دلنشینی هفته تهران

سعید سفیری _ کارشناس فرهنگی و اجتماعی

امسال تهران، صاحب هفته شد؛ تهرانی که میزبان و خانه ماست. تقویم خود را در جست‌وجوی برنامه‌های روزانه و تعطیلات واکاوی می‌کنیم،‌ماه و سال را ورق می‌زنیم که در خاطرمان باشد که کاری روی زمین نماند و به جمع فراموشکاران نپیوندیم. اما در این تقویم «روز تهران» نبود، تا اینکه احمد مسجدجامعی با تعدادی از کارشناسان فرهنگی با مصوبه شورای اسلامی شهر، تهران را وارد تقویم کردند. خدمات فرهنگی از اینگونه همیشه در پی ایجاد هویت هستند. هویت شهروندی در 3بعد مدنی، سیاسی و اجتماعی ظهور می‌یابد. هویت و تمامی سویه‌های آن در جهان امروز به مسئله‌ای اساسی بدل شده‌ است. انسان می‌خواهد خود را بشناسد و بداند که به کجا تعلق دارد. این تعلق به شهر یا مکان به افراد احساس امنیت روانی می‌دهد. چون در محلی شناخته می‌شوند و می‌شناسند. بی‌جهت نیست که کلمه« شهروند» با کلمه شهر پیوند می‌یابد، زیرا در شهر است که ساکنان پیوند خود را با ابعاد مدنی، سیاسی و اجتماعی متجلی می‌بینند.

تهران داستانی در کشور ما دارد. امروز به‌عنوان یکی از کلان‌ترین شهرهای آسیایی و اسلامی به آن نگاه می‌کنند. شهری که یکی از خاستگاه‌های مدرنیته در ایران بود و تجلی و ادامه آن. اهالی آن امروز در پی کشف هویت خود هستند. دیر زمانی نیست در شهرهای دنیا همگان در پی تاریخ گمشده شهرها برآمدند. تاریخ و حافظه‌ای که در توسعه شهری، آثار و ابنیه آن گم شد. قصه‌های روزمره و داستان‌های شهری به فراموشی سپرده شد. این فراموشی، دو پیامد به‌دنبال داشت، یکی فراموشی تأثیر گذشته بر زندگی امروز ما و دیگری توان و قوه‌ای که از طریق آن می‌توان گذشته را به یاد آورد. تهران در خیابان‌ها، بناها، یادگارهای طبیعی چون کوهستان و رودها و دره‌های خود معنایی را به شهروندان خود انتقال می‌داد، که شهروند امروزی آن را نمی‌بیند یا نمی‌شناسد.
توسعه شهر تهران، در 100 سال اخیر بی‌توجه به تاریخ و هویت شهر اجرا شد. در طرح‌های توسعه شهری گاهی به این موارد اشاره‌ای شد، اما مهم تلقی نشد. بی‌دلیل نیست که مسئله امروز شهر تهران، هویت ، تاریخ و قصه‌های آن است. استاد جلال ستاری، اسطوره‌شناس ایرانی معتقد است که تهران شهری بی‌اسطوره است. بنای آن از یک داستان و یا افسانه سرچشمه نمی‌گیرد. به همین دلیل تا سال‌ها از حضور در ادبیات داستانی ایران غایب بود. در هیچ داستانی تهران راوی داستان نشد.
اما تهران با همه این کمی و کاستی‌ها به تقویم می‌رود تا در یک روز یا یک هفته، توانایی‌های این شهر و جنبه‌های هویتی آن دوباره یادآوری شود. در این هفته برای تهران برنامه‌ای نوشته شده است. برنامه هفته تهران با عنوان اصلی «بازشناسی هویت تهران» تدوین شده ‌است. روزهای تهران‌گردی، آیین‌های مذهبی تهران، آیین نکوداشت روز تهران در 22منطقه تهران، طبیعت و تاریخ تهران، پیاده راه‌ها و گذرگاه‌های تهران، هنر و معماری و شهرسازی تهران، ایران بزرگ و تهران بزرگ.
اما به‌نظر می‌رسد هنوز گفت‌وگویی در شهر، در مورد تهران شکل نگرفته، جنب و جوش هفته تهران آغاز نشده ‌است. هفته تهران و برنامه‌هایی از این دست باید به میان مردم برود. گروه‌ها و انجمن‌های علمی را دعوت به گفت‌وگو در این مورد کند، حتی نقد آن. هنرمندان تهرانی از نقاشان و سینماگران گرفته تا نویسندگان تهرانی در هفته شهر، به مشارکت دعوت شوند. داستان‌های کوتاه درباره تهران بازخوانی و نگارش شود. ویژگی تهران، شهروندانی است که همگی در سراسر این سرزمین ریشه دارند. البته این به‌معنای سفارشی بودن و یا تبلیغ بی‌محتوای این هفته نیست. تداوم هفته تهران در یک دهه به شکوفایی آن می‌انجامد و چه بسا الهام دیگر شهرهای ایران و حتی سایر کشورها شود. به شرط آنکه این برنامه در دل شهروندان بنشیند و مشارکت آنان را طلب کند.