جامعه
برخورد با معتادان غیربومی در بندرعباس
یک فعال اجتماعی: زمستان‌های معتدل بندرعباس در نیمه دوم سال بهترین شرایط جوی را برای ماندگاری معتادان و بی‌خانمان‌های غیربومی دارد
کاظم گلخنی | خبرنگار:
بنا بر آخرین آماری که مدیرکل بهزیستی هرمزگان در تیرماه امسال اعلام کرد هرمزگان بعد از تهران، بیشترین ظرفیت پذیرش معتادان را دارد به طوری که ۵۷ درصد آن‌ها غیربومی و بی‌خانمان هستند که در مراکز شبانه‌روزی نگهداری می‌شوند.
بر این اساس، هرمزگان به دلیل شرایط آب و هوایی و مهاجرپذیر بودنش، به طور عمده در نیمه دوم سال با افزایش تعداد معتادان روبه‌روست و بندرعباس از لحاظ جمعیتی بعد از تهران بیشترین معتاد متجاهر را در خود جای داده است. اگرچه در چند دهه اخیر اقداماتی در برخورد و جمع‌آوری معتادان متجاهر انجام شده، منتقدان بر این باورند که این اقدامات همچون یک چرخه باطل که از جمع‌آوری معتادان و اعزام آن‌ها به مراکز درمان سرپایی یا کمپ‌های ترک اعتیاد شروع و سپس به آزاد کردن آن‌ها ختم می‌شود، تاثیری بر کاهش معضلات اجتماعی شهر نداشته است.
کارشناس و مدیر پناهگاه زنان آسیب‌دیده بندرعباس به همشهری گفت: معمولاً در بندرعباس معتادان کارتن‌خواب را به صورت اجباری با کمک نیروی انتظامی و شهرداری جمع‌آوری می‌کنند و بسته به طرحی که شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر و سازمان بهزیستی تعریف کرده در مدت‌زمان مشخص به کمپ ماده ۱۶ که کمپ اجباری استان است، ارجاع می‌دهند.
شهر بدون معتاد
«معصومه طغرلی» افزود: البته قبل از ارجاع به کمپ معتادان در سامانسرای شهرداری توسط تیم متخصص پزشک، بهزیستی و شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر غربالگری می‌شوند و بنا به تشخیص این تیم، محل ارجاع مشخص می‌شود.
وی با اشاره به اقدامات مهم‌تری که طی چند سال گذشته انجام شده است، ادامه داد: آخرین اقدام سال گذشته از سوی شهرداری بود که طی آن «اسماعیل موحدی»، معاون شهردار، با ذکر این‌که اگر تبریز شهر بدون گدا نام گرفته چرا بندرعباس شهر بدون معتاد نشود، خبر از جمع‌آوری معتادان و اعزام آن‌ها به زادگاهشان داد.
به گفته وی در این طرح، شهرداری با همکاری نیروی انتظامی و بهزیستی به صورت گسترده اقدام به جمع‌آوری معتادان متجاهر کرد و با همکاری استانداری حدود ۲۰۰ معتاد را با چند دستگاه اتوبوس به زادگاهشان اعزام کرد اما طرح مذکور هم دوامی نیاورد و در دی‌ماه ۹۷ اجرای آن متوقف شد.
شرایط زندگی معتادان در بندرعباس
مدیر پناهگاه شبانه زنان معتاد متجاهر در این‌باره تصریح کرد: یکی از دلایل عدم تمایل معتادان برای برگشت به شهرهای خودشان، شرایط راحتی است که این‌جا دارند. به اعتقاد وی ارجاع معتادان به زادگاهشان امکان‌پذیر نیست مگر با قوه قهری و همکاری پلیس مواد مخدر، شهرداری و شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر.
طغرلی افزود: شاید اگر برخورد جدی‌تری در محلات انجام شود و معتادان به راحتی نتوانند در معرض دید عموم و در کوچه‌پس‌کوچه‌های برخی محلات مواد مصرف کنند، احساس خطر کنند و برگردند.
وی با بیان این‌که تا معتاد متجاهر تفاوتی بین این شهر و زادگاهش احساس نکند ماندن در بندرعباس را ترجیح می‌دهند، افزود: طرح جمع‌آوری معتادان متجاهر در بندرعباس فقط در مواقع ضرورت اجرا می‌شود و بعد از مدت تعیین‌شده معتادان آزاد می‌شوند.
لزوم خدمات مددکاری
مدیر پناهگاه شبانه زنان معتاد متجاهر ادامه داد: درمان در کمپ‌ها مناسب همه مصرف‌کنندگان مواد مخدر نیست؛ به‌طور مثال درمان فردی که سال‌ها مصرف‌کننده شیشه، هروئین و حشیش بوده با این شیوه کارآمد نیست.
طغرلی اظهار کرد: ضمن این‌که خدمات مددکاری پس از خروج برای معتادان متجاهر انجام نمی‌شود و فرد با همان شرایط آسیب‌زایی که داشته دوباره به جای اول خود که معمولاً پاتوق‌های مصرف مواد مخدر است، برمی‌گردد.
