گنج پنهان گردشگری شیراز

بسیاری از فعالان گردشگری شیراز را یک شهر موزه‌ای بزرگ می‌دانند که یک سایت گردشگری پنهان به نام «دارالسلام» در دل آن وجود دارد و ضروری است که به آن پرداخته شود.

 به گزارش تسنیم، قبرستان دارالسلام شیراز که معروف به دارالسلام است، یکی از قدیمی‌ترین آرامستان‌های جهان به‌ شمار می‌رود. 
این قبرستان با قرار گرفتن در میانه بلوار سیبویه اکنون در وسط شهر شیراز واقع شده و محل دفن بسیاری از بزرگان، عرفا، علما، محققان و تاثیرگذاران فرهنگی، مذهبی و اجتماعی شیراز و استان فارس است.

بر اساس آمار موجود، نخستین قبری که در دارالسلام شیراز قرار گرفته به سال 24 هجری در زمان حیات پیامبر اکرم(ص) بوده و این قبرستان جزو 3 قبرستان‌ قدیمی جهان است. حتی برخی معتقدند که سابقه این مکان به قبل از اسلام می‌رسد. 


 آرامگاه بزرگان فارس و شیراز 

مقبره‌های قدیمی با خط‌های ممتاز رقاع، کوفی، بنایی، ثلث، نسخ و نستعلیق کنده‌کاری شده و تصاویری از قیچی، شانه، آینه و ابزار شغل‌های در گور خفتگان بر این سنگ‌ها حک شده‌ است. مقبره‌ای با رنگ سبز در این گورستان به چشم می‌خورد که معروف به مقبره سرباز امام زمان(عج) است.

برخی از علما و شهدای قیام 16 خرداد 1342 مردم شیراز نیز در این آرامستان دفن شده‌اند. آرامگاه شاه داعی‌الی‌الله و پسرش، از سادات حسینی که نسبتشان با 19 پشت به زید بن علی بن حسین(ع) می‌رسد، آرامگاه «محمود دهدار» ریاضی‌دان اوایل قرن نهم هجری، آرامگاه ابوسائب، مشهور به شهره‌النبی و مقبره «مشیر» از وزرای فارس در اوایل قاجاریه در این محل قرار دارد.

بسیاری از ائمه جمعه شیراز از زمان زندیه تا قاجاریه نیز در این گورستان به خاک سپرده شده‌اند و گفته می‌شود شخصیت‌هایی مانند «عبدالغفار خوی شبستری» و نیز شیخ ابوصاحب که از یاران حضرت رسول (ص) است، در این قبرستان دفن هستند. علاوه بر وجود سنگ مزار فضلا، عرفا، ادبا و دانشمندان قرن‌های پیشین، نقش‌های منقور و خوش‌نویسی ممتاز و تراش مرغوب سنگ‌‌ قبرها این گورستان را از دیگر گورستان‌ها متمایز می‌کند. 

مرحوم آیت‌الله «ایمانی» امام‌ جمعه فقید شیراز، بارها در مورد ساماندهی این قبرستان به مسئولان شهری تذکر داده بود. وی گفته بود: «این قبرستان بعد از قبرستان بقیع و ابطح یکی از قدیمی‌ترین قبرستان‌های اسلامی است که بلاتکلیف رها شده است». 

مرحوم ایمانی با بیان این‌که این قبرستان بیش از 1300‌ سال قدمت دارد گفته بود: «دارالسلام شیراز مورد بی‌مهری، کم‌توجهی و بی‌رغبتی همگان قرار گرفته، در حالی که این یک سند تاریخی پراهمیت است و باید در ساماندهی آن تسریع شود».


تخریب یا سرقت کتبیه‌ قدیمی دارالسلام 

پس از آن، شهرداری و شورای شهر دوره پیشین شیراز خبرهایی در مورد ساماندهی این قبرستان اعلام کردند و اقداماتی نیز انجام شد، اما این قبرستان چنان‌که شایسته است، ساماندهی نشده، به گونه‌ای که هنوز بازدید از این قبرستان به‌تنهایی خطراتی برای بازدیدکنندگان و خبرنگاران به همراه دارد. 

این موضوع در حالی است که در یکی- دو روز اخیر، خبر سرقت کتبیه قدیمی این قبرستان در رسانه‌ها منتشر شد که «علیرضا چراغی» مدیرعامل سازمان مدیریت آرامستان‌های شهرداری شیراز، به آن واکنش نشان داد و گفت: کتیبه گورستان تاریخی دارالسلام شیراز به سرقت نرفته است، بلکه افرادی آن را تخریب کرده‌اند و بقایای این کتیبه تخریب‌شده در محل وجود دارد. 

