دیپلماسی برق برای امنیت منطقه

خاورمیانه متلاطم است، البته این، خبر تازه‌ای نیست. نام این منطقه در طول سده گذشته همواره با بحران گره خورده، اما آنچه وضع فعلی را از گذشته متمایز می‌کند بهره‌برداری عوامل هوادار تنش، از نارضایتی عمومی نسبت به وضع نامناسب اقتصاد و کسب‌وکار، در مرزهای غربی ایران است. یکی‌از مهم‌ترین مولفه‌های امنیت تولید مسیرهای تامین برق و انرژی است؛ موضوعی که بر اثر سال‌ها جنگ در عراق و سوریه به فراموشی سپرده شده است.

در شرایطی که کمبود و قطعی برق در عراق و سوریه، نه‌تنها زندگی روزمره شهروندان عراقی و سوری، بلکه اقتصاد این کشورها را هم با اختلال جدی در تامین امنیت پایدار برق مواجه کرده، دیروز در حضور مقامات ارشد وزارت نیرو و معاون وزیر برق عراق، شبکه برق ایران و عراق سنکرون شد تا جلوی ناپایداری برق ناشی از تفاوت فرکانس بین 2کشور گرفته شود. در واقع ایران از دیروز همزمان با این رویداد ضمن فعال‌سازی ظرفیت‌های دیپلماسی برق، برای تامین امنیت و بازگشت آرامش به غرب آسیا گام بلندی برداشت.

پیام دیپلماسی برقی ایران در گفته‌های رضا اردکانیان، وزیر نیرو، روشن است: ایران در حوزه صنعت و صادرات برق کشورهای همسایه به‌عنوان بازار نگاه نمی‌کند زیرا خوداتکایی هرچه بیشتر کشورهای منطقه زمینه بروز مداخلات کشورهای خارج از منطقه را کمتر خواهد کرد. یحیی آل‌اسحاق، رئیس اتاق مشترک ایران و عراق هم در تبیین ضرورت‌های دیپلماسی برق می‌گوید: یکی از اقلام صادراتی ایران به عراق برق است که آمریکا سعی داشت، مانع تبادلات آن بین ایران و عراق شود؛ با توجه به نیاز عراق به برق، آمریکایی‌ها به احداث نیروگاه مجزایی در این کشور اقدام کردند که تا ۲سال آینده به نتیجه خواهد رسید و احتمالا مانع از صادرات برق ایران به عراق می‌شود. به گفته او، فشار‌ها از حالا آغاز شده تا واردات برق از ایران را محدود کنند.
البته هرچند وزیر نیروی ایران می‌گوید: ایران نگاه اقتصادی به بازار برق عراق ندارد، اما تحریم صادرات نفت ایران، باعث شده تا صادرات برق به کشورهای منطقه که نقطه عطف آن عراق و سوریه قلمداد می‌شود، راهی تازه را پیش روی اقتصاد ایران برای تبدیل شدن به هاب انرژی در منطقه هموار سازد؛ البته همچنان دشواری نقل و انتقال ناشی از صادرات برق به کشورهای دیگر وجود دارد.

سنکرون یک گام از 3گام
اردکانیان با اشاره به برنامه 3ساله ایران برای بازسازی شبکه برق عراق و امکان تبادل برق ایران از طریق کشورهای همسایه می‌گوید: تبدیل شدن به هاب انرژی محدود به سنکرون شدن نیست، بلکه ایران از امکان تبادل انرژی با تمامی کشورهای همسایه دارای مرز زمینی برخوردار است و حتی از طریق برخی کشورها امکان وصل شدن به همسایگان آنها نیز وجود دارد. به گفته وزیر نیرو، برنامه اتصال شبکه‌های برق ایران، عراق و سوریه نیز در دستور کار قرار گرفته است.
تهران و بغداد اواخر سال گذشته توافق کردند تا 3برنامه شامل سنکرون‌سازی شبکه برق بین 2کشور تا پایان سال2019 میلادی، کاهش تلفات شبکه برق به‌میزان 30درصد تا پایان سال2020 و جبران کمبود تولید برق عراق تا پایان سال2021 را با مدد گرفتن از توان شرکت‌های ایرانی به اجرا گذارند؛ حالا چند‌ماه مانده به پایان سال2019 نخستین برنامه توافق شده، به مرحله اجرا رسید. با سنکرون شدن شبکه برق 2کشور عملا هیچ نوع شدت جریان برقی، ضربه‌ای به شبکه برق وارد نخواهد شد، این کار زیرساخت لازم برای افزایش صادرات برق ایران به عراق را فراهم می‌سازد. داوود فرخزاد، مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران در مراسم سنکرون‌سازی شبکه برق ایران و عراق اعلام کرد: با همکاری خوب دولت عراق امکان افزایش صادرات برق ایران به این کشور در آینده نزدیک فراهم خواهد شد.
 
