بازگشت به خانه

مهاجرت معکوس و بازگشت به آغوش روستا حاصل تلاش‌هایی است که در سال‌های اخیر برای توانمند کردن جامعه روستایی و افزایش سطح امید به زندگی انجام شده و خراسان جنوبی نیز شاهد آثار مثبت آن است. به گزارش ایرنا، خراسان جنوبی استانی است که در شرق کشور بیشترین مرز مشترک را با افغانستان دارد و روستاهای مرزی، نوار امنیتی برای این استان و کشور محسوب می‌شوند. حدود ۱۰ سال پیش زمانی که تازیانه‌های خشکسالی بر تن روستاها شدت بیشتری گرفت،

طاقت مردم از این بی‌رحمی طبیعت طاق شد و کم‌کم بار سفر را به سوی شهرها بستند به امید این‌که شغل بهتر و رفاه بیشتری بیابند. مدت زیادی طول نکشید که چهره حاشیه شهرها به خصوص بیرجند که مرکز استان بود با ساخت چهاردیواری‌هایی که فقط حکم یک سرپناه برای مهمانان ناخوانده شهر را داشتند، به یک‌باره تغییر کرد. آن زمان بود که در آمارهای مسئولان، خالی از سکنه شدن 1۸۵۲ روستای استان اعلام شد و آژیر خطر مهاجرت از روستاهای خراسان جنوبی به صدا درآمد. 


خشکسالی؛ متهم ردیف اول

مسئولان و جامعه‌شناسان در این باره روی یک موضوع اتفاق نظر داشتند و این بود که خشکسالی ۲۰ ساله متهم اصلی مهاجرت روستاییان به شهرها و کلانشهرهاست. این روند تا جایی پیش رفت که مهاجرت روستاییان به یکی از مشکلات و چالش‌های اصلی خراسان جنوبی تبدیل شد زیرا با خالی شدن روستاها از سکنه، سطح امنیت در مرزهای این استان کاهش می‌یافت. فعالان اجتماعی و نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی مدام فریاد می‌زدند که مهاجرت روستاییان امنیت شرق کشور را تهدید می‌کند و اگر دولت به داد شرق کشور نرسد باید در آینده هزینه‌های سنگین‌تری برای امنیت این خطه پرداخت کند.

بیکاری نیز از علت‌های دیگر مهاجرت جوانان به شهرها اعلام شد. عده‌ای معتقد بودند؛ تا زمانی که بیکاری به عنوان معضل اصلی در روستاها حل نشود، هیچ تضمینی برای ماندگاری جمعیت در روستاها وجود ندارد.  نسخه‌ها برای مرهم گذاشتن بر این درد استان یکی پس از دیگری پیچیده شد و کم‌کم مسئولان با وفاق جمعی و فارغ از هیاهوهای سیاسی به یک نقطه مشترک نزدیک شدند؛ این‌که چاره مهاجرت، ایجاد شغل برای روستاییان و افزایش سطح درآمد آنهاست. پروژه بین‌المللی ترسیب‌ کربن، ابتکار مشترک بین دولت جمهوری اسلامی ایران و برنامه عمران سازمان ملل متحد بود که از سال ۲۰۰۵ در منطقه «حسین‌آباد» شهرستان سربیشه اجرا شد.

این پروژه برای مقابله با بیابان‌زایی و تخریب سرزمین و با هدف توسعه مدل مدیریت مشارکتی و احیای اقتصادی منابع طبیعی تخریب شده در مناطق خشک و نیمه‌خشک طراحی شد. نتایج آن در محرومیت‌زدایی، کاهش فقر، بهبود وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، کاهش آثار مخرب خشکسالی نمود پیدا کرد، بنابراین زمینه گسترش آن به سایر نقاط استان و حتی کشور فراهم شد. اجرای طرح ترسیب‌ کربن در روستای سربیشه موجب شد تا یکی از عروسک‌های بومی منطقه احیا و به کانون درآمدزایی برای خانوارهای روستایی تبدیل شود. 