طرحی 2 ساله برای جمع‌آوری معتادان
طغرلی درباره راهکارهای درمان اعتیاد معتادان متجاهر گفت: بر اساس طرحی که چند سال پیش برای ترک اعتیاد معتادان متجاهر ارائه دادم، جمع‌آوری معتادان زن و مرد متجاهر در کمپ‌های جداگانه با امکان شرایط درمانی ویژه مصرف‌کنندگان مواد مخدر انجام می‌شد اما با آن موافقت نشد.
این فعال حوزه آسیب‌های اجتماعی افزود: طبق این طرح، افراد بعد از طی دوره سم‌زدایی با نظارت روان‌پزشک و روان‌شناس متخصص، دوره درمانی خود را سپری می‌کردند که این دوره بسته به نیاز افراد به مواد مخدر، شرایط جسمی، نوع و میزان مصرف آن‌ها تعریف شده بود.
طغرلی بیان کرد: بعد از اتمام دوره درمان، معتادان تا یادگیری مهارت‌های شغلی در کمپ می‌ماندند و بعد از رهایی و در صورت مصرف مواد مخدر نیز شرایط بازگشت به کمپ برایشان مهیا بود.
به گفته مدیر پناهگاه شبانه زنان معتاد متجاهر در این طرح، این افراد به‌ازای فعالیت شغلی در کمپ حقوق دریافت می‌کردند تا پشتوانه مالی برای برگشت به خانه داشته باشند.
وی درباره زمان اجرای این طرح گفت: اجرای این طرح در دوره‌های کوتاه‌مدت 3 ماهه و 6ماهه امکان‌پذیر نیست و افراد باید بیش از 2 سال در این طرح حضور یابند.
زمستان‌های معتدل
یک فعال اجتماعی درباره جاذبه‌های ماندگار شدن معتادان غیربومی در بندرعباس و شکست طرح بازگشت آن‌ها به زادگاهشان گفت: علت شکست این طرح، سفر گسترده معتادان کارتن‌خواب است. هر چقدر هم آن‌ها را جمع کنند باز هم جاذبه‌های بندرعباس معتادان را برای اقامت دائمی یا طولانی‌مدت جذب خود می‌کند.
«نسرین رضایی» که سابقه فعالیت در یک تشکل ترک اعتیاد در بندرعباس را دارد، افزود: عوامل مهمی بر شکل‌گیری کلونی‌های جمعیتی معتادان متجاهر در شهر بندرعباس اثرگذار است.
وی بیان کرد: شرایط جوی به‌ویژه در زمستان‌های معتدل بندرعباس، نزدیکی به مرزهای شرقی کشور و دسترسی معتادان به انواع مواد مخدر، دور شدن از خانواده و بی‌قیدی معتاد نسبت به مسئولیت اجتماعی خود، وضعیت تجاری شهر و امکان کسب درآمد آسان معتادان از طریق گدایی، سرقت‌های سطحی و جمع‌آوری زباله‌های بازیافتی در گستره فیزیکی محلات آلوده از عوامل مهمی است که باعث شده معتادان بسیاری از استان‌ها راغب به گذران زندگی کوتاه خود در بندرعباس شوند.
رضایی درباره راهکارهای جمع‌آوری معتادان تشریح کرد: یکی از نمونه‌های جهانی این موضوع طرحی است که در شهر ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی اجرا و در آن سکونتگاهی برای معتادان در اطراف این شهر برپا شده است.
اعتراف مسئولان در ناتوانی حل این معضل
رضایی ادامه داد: اگر یک سکونتگاه برای معتادان متجاهر در اطراف بندرعباس برپا شود و همه برنامه‌های خدماتی، آموزشی و تشویقی برای معتادان در این شهرک اجرا شود کنترل این افراد به سرانجام بهتری منجر خواهد شد.
به اعتقاد این فعال اجتماعی، اولین نکته مهم عدم اعتراف مسئولان استان به ناتوانی در حل این معضل فراگیر است و نکته بعدی احساس بی‌مسئولیتی شهروندان نسبت به این پدیده است.
مسئولیت اجتماعی همه شهروندان
«نسرین رضایی»، یک فعال اجتماعی، بیان کرد: چندی قبل سایت معتبری نظر مردم را در مورد حل مشکل کارتن‌خواب‌ها جویا شده بود. متأسفانه برخی نوشته بودند معتادان را مثل چین به دریا بریزند؛ حتی عده‌ای نوشته بودند از اعضای بدن کارتن‌خواب‌ها برای افراد بیمار بهره ببرند. برخی هم ایجاد کمپ در جزایر غیرمسکونی را چاره‌ساز می‌دانستند و چند نفری نیز اعتقاد داشتند کارتن‌خواب‌ها را باید در کمپ‌هایی در دل کویر مستقر کرد و عده قلیلی نظر داده بودند از تجربیات مدل‌های موفق جهانی نظیر ایجاد سکونتگاهی در حاشیه شهر ژوهانسبورگ می‌توان الگوبرداری کرد.