موانع و برنامه‌ها
به‌گزارش همشهری، میزان صادرات برق ایران به عراق امسال به حداکثر 1361مگاوات در روز رسیده؛ چنانکه به گفته همایون حائری، معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی، هم‌اکنون به‌طور میانگین 1200مگاوات برق به عراق صادر می‌شود. او در عین حال تأکید می‌کند؛ طرف عراقی هرچه برق نیاز داشته باشد ما می‌توانیم تامین کنیم.
با وجود این گفته‌ها، به‌نظر می‌رسد وزارت نیرو برای اجرای برنامه 3ساله بازسازی شبکه برق عراق، با چالش‌هایی ازجمله سنگ‌اندازی آمریکا، دشواری نقل و انتقال ارز و همچنین خطرآفرینی گروه‌های تروریستی در اجرای طرح‌های نیروگاهی در کشور یادشده مواجه باشد؛ با این حال همایون حائری، معاون وزیر نیرو می‌گوید: تفاهمنامه 3ساله برای بازسازی نیروگاه‌ها و کاهش تلفات برق عراق به‌زودی به مرحله امضای قرارداد می‌رسد. او با اشاره به اهمیت این اقدام توضیح می‌دهد: طرف عراقی در حال انجام مقدمات آغاز این برنامه است؛ چنانکه هیأت عراقی چند روزی است به ایران آمده و این موضوع نشان می‌دهد آنها برای آغاز و اجرایی شدن تفاهمنامه مصر هستند.
وزیر نیرو هم تأکید می‌کند: سنکرون شدن شبکه‌های برق در مرزهای غربی ایران تنها یکی از برنامه‌های دردست اجراست. به گفته اردکانیان، همزمان ایجاد ظرفیت نیروهای انسانی، کاهش تلفات برق در شبکه توزیع و احداث نیروگاه‌های جدید در عراق در دستور کار وزارت نیرو است تا صادرات برق تا میزانی که ممکن باشد، ادامه ‌یابد. یکی از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری در بازار برق عراق و سوریه، توسعه نیروگاه‌های برق تجدید‌پذیر است و وزیر نیرو از سرمایه‌گذاران خواسته برای امضای قرارداد با همتایان عراقی پا پیش بگذارند.

برق ایران در سرزمین شام
گفته‌ها و اشاره‌های مقامات صنعت برق نشان می‌دهد، ایران به شبکه برق سوریه، نگاهی بلندمدت و توأم با تضمین امنیت پایدار دارد؛ چنانکه اردکانیان خبر داده یک چارچوب همکاری امروز -شنبه- با مسئولان سوری امضا خواهد شد. قرار است خط صادرات برق ایران از مسیر عراق به سوریه وصل شود. ایران مصمم است بخشی از نیاز 2کشور عراق و سوریه در بخش احداث نیروگاه‌ها را در اختیار بگیرد. هم‌اکنون صنعت برق ایران پروژه‌های متعددی ازجمله نیروگاه 526مگاواتی لاذقیه و احداث پست‌های برق را برعهده دارد. اردکانیان با اشاره به برنامه ایران برای صادرات برق به سوریه از طریق عراق در دیدار با همتای سوری خود تأکید کرد: پس از این مرحله درخصوص ارتباط سه‌جانبه شبکه برق ایران، عراق و سوریه برنامه‌ریزی لازم صورت خواهد گرفت تا با استفاده از امکانات موجود در منطقه به‌گونه‌ای عمل کنیم که هیچ شهروندی در منطقه از دسترسی به برق محروم نباشد. اردکانیان با تأکید بر اینکه در تلاشیم تا صنعت برق سوریه به میزان قابل ملاحظه‌ای به‌خودکفایی دست یابد، ادامه داد: به این منظور پیش از عزیمت هیأت سوری، چارچوب مشخصی برای افزایش همکاری‌های دوطرف تدوین خواهد شد.