رونق صنایع ‌دستی در روستاها 

احیا ورونق صنایع‌ دستی در دولت تدبیر و امید برای توسعه روستایی با اولویت و برنامه‌ریزی در دستور کار قرار گرفت، زیرا به اعتقاد مسئولان و برنامه‌ریزان، صنایع‌ دستی نیاز کمی به آب دارد و رونق آن درآمد روستاییان را افزایش می‌دهد. احیای صنعت توبافی و تولد دوباره آن در روستای خُراشاد بیرجند طی سال‌های اخیر موجب شد تا این هنر ۳۰۰ ساله دوباره رونق بگیرد و بعد از مدتی کوتاه روستاییان مهاجرت کنند و به خراشاد برگردند. احیای توبافی و بازگشت جمعیت به خراشاد،سال گذشته باعث ثبت جهانی این روستابا عنوان توبافی شدو اینگونه دوباره زندگی در روستا جریان یافت.بعد ازجهانی شدن این روستا بسیار از اهالی با احیای خانه‌های پدری خود به دنبال راه‌اندازی اقامتگاه بوم‌گردی رفتند. 
 

ساخت واحد مسکونی ویژه محرومان 

ساخت واحد مسکونی ویژه محرومان نیز انگیزه‌ای برای بازگشت به روستا شده است. ۱۰ هزار واحد مسکونی ویژه محرومان براساس تفاهم‌نامه سال گذشته سازمان برنامه و بودجه، کمیته امداد امام خمینی(ره) و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در استان خراسان جنوبی ساخته می‌شود که سهم کمیته امداد و بنیاد مسکن هر کدام 5 هزار واحد است. ساخت این تعداد واحد مسکونی توسط کمیته امداد و بنیاد مسکن در فازهای مختلف از ابتدای امسال آغاز شد. «علی‌اصغر آسمانی مقدم» مدیر کل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی خراسان جنوبی گفت: از ابتدای امسال تاکنون ۱۱۲ واحد مسکونی ویژه محرومان در استان به بهره‌برداری رسیده و ۱۰۰ واحد مسکونی دیگر آماده افتتاح است. 


افزایش سهمیه سوخت مرزنشینان و اثر آن در بازگشت به روستا

رویداد دیگری که موجب بازگشت مردم به روستاها شد، اقدامی ابتکاری بود که از سوی استاندار خراسان جنوبی از سال گذشته با پیگیری در سطح ملی انجام شد. با افزایش سهمیه فروش سوخت در مناطق مرزی خراسان جنوبی، آن دسته از کسانی که به دلیل مشکل معیشت، روستاها را ترک کرده بودند، خواهان بازگشت به زادگاه خود شدند. استاندار خراسان جنوبی در این‌باره گفت: یکی از مشکلات استان خالی شدن روستاها از سکنه به ویژه در نوار مرزی است. برای رفع مشکل معیشت مرزنشینان اسفند سال گذشته در تعامل با وزارت نفت سهمیه فروش سوخت مرزنشینان این استان ۱۵ برابر افزایش یافت. د

ر نتیجه مرزنشینان طی یک ماه معادل 7 سال از محل فروش سوخت یعنی برابر 7 میلیارد تومان درآمد کسب کردند. «محمدصادق معتمدیان» افزود: تداوم این رویه در ماه‌های ابتدایی امسال سبب مهاجرت معکوس در روستاهای مرزی شده است. وی با یادآوری این‌که کم‌آبی سبب شده تا 1۷۰۰ روستا در نوار شرقی استان خالی از سکنه شود، اظهار کرد: با این وجود هنوز ۴۱ درصد از جمعیت ۷۶۸ هزار نفری استان را روستاییان تشکیل می‌دهند. استاندار خراسان جنوبی با اعلام این‌که روستاهای استان در حوزه زیرساختی مشکلات زیادی ندارند، گفت: ایجاد اشتغال خواسته اصلی مردم است تا معیشت آنها سامان یابد و در روستاها بمانند. 


سرمایه‌گذاری در حوزه معدن  

مدیر کل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان جنوبی نیز یکی از مهم‌ترین اقداماتی که از سال ۹۴ تاکنون برای توسعه روستایی انجام شده را پرداخت تسهیلات به متقاضیان اشتغال عنوان کرد و افزود: یکی از اهداف این تسهیلات کمک به معیشت پایدار و نگهداشت جمعیت بوده است. «عالیه خواجوی» افزود: خراسان جنوبی نیز در اشتغال پایدار روستایی که پرداخت تسهیلات آن از سال ۹۶ آغاز شد، عملکرد خوبی داشت و جزو ۱۰ استان برتر در جذب تسهیلات بود. وی با اشاره به علمکرد دولت در حوزه زیرساخت و عمران روستاها گفت: این موضوع علاوه بر ایجاد درآمد پایدار، انگیزه‌ای برای بازگشت به روستاها بوده است.  

