شهر در دست کودکان

 اولین تحقیق‌ها درباره شهر دوستدار کودک در دهه 80 در اروپا آغاز شد. پس از آن، این ایده به طور رسمی در ۱۹۹۶ مطرح و در نهایت سال 2007 شهر بندیگو در استرالیا از سوی یونیسف به‌ عنوان اولین شهر دوستدار کودک در جهان معرفی شد. تاکنون بیش از 3 هزار شهر در حوزه شهرهای دوستداران کودک قرار گرفته‌اند و حدود 30 میلیون کودک را در 40 کشور در بر می‌گیرند. در کشور ما هم شهر «اوز» در استان فارس به ‌عنوان اولین شهر ایرانی دوستدار کودک در سال 89 معرفی شد. بر این اساس، ایران متعهد شده تا سال ۱۴۰۴ به‌ صورت رسمی دارای شهرهای دوستدار کودک باشد. 

به گزارش گروه استان‌های همشهری، هرچند این روزها اصفهان با همه ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بالقوه‌اش شهر دوستدار کودک، از منظر یونیسف، نام ‌گرفته است، اما شهرهای دیگری هم در تلاش برای کسب عنوان دوستدار کودک هستند؛ تبریز، بوشهر، گرگان، شیراز، مشهد، همدان، اراک، کرمان و بزمان در استان سیستان و بلوچستان.

بودجه 1.5 میلیاردی شهرداری اصفهان 
براساس آمار رسمی ثبت احوال، اصفهان بیش از یک میلیون و 103 هزار و 546 کودک زیر 15 سال دارد که دوست دارند به جای آسمان‌خراش‌ها و مغازه‌هایی که سیمای شهرها را قرق کرده‌اند، رد پایی از شادی، ایمنی و رنگ در کوچه و خیابان ببینند.
مشاور سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کل کشور در امور شهر دوستدار کودک و رئیس پیشین دبیرخانه شهر دوستدار کودک در این باره به همشهری می‌گوید: 7 یا 8 کلان‌شهر کشور در مسیر تبدیل به شهر دوستدار کودک حرکت می‌کنند و گام‌های خوبی هم در این زمینه برداشته‌اند. در اصفهان هم، به عنوان سومین کلان‌شهر کشور، حرکت در این مسیر با تصویب چند ضابطه برای توسعه فضای بازی کودکان یا ایجاد اتاق مادر و کودک، تغییر مبلمان شهری، ایجاد فضای سبز کافی و مناسب‌سازی معابر آغاز شد.
علیرضا نوروزی با اشاره به بودجه 5/1 میلیاردی امسال شهرداری برای اجرای پروژه‌های شهر دوستدار کودک می‌افزاید: البته رقم پیشنهادشده به شهرداری برای اجرای مبلمان ویژه کودکان و طرح‌های دیگری مانند توسعه فضاهای بازی حدود 3 میلیارد تومان بود که به دلیل تنگناهای اقتصادی، نیمی از آن تصویب شد.

فاصله 25 ساله تا شهر دوستدار کودک
مشاور سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کل کشور در امور شهر دوستدار کودک همکاری سازمان‌هایی از جمله آموزش و پرورش، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، دادگستری و بهزیستی را برای پشتیبانی از طرح‌های شهر دوستدار کودک ضروری می‌داند و به همشهری می‌گوید: هم‌افزایی این دستگاه‌ها در کنار هم موجب می‌شود برنامه‌های همه‌جانبه‌ در زمینه شهر دوستدار کودک تدوین و اجرا شود.
وی با تایید این موضوع که هنوز در اصفهان اتفاق ویژه‌ای برای توجه به حقوق کودکان رخ نداده است، می‌افزاید: پیشبرد این هدف نیاز به حمایت ویژه از سوی اعضای شورای شهر، مدیران شهری و حتی مسئولان استانی دارد، در غیر این صورت برنامه‌های مناسب‌سازی شهرها برای کودکان به حال خود رها می‌شوند.
این کارشناس شهرسازی که شرایط اصفهان را در زمینه توجه به حقوق کودکان با دیگر کلان‌شهرهای کشور متفاوت نمی‌داند، می‌گوید: اصفهان به عنوان پایلوت شهر دوستدار کودک معرفی شده است تا بتواند برای رسیدن به یک نقطه ایده‌آل برنامه‌‌ریزی کند، اما هنوز پیشرفت فعالیت‌هایی که در این زمینه انجام شده قابل قبول نیست. با سرعت کنونی ممکن است 25 سال طول بکشد تا بتوانیم به جایگاه مناسبی در این زمینه برسیم.

