هدررفت آب در سال پرباران

سیدامیرحسین عظیمی| خبرنگار


برآوردهای وزارت نیرو نشان می‌دهد سیستان و بلوچستان ناپایدارترین استان ایران در دسترسی به آب است. نصف جمعیت 2 میلیون و 800 هزار نفری آن برای دسترسی به آب مشکل دارند. 700 هزار نفر هم اصلاً شبکه آب ندارند؛ سازمان هواشناسی هم در تازه‌ترین برآوردش گفته با وجود آن که امسال سال آبی پربارشی بود، سیستان و بلوچستان همچنان در خط قرمز خشکسالی‌ به سر می‌برد. 

برای استانی به ناپایداری آبی سیستان و بلوچستان یک قطره آب حکم نان شب را دارد. این قطره آب اگر در دشتیاری چابهار باشد که دیگر حکم زندگی را دارد. وزارت نیرو اعلام کرده است شهرستان چابهار پایین‌ترین شاخصه دسترسی به شبکه آب را دارد و در بخش دشتیاری آن نیز وضعیت وخیم‌تر است. تمام جمعیت 150 هزار نفری دشتیاری شبکه آب ندارند. 

برای استانی با شرایط سیستان و بلوچستان و شهرستانی با معیارهای چابهار و بخشی با وضعیت دشتیاری، یک متر مکعب آب آرزوی روزانه مردم است؛ مردمی که روزانه شاهد هدررفت میلیون‌ها متر مکعب آب باران در جلوی چشمانشان هستند. آب‌هایی که روزانه در دشتیاری چابهار در رودخانه سرباز و باهوکلات جاری می‌شود و بلااستفاده به دریا می‌ریزد. 

رودخانه سرباز و باهوکلات بزرگ‌ترین رودخانه استان است که از کوه‌های سراوان در جنوب شرق سیستان و بلوچستان سرچشمه می‌گیرد و با گذر از مسیر حدوداً 300 کیلومتری شهرستان سرباز به سد پیشین می‌رسد.

 این رودخانه بعد از سد پیشین و گذر از روستاهای بخش دشتیاری وارد بخش باهوکلات و رودخانه آن می‌شود و به بند انحرافی شیرگواز می‌رسد. بعد از گذر از بند و حاشیه روستاها و هزاران هکتار زمین‌های کشاورزی منطقه باهوکلات، این آب از خور باهو بدون استفاده به دریای عمان می‌ریزد. 


نیاز به ساخت بندهای بتنی 

کارشناس کشاورزی منطقه می‌گوید: میلیون‌ها متر مکعب آب بعد از بند انحرافی شیرگواز به دریا می‌ریزد، در حالی که می‌شود با ساخت فقط 7 بند بتنی در پایین‌دست بند شیرگواز مسیر 50 کیلومتری خروج روان‌آب از منطقه و ورودش به دریا را سد کرد. 

«منصور کریمدادی» در گفت‌وگو با همشهری می‌افزاید: هر سال به خاطر شرایط آب و هوایی در جنوب استان و بارش‌های موسوم به مونسون، حجم زیادی از روان‌آب‌ها در بستر رودخانه باهو شکل می‌گیرد که به دلیل عدم مدیریت آبخوان و آبخیز بدون استفاده به دریا می‌ریزد. 

وی ادامه می‌دهد: با توجه به ظرفیت‌های مهم بخش کشاورزی در منطقه دشتیاری و کشت محصولات خارج از فصل میوه‌های گرمسیری در این منطقه، می‌توان با کنترل همین روان‌آب‌ها کشاورزی منطقه را رونق بخشید و بازار داخلی را تامین کرد. از همه مهم‌تر برای استانی به محرومی سیستان و بلوچستان محرومیت‌زدایی و اشتغال‌زایی کرد. 


انقلاب کشاورزی و اشتغال‌زایی 

یکی از کشاورزان بخش دشتیاری می‌گوید: کشاورزی در منطقه دشتیاری با زندگی مردم در هم آمیخته شده است و سال‌هاست با وجود آن‌که خشکسالی آمده، همچنان مردم از طریق کشاورزی امرار معاش می‌کنند. 

«برکت بلوچ» می‌افزاید: شغل مناسب و پایداری در منطقه وجود ندارد؛ از این رو مردم با توجه به ظرفیت‌های بسیار خوب و خاک حاصلخیز در منطقه دشتیاری با وجود آن ‌که بی‌آبی و خشکسالی بوده به کار کشاورزی 
می‌پردازند. 

این کشاورز ادامه می‌دهد: احداث چند بند بتنی در حاشیه رودخانه باهوکلات می‎تواند انقلابی در بخش کشاورزی و رونق تولید ایجاد کند و هزاران هکتار از زمین‌های منطقه را که در حال حاضر به خاطر بی‌آبی خشک شده‌اند، رونق بخشد. 

وی آب را در منطقه یک سرمایه عظیم ملی می‌داند و می‌گوید: منطقه‌ای که با بحران بی‌آبی مواجه است و تمام روستاهایش آب خوردن ندارند و با تانکر و به‌صورت جیره‌بندی برایشان آب می‌آورند، چرا باید به این ‌راحتی آبی را که بدون هیچ گونه هزینه به دست مردم می‌رسد، از دست بدهد و به دریا بریزد. 


دشتیاری «دشت‌بی‌یار» شده 

معاون استاندار سیستان و بلوچستان و فرماندار ویژه چابهار می‌گوید: دشتیاری چابهار یا اصطلاحاً هندوستان کوچک ایران در سال‌های نه‌چندان دور مرکز میوه‌های گرمسیری، موز، انبه، چیکو و نارگیل بوده که به دلیل خشکسالی کم‌کم از رونق افتاده و به «دشت بی‌یار» شهره شده است. 

«رحمدل بامری» در گفت‌وگو با همشهری می‌افزاید: خاک حاصلخیز و به قول کشاورزان زرخیز این منطقه موجب‌شده با وجود آن‌که آب کم شده، مردم همچنان به کار کشاورزی با همان اندک آب ادامه دهند. 

وی ادامه می‌دهد: در سال گذشته و امسال بارندگی بسیار خوبی در استان و به‌ویژه جنوب بلوچستان داشتیم که تمامی سدهای بالادست از جمله سد پیشین را پر کرد و رودخانه‌ها را جاری؛ ما طرح‌های مختلف آبخوان‌داری و آبخیزداری را از محل اعتبارات استانی و ملی در دستور کار قرار دادیم و قرار است امسال و سال آینده متناسب با بودجه این طرح‌ها در چابهار و پایین‌دست بند شیرگواز اجرا شود. 


طرح‌های آبخوان و آبخیزداری

«رحمدل بامری»، معاون استاندار سیستان و بلوچستان و فرماندار ویژه چابهار، می‌گوید: طرح‌های آبخوان و آبخیزداری در این منطقه جزو برنامه‌های بلندمدت است که با توجه به حساسیت و ضرورت حال حاضر در استفاده حداکثری از روان‌آب‌ها و مهار آن‌ها، این طرح‌ها با اولویت اجرا خواهند شد تا هم به رونق کشاورزی کمک کنند، هم از خسارت‌هایی که روان‌آب‌ها به زیرساخت‌ها وارد می‌کنند، بکاهد.