گنج مثنوی در گنجینه رضوی

پرنیان علی‌بخشی | خراسان رضوی - خبرنگار:


زبان و ادبیات فارسی همواره به وجود شاعران و ادیبانی بزرگ و برجسته می‌بالد. جلال‌الدین محمد بلخی معروف به «مولوی» یکی از شاعران معروف قرن هفتم هجری قمری است. یکی از آثار به‌جا‌مانده از مولوی، مثنوی معنوی است. 2 نسخه 600 ساله از این شاهکار ادبیات فارسی در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. مثنوی معنوی یکی از بزرگ‌ترین شاهکارهای ادبی جهان و مشتمل بر 6 جلد است. این اثر ادبی به روشی خاص و منحصر به فرد آغاز شده است، به‌ طوری که خواننده در ابتدای آن، شکایت و حکایت و ناله‌های جان‌سوز و مشتاقانه مولوی را مشاهده می‌کند که نشان‌دهنده احوال درونی او است.

 مثنوی معنوی از دیرباز تا امروز، همواره مورد توجه ادیبان، شاعران، نویسندگان و علاقه‌مندان زبان و ادب فارسی بوده است. دانشمندان و محققان در حل مشکلات و تفسیر بیان حقایق و رموز آن کوشیده و آثاری را به رشته نگارش درآورده‌اند. مثنوی از جمله آثاری است که اصول عرفان را به زبانی روشن به منظور تربیت و هدایت خلق و به روش خاص خود در لباس امثال و قصص بسیار عادی و معمولی، ولی دربردارنده حکمت و معرفت و مضامین کامل بیان کرده است. 

کتابخانه آستان‌ قدس رضوی به‌ عنوان یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های جهان اسلام دارای نسخه‌های خطی بسیار ارزشمندی به ‌لحاظ قدمت، نوع خط، کاغذ، آرایه‌های هنری و کتاب‌آرایی با موضوع‌های اخبار، ادعیه، ادبیات، تفسیر، تجوید، حکمت، کلام، تاریخ، جغرافیا، فقه، منطق و اخلاق است. در حال حاضر در مرکز نسخ خطی این کتابخانه حدود 8200 نسخه خطی در موضوع ادبیات به زبان‌های فارسی و عربی نگهداری می‌شود که 267 نسخه از مجموع آنها از آثار «مولوی» و یا مرتبط با آثار او است. این نسخه‌ها با عناوین مثنوی، دیوان شمس، شرح مثنوی، فیه ما فیه و... شناخته می‌شوند.  


کهن‌ترین نسخه خطی مثنوی معنوی 

بنا به ‌گفته «سیدرضا صداقت حسینی» کارشناس گنجینه نسخ خطی آستان قدس رضوی، کهن‌ترین نسخه خطی مثنوی معنوی که در گنجینه رضوی نگهداری می‌شود، متعلق به 5 ذی‌الحجه سال 845 هجری است. این نسخه به خط نستعلیق چهارستونه 21 سطری کتابت شده است. وی اظهار می‌کند: این نسخه در قطع وزیری و شامل 6 دفتر مثنوی و 283 برگ است که با شمارۀ 15901 در مخزن نسخ خطی کتابخانۀ آستان قدس رضوی ثبت شده است. جداول اوراقِ این نسخه به زر و لاجورد مزین است و 5 سرلوح و کتیبه مذهب و منقش در آن به کار رفته است. 

صداقت حسینی به معرفی دیگر نسخه قدیمی مثنوی در کتابخانه آستان قدس می‌پردازد: این کتاب نیز نسخه‌ای دیگر از مثنوی معنوی است که در سال 848 هجری و به خط نستعلیق 23سطری کتابت شده است. 2 صفحۀ اولِ آن تمام تذهیب و عناوین به شنگرف مزین است. وی می‌افزاید: این نسخه در 307 برگ و در قطع وزیری کتابت شده که دارای 2 کتیبه در صدر و ذیل است و با شماره 4932 در گنجینه نسخ خطی کتابخانه آستان قدس نگهداری می‌شود.کارشناس مرکز مخطوطات آستان قدس رضوی تشریح می‌کند: کتابخانه آستان قدس یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های جهان اسلام است و بیش از 100هزار نسخۀ خطی در موضوعات گوناگون در اختیار دارد که حدود 8200 نسخه از آنها در موضوع ادبیات به زبان‌های فارسی و عربی است. این 2 نسخه قدیمی تا روز دوشنبه در قالب نمایشگاه، در محل گنجینۀ قرآن و نفایس موزۀ آستان قدس رضوی واقع در صحن کوثر حرم مطهر در معرض دید عموم قرار دارد.