بازوی شهروندی دادگاه

هیأت منصفه یا آنطور که به اسم عام ژوری در سراسر دنیا شناخته می‌شود، بخشی تأثیرگذار در سیستم‌های قضایی در سراسر دنیاست و به‌عنوان نمادی از بی‌طرفی سیستم قضایی شناخته می‌شود.
تصویر شناخته شده از هیأت منصفه، گروهی از شهروندان عادی از بخش‌های مختلف جامعه است که نظاره‌گر خاموش جدل‌های تیم‌های حقوقی متهمان و شاکیان و دادستانی در دادگاه است و درنهایت، بزرگ‌ترین تصمیم در دادگاه را می‌گیرد؛ بی‌گناهی یا گناهکار بودن متهمان. تنها بعد از این تصمیم حیاتی است که قاضی، حکم محکومان را صادر می‌کند.

هیأت منصفه، ‌پدیده‌ای نسبتا نو در سیستم قضایی جهان به شمار می‌رود و منشأ آن دنیای آنگلوساکسون است. منشأ هیأت‌منصفه با تردیدهای تاریخی زیادی مواجه است؛ بسیاری آن را بومی انگلیس می‌دانند و برخی مورخان آن را یکی از پیامدهای حمله نورمن‌ها به انگلیس در ابتدای هزاره دوم دانسته‌اند. در ابتدا، اعضای هیأت‌های منصفه را عموما شوالیه‌ها تشکیل می‌دادند تا اینکه در قرن 15میلادی به‌صورتی ابتدایی به بخشی از سیستم قضایی انگلیس تبدیل شد. هیأت ژوری، با افزایش نفوذ امپراطوری انگلیس به قاره‌های آسیا، آفریقا و آمریکا هم کشیده شد. با این حال، فرانسوی‌ها هم نقش چشمگیری در تثبیت جایگاه آن در اروپا دارند؛ بعد از انقلاب فرانسه، هیأت منصفه با استقبال زیادی در فرانسه مواجه شد و در امپراطوری ناپلئون بناپارت به دیگر بخش‌های اروپا کشیده شد.
اما امروزه، هیچ کشوری به اندازه آمریکا از هیأت‌های منصفه در دادگاه‌های مختلف استفاده نمی‌کند؛ عملا 90درصد هیأت‌های منصفه در طول سال در آمریکا تشکیل می‌شود و به همین‌خاطر تحولات درباره هیأت‌های منصفه در آمریکا به مرجعی برای بررسی‌های حقوقی تبدیل شده است.
در ابتدا‌، ملاک و افراد طبقه‌های بالای جامعه، حضوری همیشگی در هیأت‌های منصفه داشتند اما امروزه، اعضای هیأت منصفه از طیف‌های مختلف جامعه انتخاب می‌شوند. در بسیاری از کشورها، شهروندان می‌توانند برای حضور در هیأت منصفه ثبت‌نام کنند. با این حال، برخی محدودیت‌ها در برخی حوزه‌های قضایی در آمریکا برای حضور افسران پلیس، وکلا، پزشکان و افرادی نظیر آنها وجود دارد.

به‌صورت سنتی، هیأت منصفه 12عضو دارد و تصمیم‌های آن باید توسط همه اعضا تأیید شود. با این حال، در آمریکا پرونده‌های مدنی می‌تواند هیأت منصفه 6نفره داشته باشد و حتی در برخی حوزه‌های قضایی، اکثریت آرا هم کفایت می‌کند. اما اگر در دادگاه‌های کیفری اعضا به توافق مطلق نرسند، هیأت منصفه می‌تواند درخواست برگزاری مجدد دادگاه را مطرح کند. در اروپا اما توافق مطلق هیأت منصفه در قانون لحاظ نشده و هیأت منصفه با دوسوم آرا می‌تواند تصمیم‌گیری کند. در بسیاری از کشورهای اروپایی، پیش‌تر اعضای هیأت منصفه 12نفر بودند اما به‌تدریج تعداد اعضای آنها کمتر شده است. در آمریکا، در پرونده‌های مدنی، هیأت منصفه می‌تواند علاوه بر تصمیم‌گیری درباره گناهکار یا بی‌گناه بودن متهم، عملا در پروسه تعیین مجازات هم نقش داشته باشد. با این حال در پرونده‌های کیفری در آمریکا، تصمیم‌گیری درباره میزان مجازات بر‌عهده قاضی است. با وجود نقش تعیین‌کننده هیأت منصفه در دادگاه‌ها، جلسه دادگاه عموما زیر نظارت قاضی برگزار می‌شود. فرمول تقسیم قدرت بین هیأت‌منصفه و قاضی در آمریکا بسیار پیچیده است و این قاضی است که تشخیص می‌دهد هیأت منصفه باید چه چیزی را استماع کند یا نکند. در سیستم‌های قضایی مختلف، رابطه حقوقی قاضی و هیأت‌منصفه هم متفاوت است و اختیارات بین این دو تقسیم می‌شود.
هیأت منصفه در قرن‌های اخیر یکی از موضوعات مورد بحث حقوقدانان و شخصیت‌های برجسته قضایی بوده و موافقان و مخالفان زیادی داشته است. موافقان می‌گویند هیأت منصفه فواید جانبی زیادی برای جامعه دارد و این مسئله را مطرح می‌کنند که تطمیع و رشوه دادن به 12نفر قطعا سخت‌تر از یک نفر است. مخالفان اما معتقدند که یک قاضی با دیسیپلین و تعلیمات حقوقی، قطعا بهتر از شهروندان عادی می‌تواند قانون را بفهمد و تصمیم‌های سخت حقوقی بگیرد. این ایده اما اینطور پاسخ داده می‌شود که یک گروه 12نفره، قطعا فراتر از توانایی‌های فردی تصمیم‌گیری خواهد کرد.