تغییر چهره اصفهان 
رئیس کمیسیون فرهنگی - ورزشی شورای اسلامی شهر و عضو شورای عالی سیاست‌گذاری شهر دوستدار کودک اصفهان هم درباره نیازهای فراموش‌شده کودکان در سومین کلان‌شهر بزرگ کشور به همشهری می‌گوید: برای آن‌که به هدف شهر دوستدار کودک برسیم باید زیرساخت‌هایی را فراهم کنیم تا یک کودک از زمان تولد تا 15 سالگی بتواند در شهر احساس رضایت و آرامش کند. فریده روشن با اشاره به جای خالی آرامش و آسایش برای کودکانی که در اصفهان زندگی می‌کنند، ادامه می‌دهد: چه از نظر نیازهای مادر و کودک و چه زیرساخت‌هایی که برای رفاه کودکان باید در شهر فراهم باشد در اصفهان ضعف‌های زیادی وجود دارد. روشن درباره پایین بودن بودجه‌ای که برای دبیرخانه شهر دوستدار کودک در نظر گرفته شده است هم یادآور می‌شود: مدیران مناطق پانزده‌گانه و همچنین معاونت شهرسازی و معماری شهرداری موظف شده‌اند پروژه‌های ویژه‌ای برای تغییر چهره اصفهان به شهر دوستدار کودک تعریف و اجرا کنند. به عنوان مثال در منطقه 2، ساخت پردیس کودک در دستور کار قرار گرفته است که می‌تواند همه نیازهای بازی و آموزش کودکان را تامین کند. این طرح هفته گذشته تصویب شد و امیدواریم تا سال آینده اجرا شود.
وی همچنین خانه کودک و نوجوان اصفهان را موظف به برنامه‌ریزی‌های فرهنگی و تفریحی ویژه این قشر می‌داند و می‌گوید: در عین حال رخدادهای بزرگی مانند جشنواره بین‌المللی کودک در اصفهان برگزار شد که با برنامه‌های جانبی مانند مدرسه خبرنگاری و فیلم‌سازی کودک و نوجوان توانست بخشی از نیازهای فرهنگی و تفریحی کودکان را پاسخ دهد.
این عضو شورای شهر اظهار امیدواری می‌کند نمایندگان یونیسف تا پایان امسال با نامزدی اصفهان به عنوان شهر دوستدار کودک موافقت کنند و ادامه می‌دهد: در این صورت می‌توانیم بر اساس استانداردهای لازم برای بهبود امکانات و خدمات ویژه کودکان در شهر برنامه‌‌ریزی کنیم.