هرچند وی از مرمت و بهسازی این کتبیه با استفاده از ظرفیت استادکاران و حکاکان استان خبر داده است، این موضوع مانع این امر نیست که عدم مراقبت و حفاظت از این قبرستان قدیمی عامل این تخریب بوده است. 

حفاظت میراث فرهنگی استان فارس نیز به این دلیل که شهرداری متولی قبرستان است خود را از حفاظت کنار کشیده است.  در کنار همه این اتفاقات، عده‌ای از پژوهشگران و فعالان گردشگری اقدام به برگزاری سلسله نشست‌های تخصصی دارالسلام کردند تا ظرفیت‌های این قبرستان قدیمی بیشتر شناسانده شود. 

«علی نیری» سرپرست گردشگری و امور زیارتی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شیراز، از برگزاری سلسله نشست‌های تخصصی با موضوع گورستان تاریخی دارالسلام با حضور متخصصان و علاقه‌مندان خبر داد.


شناسنامه‌دار کردن تمام قبور دارالسلام 

نیری که شیراز را یک شهر موزه‌ای بزرگ می‌داند، درباره این قبرستان قدیمی معتقد است که یک سایت گردشگری پنهان به نام دارالسلام در شیراز وجود دارد که ضروری است به آن پرداخته شود. گورستان تاریخی دارالسلام به دلیل داشتن پیشینه تاریخی می‌تواند به ظرفیتی قوی در صنعت گردشگری تبدیل شود.

به گفته نیری، این گورستان سراسر دانش، فرهنگ و آموزش در حوزه هنر و تاریخ است و نقوش، سنگ قبرها، معماری تراشه‌ها، متن گورنوشته‌ها و دیگر قسمت‌های این گورستان هر کدام ارزش دارند.
وی از برگزاری سلسله نشست‌های تخصصی در این زمینه خبر می‌دهد و می‌گوید: مشاهیر و چهره‌های شاخصی در این قبرستان دفن هستند که علاوه بر سایر جاذبه‌های این گورستان، می‌تواند سبب جذب گردشگر شود. 

سرپرست گردشگری و امور زیارتی سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شیراز هدف این نشست‌ها را دریافت نظرها، پیشنهادها و تجمیع آنها و دست‌یابی به برنامه جامع اعلام می‌کند تا اقدامات بر اساس آن برنامه صورت گیرد. نیری می‌گوید: تاکنون برنامه‌هایی تدوین شده و در حال اجرا است و این نظرسنجی‌ها و برگزاری نشست‌ها برای جذب مشارکت‌ها برای رسیدن به برنامه‌های عملیاتی متنوع است.

وی خبری خوش در زمینه توسعه گردشگری این قبرستان قدیمی دارد و می‌افزاید: به سمت گردشگری الکترونیک در این گورستان در حال حرکت هستیم تا سیستم‌های VR و AR (واقعیت افزوده و واقعیت مجازی) را به این سیستم اضافه کنیم تا گردشگر بتواند به صورت مجازی، از این سایت بازدید کند و با مشاهیر آشنا شود.

نیری از شناسنامه‌دار کردن تمام قبور این قبرستان خبر می‌دهد تا مردم با مراجعه به این وب‌سایت اطلاعات را تکمیل کنند. وی همچنین از سفارش مقالات تخصصی در این حوزه به متخصصان، پژوهشگران، اساتید و اندیشمندان خبر می‌دهد تا اطلاعات جامعی از این قبرستان قدیمی تهیه شود. 

وسعت گورستان دارالسلام در حدود 10 هکتار است و حدود 10 هزار سنگ قبر در آن وجود دارد و تا سال 1357 در آن مرده دفن می‌شد. 

 در کتاب «تذکره هزار مزار» از 27 شخصیت مهم که جزء مشایخ و بزرگان تاریخ ایران بوده‌اند، نام برده شده است که در این خاکستان آرمیده‌اند. البته بعد از فوت نویسنده کتاب، شخصیت‌های مهم دیگری در این قبرستان دفن شدند که نام آنها در این کتاب ذکر نشده است. 

در ساخت سنگ قبرها از نمادهای گوناگونی استفاده شده است که 4 نماد آن بیشتر از سایر نمادها در این خاکستان دیده می‌شود که بیانگر فرهنگ و پیشینه فکری مردم شیراز است. احیای این قبرستان یک دایره‌المعارف از فرهنگ این شهر است.