوعات فرهنگی مثل خرده فرهنگ‌ها، آیین‌های سنتی و باورهای محلی هستند. رویدادهای فرهنگی می‌تواند گردشگران را با سنت‌ها و آیین‌های اقوام مختلف آشنا کند و امروزه گردشگری رویداد، راهکاری نوین برای توسعه گردشگری به ویژه در جوامع محلی و شهرهای تاریخی و فرهنگی است. بنابراین بسیاری از افراد برای دیدن رویدادهای فرهنگی تصمیم به سفر می‌گیرند. اسکندرپور با بیان اینکه هرچقدر شاخص‌های فرهنگی جوامع غنی‌تر باشد و مناسبات بین آن‌ها با دنیا از طریق رویدادهای فرهنگی قوی‌تر باشد، صنعت گردشگری بیشتر و بهتر تقویت می‌شود، می‌افزاید: از مهم‌ترین تاثیرهای اقتصادی رویدادهایی از این دست، اشتعال‌زایی و درآمد زایی برای بخش خدمات است. به اعتقاد من در حوزه شهری باید به سمت درآمدهای پایدار رفت و اگر بتوانیم شهر را برای اقتصاد رویداد آماده کنیم با برگزاری رویدادهایی از جنس هفته فرهنگی ایران و آلمان می‌توان شهر را از رخوت و سستی بیرون آورد و تلاش و تکاپوی رویداد فرهنگی و هنری را عاملی نو برای درآمدزایی در شهر معرفی کرد.