رویکرد جدی همدان به شهر دوستدار کودک
در همدان هم کارگروه و شورای اجرایی شهر دوستدار کودک آغاز به کار کرده و مدتی است برنامه‌هایی با عنوان «گذر کودک» در محله‌های همدان برگزار می‌کند.
دبیر کارگروه شهر دوستدار کودک در این باره به همشهری می‌گوید: از نظر یونیسف شهر دوستدار کودک باید به مشارکت و تاثیر کودکان در تصمیمات شهر، ابراز نظر آنها در مورد شهر دلخواه خودشان، مشارکت در زندگی خانوادگی، محلی و اجتماع، بهره‌مندی از امکانات اساسی مانند مراقبت‌های بهداشتی و آموزشی، نوشیدن آب سالم و دسترسی به پاکیزگی مناسب، محافظت از استثمار، خشونت و کودک‌آزاری، تامین عبور و مرور تنها و ایمن از خیابان‌ها، امکان دیدار و بازی با دوستان، داشتن فضای سبز برای حیوانات و گیاهان، زندگی در محیط بدون آلودگی، شرکت در مراسم فرهنگی و اجتماعی و برابری شهروندان در دسترسی به همه امکانات صرف نظر از نژاد، مذهب، جنسیت، درآمد یا ناتوانی متعهد باشد.
نصرالله پزشکی بیان می‌کند: شهر دوستدار کودک در واقع اجرا و ادغام کنوانسیون حقوق کودکان در سطح محلی است. معنای عملی آن انعکاس حقوق کودکان در سیاست‌ها، قوانین، برنامه‌ها و بودجه‌بندی‌های محلی است. وی ادامه می‌دهد: اقدامات عملی پیشنهادی یونیسف برای رسیدن به این اهداف شامل اطمینان از مشارکت کودکان، داشتن چارچوب قانونی حامی کودک، ایجاد راهبردهای حافظ حقوق کودک در همه شهر، ایجاد واحد حقوق کودکان، تامین بودجه کافی برای کودکان، آگاه کردن کودکان و بزرگسالان به حقوق کودکان و حمایت از سازمان‌های مستقل حامی کودکان است.

«گذر کودک» در همدان 
دبیر کارگروه شهر دوستدار کودک با بیان این‌که برای اولین بار در بازسازی شهر بم به معیارهای شهر دوستدار کودک توجه شد، می‌گوید: پس از آن چند شهر دیگر از جمله قوچان، قزوین، برازجان و سپاهان‌شهر اقداماتی در این زمینه انجام دادند. اولین شهری که به عنوان شهر دوستدار کودک شناخته شد، شهر اوز در استان فارس بود.
نصرالله پزشکی می‌افزاید: در همدان از حدود یک سال قبل به پیشنهاد کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر کارگروه شهر دوستدار کودک در مرکز مطالعات شورای شهر تشکیل شد. با در نظر گرفتن این طرح در بودجه‌بندی شهرداری برای اولین بار کار به طور جدی‌تر ادامه یافت. اولین برنامه اجرایی پیشنهادی در کارگروه، اجرای گذر کودک بود که قبلا در چند شهر ایران هم اجرا شده بود. در این طرح، یکی از خیابان‌های محله چند ساعت بسته می‌شود و کودکان محله همراه با خانواده به بازی و شادی می‌پردازند.
وی ادامه می‌دهد: چند اصل بنیادی در برگزاری این رویداد که مورد توافق همه اعضا قرار گرفت عبارت است از مشارکت فعالانه اهالی محل، نبود هرگونه رقابت و مسابقه و جایزه، حضور فعال خانواده‌ها همراه کودکان، با نشاط، خلاق و شادی‌آور بودن برنامه و بازی‌ها، نبود برنامه‌های رسمی و مجریان معروف، حذف نشان‌ها و لوگوهای متعدد و اجرای برنامه از طرف کارگروه و شورای اجتماعی محله.

