فقر غیر منتظره

محمد ناصر احدی_روزنامه نگار

ژاپن و کره دو کشوری هستند که برای عموم مردم جهان نامشان مترادف است با موفقیت‌های اقتصادی و پیشرفت‌های تکنولوژیک تحسین‌برانگیز، اتخاذ سیاست‌های حساب‌شده در مسیر توسعه روابط تجاری با کشورهای جهان اول و به‌دست‌آوردن سهم بیشتر از بازار این کشورها. آنها هیچ شباهتی به کشورهای آسیایی منطقه خاورمیانه- که به‌نظر می‌رسد از ازل درگیر جنگ‌های ابدی هستند- ندارند و به‌نظر می‌رسد خود را از آسیا جدا کرده و برای بسیاری از دیگر کشورهای آسیایی الگوی توسعه و پیشرفت به شمار می‌آیند. تصور کلی بر این است که تمام مردم این دو کشور-که به اعتیاد به‌کار بیش از حد شهره‌اند- از رفاه بالایی برخوردارند و مسائلی مثل شکاف طبقاتی و نزاع فقیر و غنی در جوامع آنها بی‌معناست، خصوصا اینکه بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌های ژاپنی و کره‌ای به تقویت چنین دیدگاهی کمک می‌کند. اما 2 سال پیاپی است فیلم‌هایی که در جشنواره کن به‌عنوان بهترین فیلم برگزیده می‌شوند، خط بطلانی بر این تصویر شیک و کلی می‌کشند. فیلم ژاپنی «دله‌دزدها» ساخته هیروکازو کورئیدا که سال گذشته برند نخل طلای جشنواره کن شد، داستان خانواده فقیری را در محله‌ای زاغه‌نشین در توکیو روایت می‌کند که اعضای خانواده، از کوچک تا بزرگ، برای امرار معاش ناگزیر از دزدی هستند. کورئیدا گفته بود که او برای ساخت این فیلم تحت‌تأثیر پسروی اقتصادی ژاپن قرار داشته و در رسانه‌ها گزارش‌هایی درباره اینکه مردم چطور در فقر و با دزدی از فروشگاه‌ها روزگار می‌گذرانند می‌خوانده است.

یکی دیگر از فیلم‌هایی که در جشنواره کن سال گذشته به موضوع فقر و مسئله شکاف طبقاتی می‌پرداخت، فیلم کره‌ای «سوختن» بود که تحسین منتقدان را برانگیخت. یکی از مضامینی که این فیلم بر آن تمرکز می‌کند این  است که ثروت چگونه جوانان طبقه مرفه این کشور را به خون‌آشامانی تبدیل کرده که نه به‌طور مستقیم برای مقاصد اقتصادی بلکه به‌منظور ارضای احساساتشان خون افراد طبقه پایین‌تر را می‌مکند و محصول طبیعی چنین وضعیتی خشونت و تنفر است.

در جشنواره کن امسال نیز فیلم «انگل» ساخته بونگ‌جون‌هو، یکی از کارگردانان مطرح سینمای جدید کره،  با تمرکز بر فاصله طبقاتی در این کشور داستان خانواده فقیری را روایت می‌کند که برای برآوردن نیازهای اولیه زندگی و نیز رسیدن به رویاهایشان با دوز و کلک وارد زندگی خانواده ثروتمندی  می‌شوند که از تمام مواهب یک زندگی راحت برخوردارند. فیلم با هوشمندی با تلفیق ژانرهای کمدی، تریلر و ملودرام سعی می‌کند مخاطبان بیشتری جذب کند تا راحت‌تر بتواند حرف خود را بزند: در جهان سرمایه‌داری امروز که نابرابری در همه‌جا وجود دارد، انسان‌ها نه تعمداً بلکه از روی ناچاری به یکدیگر صدمه می‌زنند و تا زمانی که عدالت در جامعه برقرار نشود، دارا و ندار یکدیگر را به چشم انگل می‌بینند و مصالحه‌ای در میان آنها برقرار نمی‌شود.

در کنار همه تصاویر بی‌نقص و دلفریبی که از زندگی در کشورهای ژاپن و کره به یاد داریم، حالا در فیلم‌هایی که ذکرشان رفت، با تصویری از این دو کشور رو‌به‎روییم که احتمالا کمتر برایمان آشناست؛ تصویری از جدال ازلی و ابدی غنی و فقیرکه تاریخ راستین انسان است.