گام‌های لرزان حذف یارانه انرژی در ایران

دولت ایران خواسته یا ناخواسته در مسیر حذف یارانه‌های سنگین گام برمی‌دارد؛ هرچند بررسی‌ها از لرزان‌بودن گام‌های دولت و تردید نمایندگان در دادن مجوز به دولت جهت اصلاح قیمت حامل‌های انرژی حکایت دارد اما ناگفته پیداست که به‌دلیل کاهش سطح درآمدهای دولت از محل فروش نفت خام، کسری بودجه سالانه دولت در حال فشار به سند دخل و خرج سالانه است و در نخستین گام دولت نسبت به حذف یارانه نقدی 1.1میلیون نفر از اقشار ثروتمند‌ اقدام کرده و این روند در ماه‌های آینده ادامه می‌یابد. با این حال، همچنان گام بلند دولت در گرو‌ اراده مجلس خواهد بود. پیش از این همشهری در گزارشی اعلام کرده بود: دولت امسال 541هزار میلیارد تومان یارانه پنهان گاز طبیعی، 180هزار میلیارد تومان یارانه بنزین، 181هزار میلیارد تومان یارانه نفت‌گاز و 85هزار تومان هم یارانه برای سایر حامل‌های انرژی شامل برق، نفت سفید، نفت‌کوره، گاز مایع، سوخت هواپیما و هزینه انتقال، توزیع و فروش آنها پرداخت می‌‌کند.

سازمان برنامه و بودجه هم به‌تازگی اعلام کرده که میزان یارانه انرژی پرداختی در کشور به سالانه 69.2میلیارد دلار می‌رسد که معادل 15.3درصد تولید ناخالص داخلی است. این میزان یارانه، بالاترین میزان در بین کشورهای آمریکای لاتین و برخی کشورهای دیگر شامل عربستان، چین، روسیه، اندونزی، مصر، هند، ونزوئلا، مکزیک، آرژانتین، اکوادور، بولیوی، کلمبیا و السالوادور است.

اصلاح قیمت‌ها جدی است
پیشنهاد دولت اصلاح قیمت حامل‌های انرژی است، البته به‌صورت تدریجی به‌نحوی که فشاری بر معیشت مردم وارد نسازد. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اخیرا اعلام کرد ما دنبال این نیستیم که بخواهیم یارانه را از قیمت بنزین یا سوخت و به‌طور کلی حامل‌های انرژی برداریم و قیمت را واقعی کنیم، این کار نه امکان‌پذیر است و نه برای مردم ما در این شرایط اقتصادی، قابل تحمل است، اما در عین حال داریم فکر می‌کنیم که یک تغییراتی در این زمینه انجام شود و اگر به تصمیم نهایی برسیم، به اطلاع مردم می‌رسانیم.
رویکرد دولت به گفته رئیس‌جمهوری، تامین کسری بودجه از محل حذف یارانه‌های انرژی نیست و تأکید می‌کند: هر مقدار قیمت سوخت حاصل شود این باید به مردم برگردد. هر مقدار در هر زمانی قیمت‌ سوخت را ‌اضافه کنیم، کل آن پول را به مردم برمی‌گردانیم؛ یعنی چیزی وارد بودجه نمی‌شود.
نکته مبهم اینجاست که بازچرخانی منابع ناشی از اصلاح قیمت حامل‌های انرژی در اقتصاد ایران چگونه خواهد بود و آیا دولت می‌خواهد این منابع را به‌صورت مستقیم در اختیار مردم قرار دهد؟ 

یارانه انرژی برای مردم
یکی از سناریوهای جدی این است که قیمت‌های سهمیه‌ای و غیرسهمیه‌ای حامل‌های انرژی و به‌طور مشخص فرآورده‌های نفتی به‌تدریج و متناسب با قیمت‌های فوب خلیج‌فارس یا بازار، تعیین و روند تغییرات قیمت نسبت به فوب در 5سال آینده تصویب شود تا هزینه‌های ایجاد اجماع و تغییر قیمت، هر سال به دولت تحمیل نشود و البته امکان مبادله سهمیه وجود داشته باشد تا کسانی که از سرانه یارانه انرژی خود استفاده نمی‌کنند، بتوانند آن را بفروشند و پول آن را دریافت کنند. درصورت اعمال این سیاست از سوی دولت، نظام قیمت‌گذاری دولتی در ارتباط با حامل‌های انرژی به‌تدریج تغییر ‌‌کند و تمام حامل‌های انرژی در بورس قیمت‌گذاری ‌شود و دولت دیگر در تعیین قیمت دخالت نداشته باشد. به این ترتیب یکی از سناریوهای جدی پیشنهاد‌شده به دولت سهمیه‌بندی بنزین و گازوئیل و صدور کارت انرژی به‌ازای شهروندان است تا در آینده قیمت آزاد شود.
البته سیاست یارانه انرژی برای مردم، بدون مجوز مجلس ممکن نیست و به‌دلیل در پیش‌بودن انتخابات دوره آینده مجلس در اسفندماه، تردیدهای جدی در ارتباط با رأی نهایی نمایندگان وجود دارد. به گزارش همشهری، شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی با حضور سران 3قوه مجریه، قضاییه و مقننه به دولت اجازه اصلاح مسیر هدفمندی یارانه‌ها را داده اما به گفته علی لاریجانی، رئیس مجلس، دولت باید لایحه‌ای برای اصلاح قانون هدفمندی یارانه‌ها به مجلس بفرستد.

   حذف تدریجی یارانه‌های نقدی

یارانه نقدی ۴۰۰ هزار نفر از «یارانه‌بگیران غیرنیازمند» از بامداد جمعه و همزمان با واریز یارانه نقدی مهرماه قطع شد و مجموع کسانی که یارانه نقدی‌شان طی 2‌ماه اخیر قطع شده، به یک میلیون و ۱۰۰هزار نفر رسید. فرایند قطع یارانه نقدی اقشار غیرنیازمند جامعه همزمان با واریز یارانه شهریورماه کلید خورد و در ‌ماه قبل یارانه ۱۶۲‌هزار خانوار معادل حدود ۷۰۰هزار نفر قطع شد تا در مجموع طی ماه‌های شهریور و مهر یک میلیون و ۱۰۰‌هزار غیرنیازمند، از فهرست یارانه‌بگیران حذف شوند. قرار است در هر‌ ماه گروهی از جامعه که مستحق دریافت یارانه نقدی نیستند، از فهرست یارانه‌بگیران حذف شوند. براساس اطلاعات به‌دست آمده، تمام سرپرستان خانواری که یارانه نقدی آنها در مهرماه قطع شده، در گروه 3دهک بالایی جامعه قرار دارند. دولت تصمیم دارد تا پایان سال یارانه نقدی 3دهک بالایی جامعه یعنی دهک‌های هشتم، نهم و دهم شامل ۲۴‌میلیون نفر را قطع کند. 


  میزان سالانه یارانه انرژی در ایران 69.2میلیارد دلار برآورد می‌شود

  حجم یارانه انرژی در ایران نسبت به تولید ناخالص داخلی به 15.3درصد رسید

  یارانه نقدی 1.1میلیون نفر در 2‌ماه اخیر قطع شده و فرایند حذف یارانه ثروتمندان ادامه دارد