همراهی مدیریت شهری تبریز با کودکان 
از 5 سال قبل شهرداری تبریز و شورای شهر برای ایجاد شهر دوستدار کودک برنامه‌ریزی کرده است. در نخستین برنامه، طرح شهردار مدرسه با انتخاب 20 شهردار مدرسه در تبریز آغاز شد. در این طرح که با هدف ایجاد آمادگی تشکیل اداره شهر دوستدار کودک با محوریت کودکان و ارتقای زیرساخت‌ها انجام شد، بیش از 5 ناحیه و منطقه آموزش و پرورش در تبریز مشارکت داشتند. پس از آن از حدود 2 سال قبل برنامه‌های شهر دوستدار کودک با محوریت کودکان در طراحی برخی فضاهای شهری از جمله ائل‌گلی مورد توجه قرار گرفت.
عضو شورای شهر تبریز در این باره به همشهری می‌گوید: تبریز برنامه‌های زیرساختی را از چند سال قبل آغاز کرده است.
کریم صادق‌زاده با بیان این‌که اعتقاد شهرداری و شورای شهر سپردن کار به دست کودکان و فراهم کردن زیرساخت‌های منطبق با نیاز و خواست کودکان است، می‌افزاید: دراین زمینه اقدامات متعدد، اما گاه پراکنده‌ای انجام شده است. برای مثال، فرهنگسرای الغدیر در غرب این شهر به عنوان یکی از بزرگ‌ترین کانون‌های فرهنگی متعلق به شهرداری برنامه‌هایی در این زمینه داشته یا تشکیل شهردار مدرسه از دیگر اقدمات بود. همچنین نشست‌هایی با حضور کارشناسان یونیسف در تبریز برگزار شد و تبریز آمادگی و داوطلبی خود را همراه با چند شهر دیگر اعلام کرد، اما این روند طولانی‌ است و چندسال زمان می‌برد. 
وی با بیان این‌که در حال حاضر با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و شهرداری منطقه 6 طراحی‌های خوبی در حوزه فضای شهری در پارک صفاری در حال انجام است، اظهار می‌کند: گام بلند تبریز در رسیدن به شهر مطلوب دوستدار کودک در پارک 10 هکتاری مرکز شهر برداشته می‌شود. این پارک قرار است در محل فعلی پادگان ارتش ایجاد شود و به صورت دائمی سالن‌ها و پردیس‌های متعدد ویژه کودکان داشته باشد. همچنین در محوطه کانون پرورش فکری کودکان تبریز هم فضای خوبی با الگوگیری از محیط شهری اما در ابعاد کوچک‌تر برای کودکان طراحی شده است.

اختصاص بودجه از سال 99
عضو شورای شهر تبریز با بیان این‌که در سال‌های قبل بودجه مناسبی به این موضوع اختصاص پیدا کرده است، می‌گوید: تاکنون بودجه‌ها با عنوان بودجه فرهنگی اختصاص می‌یافت، اما شورای شهر قصد دارد در بودجه سال 99 رقم خوبی در این زمینه در نظر بگیرد. با توجه به فضاهای آماده فیزیکی در محل پادگان فعلی مانند سالن‌ها و فضای سبز و دیگر زیرساخت‌ها بخش قابل توجهی از بودجه که بیش از ده‌ها میلیارد تومان می‌شود به صورت غیرنقدی برای ارتقای شاخص‌های شهر دوستدار کودک اختصاص می‌یابد. 
به گزارش همشهری، در شهرهای دوستدار کودک مشارکت کودکان یکی از عناصر اساسی است و کودکان مشاورند. در قالب این پروژه، همه کودکان بدون توجه به درآمد خانواده باید دسترسی بدون محدودیتی به خدمات شهری داشته باشند. مهم‌ترین معیارهای شهر دوستدار کودک این است که برنامه‌ریزان کودکان را در قلب راه‌حل‌ها قرار دهند تا در مراحل تصمیم‌گیری دخیل باشند و حالا ایران در تلاش است کودکان را به قلب‌ خود راه دهد.

تاکنون بیش از 3 هزار شهر در حوزه شهرهای دوستداران کودک قرار گرفته‌اند و حدود 30میلیون کودک را در 40 کشور در بر می‌گیرند

اولین بار در بازسازی بم به معیارهای شهر دوستدار کودک توجه شد.قوچان، قزوین، برازجان و سپاهان‌شهر اقداماتی در این زمینه انجام دادند

   بوشهر 

در بوشهر از سال گذشته برنامه‌ریزی‌ها برای تحقق شهر دوستدار کودک آغاز شده است. طرح شهر دوستدار کودک با عنوان «بوشهر؛ استان دوستدار کودک» با چشم انداز 2022 در این استان آغاز شده است. این پروژه قرار است در قالب برنامه‌ای 5 ساله با مشارکت شهرداری‌ها، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، آموزش و پرورش و سازمان‌های مرتبط اجرا شود. 