مدیر کل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان جنوبی اضافه کرد: توجه دولت به ساخت مسکن مقاوم با اجرای طرح مسکن محرومان موضوع دیگری است که در توسعه روستاها و بازگشت جمعیت اثرگذار بوده است. این مسئول به پیگیری‌های جدی استاندار برای ورود ستاد اجرایی فرمان حضرت امام‌ خمینی(ره) به سرمایه‌گذاری در طرح‌های اشتغال‌زا اشاره کرد و گفت: در سفر اخیر رئیس ستاد اجرایی فرمان امام(ره) تبدیل خراسان جنوبی به هاب منطقه‌ای پرورش شتر هدف‌گذاری شد. خواجوی ادامه داد: در قالب این تفاهم‌نامه شهرستان‌هایی که استعداد پرورش شتر را دارند از ظرفیت این ستاد برای اشتغال استفاده می‌کنند. 

وی با بیان این‌که خراسان جنوبی ظرفیت‌‌های مختلفی در حوزه معادن، کشاورزی، صنایع‌ دستی و غیره دارد گفت: به خصوص در حوزه معادن نیاز است که سرمایه‌گذاری ویژه‌ای صورت گیرد تا ضمن جلوگیری از خام‌فروشی با رونق اشتغال روستاییان به پایداری جمعیت کمک شود. مدیر کل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان جنوبی اضافه کرد: حوزه گردشگری نیز یکی از ظرفیت‌هایی است که می‌توان به‌ویژه برای نقاط روستایی استان در این زمینه برنامه‌ریزی کرد تا به توانمند شدن جامعه روستایی نزدیک شویم. 

وی با بیان این‌که هنوز آمار دقیقی از بازگشت جمعیت به روستاها در دست نیست، اظهار کرد: نتیجه اقدامات انجام شده در سرشماری آینده بیشتر به چشم می‌آید، اما برآوردها حاکی از آن است که تاکنون برخی از روستاها که از طرح‌های دولت استقبال کرده‌اند در پذیرش مجدد جمعیت موفق بوده‌اند. ششمین همایش ملی روز روستا و عشایر برای اولین بار خارج از تهران، روز دوشنبه (۱۵ مهر) همزمان با روز روستا و عشایر در خراسان جنوبی با حضور معاون اول رئیس‌جمهوری و جمعی از وزرا، مسئولان کشوری و مهمانانی از سراسر کشور در سالن اجلاس دانشگاه پیام نور بیرجند برگزار می‌شود.


تسهیلات برای اشتغال پایدار

یکی از اقداماتی که باعث بازگشت و مهاجرت معکوس به روستاها شده، برنامه جدی دولت یازدهم و دوازدهم در زمینه پرداخت تسهیلات اشتغال پایدار روستایی و عشایری است. پرداخت تسهیلات اشتغال پایدار روستایی و عشایری طی ۶ سال گذشته نرخ بیکاری را در روستاها کاهش داد و سهم اشتغال روستایی را در سبد اشتغال کشور بالا برد. به گفته معاون توسعه روستایی و مناطق محروم نهاد ریاست‌جمهوری، خراسان جنوبی طرح اشتغال پایدار روستایی و عشایری را به خوبی اجرا و در این زمینه موفق عمل کرده، به طوری که از استان‌های خوب در سطح کشور است. 

«محمد امید» در سفری که چند ماه پیش به خراسان جنوبی داشت، عامل اصلی ماندگاری مردم در روستاها را کار و اشتغال دانست و گفت: منابع تسهیلات اشتغال پایدار روستایی و عشایری توفیقات خوبی برای روستاها در پی داشته است و اعتقاد ما این است که باید این منابع حداقل 5 سال ادامه یابد.  وی افزود: ۲۰۰ میلیارد تومان تسهیلات برای توسعه طرح‌های اقتصادی و اشتغال روستایی خراسان جنوبی اختصاص خواهیم داد. همچنین در بخش ارتقای زیرساخت‌های این استان نیز کمک خواهیم کرد و تلاش بیشتری در این زمینه خواهیم داشت.

معاون توسعه روستایی و مناطق محروم نهاد ریاست‌جمهوری اظهار کرد: در زمینه واردات دام، طرح پرورش شتر، گلخانه و صنایع‌ دستی می‌توانیم از محل این منابع مازاد به اعتبارات استان کمک کنیم و مشکلی نداریم، خراسان جنوبی جزو استان‌های هدف این طرح است. وی بیان کرد: کمیته امداد خراسان جنوبی از جمله کمیته‌‌‌های پیشتاز در زمینه اشتغال مددجویان است. خراسان جنوبی در زمینه فرش دستباف جزو استان‌های بسیار خوب کشور است و خرید تضمینی فرش این استان حرکت موثری است.