دغدغه درختکاری

ولی‌الله‌ شجاع‌پوریان، ‌معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری:

15اسفند در کشور ما به‌عنوان روز درختکاری شناخته می‌شود. این فرهنگ نیک و نمادین در آستانه سال نو که ریشه در علایق ملی و سنت تاریخی ایرانیان دارد، احترام به خاک،  زراعت و طبیعت است که البته در آموزه‌های مذهبی و دینی نیز به آن پرداخته شده است.

رسول خدا(ص) در مورد درختکاری و اهمیت آن فرمودند: «کسی که درختی بکارد، خداوند نیز برای او در بهشت درختی می‌کارد». حضرت علی(ع) در طول دوران خانه‌نشینی خود با حفر چاه و کاشت هزاران درخت نخل این سنت پسندیده را پایه‌گذاری و ترویج کردند. افزون بر آن حیات مجدد طبیعت بعد از مرگ ظاهری با درخت،  سبزه و طبیعت یادآور زندگی اخروی است و نکته‌ها و عبرت‌هایی را برای اهل ایمان دارد. (فَانْظُرْ إِلَی آثَارِ رَحْمَتِ‌الله کَیْفَ یُحِْی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِکَ لَمُحِْی الْمَوْتَی)(آیه 50سوره روم)

در آیین ایران پاکان و ایران قدیم درخت نمادی شایسته تکریم و احترام شناخته می‌شد؛ حک درخت سرو در حجاری‌های تخت‌جمشید به‌عنوان نماد سبزی و استواری گواهی بر این ادعاست و حتی برخی از تاریخ‌نگاران معتقدند درخت سرو ایرانی در دوره اشکانیان در فرهنگ اروپایی رسوخ کرد و تا به امروز درخت سرو مهم‌ترین نماد جشن کریسمس مسیحیان و اروپایی‌ها به شمار می‌آید.

با این وصف و با استناد به گسترش شهرها و پیچیدگی زیست شهری،  اهمیت فضای سبز و درختان بیش از پیش آشکار شده است. متأسفانه کارکرد مسئولان کشور و مدیریت شهری در دهه‌ها و سال‌های گذشته این گمانه را در ذهن تقویت کرده که درختان نخستین قربانیان توسعه شهری به شمار می‌آیند. هرجا که قرار است صنعتی شکل بگیرد،  برجی سر به فلک بکشد،  اتوبانی ساخته شود و تجارتی رونق بگیرد،  درختان در معرض خطر هستند و قربانی بی‌تدبیری می‌شوند. از این روست که بحث توسعه پایدار در دهه‌های گذشته با تأکید بر توسعه با توجه به دغدغه‌های زیست‌محیطی در دستور کار کلانشهرها قرار گرفته است.

در کشور ما گرچه توجه نمادین به درخت با برنامه‌های متنوع رونق گرفته اما اهمیت درخت در میان مسئولان، صنعتگران،  مدیران شهری و حتی افکار عمومی نهادینه نشده است. درخت پدیده‌ای بدون جایگزین یا لااقل زمان‌بر بودن در جایگزینی شناخته می‌شود و تساهل در برخورد با قانون‌شکنان و متجاوزان به حریم درخت خیانت در حق نسل‌های امروز و آینده است. گرچه متولیان و کمیسیون‌های مختلفی برای حفظ باغات در کشور تعبیه و تعریف شده‌اند اما نگاهی به کارنامه نهادهای نظارتی در پاسداری از درخت نشان می‌دهد با وجود تخلفات آشکار و قطع و از بین بردن دسته‌جمعی درختان،  برخورد قاطع و جدی با قانون‌شکنان صورت نگرفته، چه بسا در سال‌های اخیر کمتر دیده و شنیده‌ شده است که متخلفی بابت قطع درختان متحمل مجازات حبس تعزیری 6ماهه تا سه ساله براساس قانون سال 1359شود و اغلب با پرداخت جرایم نقدی این تخلف نابخشودنی نادیده گرفته شده است!

امروز در کنار توجه نمادین و فرهنگسازی برای کاشت درخت برخورد جدی با خاطیان و متجاوزان به حریم درخت امری ضروری است. هر درختی که امروز کاشته می‌شود به سال‌ها انرژی،  آب،  هزینه نگاهداشت و... نیاز دارد تا به بار بنشیند؛ درحالی‌که غفلت و بی‌توجهی مسئولان و متولیان امر یک‌شبه جنگلی از درختان را در مناطق مختلف از بین می‌برد که آسیب‌های زیست‌محیطی آن از تغییر پدیده‌های آب و هوایی،  افزایش آلودگی هوا،  تشدید آلاینده‌ها و ریزگردها و... بر همگان آشکار شده است.

یکی از دغدغه‌های مهم مدیریت جدید شهرداری تهران،  حفظ و گسترش فضای سبز این کلانشهر است که گواه آن توجه ویژه دکتر نجفی به پروژه احیای چنار‌‌های خیابان ولیعصر بود که در روزهای گذشته توسط شهردار و تداوم آن در سایر مناطق بروز یافت و نشان از عزم جدی مدیریت شهری در این حوزه داشت. انتظار می‌رود در هفته‌ای که به‌عنوان هفته درختکاری شناخته می‌شود و سایر مسئولان کشور نیز به‌صورت نمادین در پاسداشت سنت پسندیده درختکاری و درخت‌یاری حاضر می‌شوند، علاوه بر کاشت درختان،  سایر نهادهای متولی و ناظر نیز به‌صورت جدی بر این امر مهم نظارت و توجه داشته باشند تا دیگر شاهد قربانی شدن‌هیچ درختی در تهران نباشیم.