   گرگان 

گرگان هم از شهرهایی است که خود را آماده فعالیت در حوزه شهر دوستدار کودک معرفی کرده. شهرداری گرگان در تلاش برای ایجاد تشکیلات شهر دوستدار کودک، تصویب بودجه مجزا برای تامین زیرساخت‌ها و نظرسنجی از کودکان و نوجوانان در این باره است. ایجاد فضاهای بازی برای کودکان، ایجاد پارک‌های تخصصی و آموزش و ارتقای خلاقیت کودکان از مصوبه‌های شهرداری این شهر است. 

   قزوین 

چندی پیش خبر رسید اداره‌ای با عنوان «شهر دوستدار کودک» با دستورالعمل ابلاغی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در ساختار معاونت شهرسازی و معماری شهرداری ایجاد می‌شود. در قزوین، علاوه بر این، تدوین ضوابط ویژه مانند ساخت اتاق مادر و کودک در اماکن عمومی، طراحی پارک کودک، کارگاه کودک و پارک آموزش کودک از اقدامات شهرداری قزوین در این زمینه بوده است.

   مشهد 

مشهد به‌ عنوان دومین کلان‌شهر کشور با بیش از 5/3 میلیون نفر جمعیت و پذیرایی سالانه از 30 میلیون زائر علاوه بر شهروندان، همیشه شاهد حضور گسترده کودکان زائر و مجاور است. بر همین اساس شورای پنجم شهر مشهد با بررسی و ایجاد کارگروه‌های مختلف طی ماه‌های گذشته، و البته باهمت کمیسیون حقوقی، موضوع شهر دوستدار کودک را در اولویت قرار داده است. 

   کرمان 

در استان کرمان، علاوه بر همه برنامه‌ریزی‌ها برای رفاه کودکان در ساخت‌وسازهای بم بعد از زلزله، شهر کرمان هم به عنوان شهر دوستدار کودک انتخاب شده است. زهرا لری، رئیس کمیسیون فرهنگی و بانوان شورای اسلامی شهر کرمان، در این باره می‌گوید: با تلاش شهرداری در تلاش هستیم نام کرمان را به عنوان شهر دوستدار کودک ثبت کنیم. 

   بزمان 

شهر بزمان در سیستان‌ و بلوچستان به دلیل داشتن فضای سبز مطلوب، فضای بازی و تفریح ویژه کودکان و همچنین افتخارآفرینی کودکان این شهر به عنوان شهر پایلوت دوستدار کودک و الگویی برای دیگر شهرهای استان انتخاب شده است. برنامه‌هایی درباره راه‌اندازی پارک بانوان و مادر، محل بازی کودکان و فراهم کردن امنیت کودکان برای بهبود شرایط این شهر در نظر گرفته شده است. 

   اراک

اراک در ماه‌های گذشته بررسی درباره شهر دوستدار کودک را شروع کرده است. این بررسی‌ها به پیشنهاد کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی اراک مطرح شده است. شورای اجرایی شهر دوستدار کودک هم در اراک ایجاد شده و قرار است برای تحقق این طرح قسمتی از بودجه مورد نیاز از استانداری و بخشی از بودجه سالانه شهرداری تامین شود. 

   شیراز

کلان‌شهر شیراز امسال از سوی وزارت کشور به عنوان پایلوت شهر دوستدار کودک انتخاب شد. شورای اسلامی شیراز درخواست خود را در زمینه پیوستن به زنجیره شهرهای دوستدار کودک در بهمن 97 به صورت رسمی اعلام کرد. 4 کارگروه اصلی با هدف بررسی و تغییرات در حوزه معماری و شهرسازی، حمل و نقل و ترافیک، فرهنگی و اجتماعی، حقوق و بهداشت تشکیل شده است.