حساب و کتاب روی خط ویژه

مریم سمائی_ روزنامه نگار

یکی از دغدغه‌های مدیریت شهری رفع معضلی به نام ترافیک است. افزایش روزافزون خودروها موجب رشد فزاینده ترافیک در شهرها شده است و همین موضوع ضرورت گسترش سیستم حمل‌ونقل عمومی را دوچندان می‌کند. اتوبوس‌های شهری یکی از وسایل حمل‌ونقل عمومی هستند که سهم قابل توجهی در جا‌به‌جایی مسافر در سطح شهر طی سالیان دراز دارند. اوایل دهه 30 بود که نخستین اتوبوس شرکت واحد در شهر تهران آغاز به‌کار کرد. کمی بعد اتوبوس‌های آلمانی مرسدس‌بنز از آلمان خریداری شد و با ایجاد باجه‌های بلیت‌فروشی و درنظر گرفتن بلیت ژتونی یا همان پولک فلزی، کار و بار اتوبوسرانی تهران رونق گرفت. در آن زمان‌ها اتوبوس‌ها در 18خط فعالیت می‌کردند که خط تجریش-پارک وی و میدان قدس- امام‌خمینی ازجمله خطوط به یادگار مانده از آن دوران است.جالب است بدانید که از سال 35 تا 69، یعنی به‌مدت 34سال خطوط اتوبوسرانی در شهر تهران به‌تدریج شکل گرفتند، اما از سال 69 به بعد شرکت اتوبوسرانی در هر 3-2سال دچار تحولات اساسی می‌شد، به‌طوری که در سال‌های 71 تا 74 یا 77 تا 78 و یا 82 تا 85 تعداد خطوط تاسیس‌شده رشد چشمگیری داشت، اما بیشترین تعداد انحلال خطوط اتوبوسرانی در فاصله سال‌های 86 تا 95 اتفاق افتاد؛ یعنی زمانی که خطوط بی‌آر‌تی راه‌اندازی شد و برگ تازه‌ای در سیستم حمل‌ونقل عمومی کلانشهر تهران ورق خورد.

تعداد اتوبوس ها
هم‌اکنون شرکت‌واحد اتوبوسرانی تهران دارای 5هزار و 926دستگاه اتوبوس در بخش عمومی و خصوصی است که از این تعداد یادشده هزار و 344 دستگاه در بخش عمومی و 4هزار و 582‌دستگاه آن در بخش خصوصی فعال هستند. از کل اتوبوس‌های در اختیار، 3هزار و 382دستگاه دیزل، 2هزار و 480دستگاه گازسوز و 64دستگاه برقی هستند و متوسط طول عمر ناوگان با 5/11سال نشان می‌دهد که 3هزار و 232دستگاه، معادل 54درصد ناوگان فرسوده است.

تعداد جابه‌جایی‌ها
به‌طور متوسط روزانه بالغ بر 2میلیون نفر مسافر توسط اتوبوس‌های شرکت‌واحد اتوبوسرانی شهر تهران در 2بخش عمومی و خصوصی جا‌به‌جا می‌شوند. طبق آمار موجود از ابتدای امسال تا پایان تیرماه، یعنی به‌مدت 4‌ ماه، 165میلیون نفر جابه‌جایی مسافر توسط شرکت‌واحد اتوبوسرانی تهران صورت گرفته است که در مقایسه با دوره مشابه سال قبل به‌طور تقریبی برابری می‌کند.

راه اندازی خطوط بی آر تی
خطوط بی‌آر‌تی تهران نخستین سامانه اتوبوس تندرو در ایران است که در مرداد سال 86 با وجود مخالفت‌های بسیار راه‌اندازی و به‌تدریج گسترش یافت. نخستین خط این سامانه حد فاصل چهارراه تهرانپارس در شرق تهران تا میدان آزادی در غرب تهران است. هم‌اکنون تهران دارای 9خط فعال در سامانه اتوبوس‌های تندرو است که شرق و غرب و شمال و جنوب تهران را به هم وصل می‌کنند و مورد استقبال مردم قرار گرفته‌اند.مهم‌ترین شاخصه اتوبوس‌های تندرو، وجود درهای اتوبوس در سمت چپ آن است. همچنین سیستم گویا، سیستم گرمایشی و سرمایشی و... از دیگر ویژگی‌های این دست از اتوبوس‌هاست.

راه اندازی خطوط شبانه
سال 94 بود که مدیرعامل شرکت‌واحد اتوبوسرانی از راه‌اندازی خطوط اتوبوس شبانه خبر داد. در آن زمان 2سامانه اتوبوس‌های تندرو با مبادی چهارراه تهرانپارس و پایانه خاوران و مقصد پایانه آزادی برای این موضوع درنظر گرفته شد تا شهروندان بتوانند از اتوبوس در ساعات پایانی شب هم بهره ببرند. هم‌اکنون تمامی خطوط بی‌آرتی شبانه‌روزی هستند و 2خط میدان راه‌آهن-میدان امام‌حسین و پایانه جنوب-میدان فردوسی هم در شب به مسافران خدمات ارائه می‌دهند.

وضعیت ایستگاهها
شبکه اتوبوسرانی تهران 5هزار و 229 ایستگاه در خطوط فیدر و تندرو دارد که از این تعداد 312ایستگاه آن متعلق به خطوط تندرو است. همچنین از کل ایستگاه‌ها تعداد 3هزار و 417‌ایستگاه دارای سرپناه هستند و مسافران برای استقرار، از گزند باد و باران در امانند.

تعداد خطوط فعال در تهران
تا پیش از راه‌اندازی سامانه اتوبوس‌های تندرو، شهر تهران دارای خطوط مختلفی در نقاط گوناگون شهر بود، اما هم‌اکنون علاوه بر دارا بودن 212خط اتوبوس، روزانه در مسیرهای مختلف شهر 9سامانه اتوبوس‌های تندرو و 10خط فعال شبانه در سطح شهر فعالیت می‌کنند و مسافران را به نقاط مختلف می‌رسانند. همچنین 20خط سرویس مدرسه به طول 2هزار و 706کیلومتر در حال خدمات‌رسانی هستند. ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که طول خطوط روزانه 2هزارو 532کیلومتر و طول خطوط شبانه 174کیلومتر است.

کوتاه ترین و بلندترین خطوط اتوبوسرانی
هم‌اکنون طولانی‌ترین خط اتوبوسرانی خط 9 بی‌آرتی است که پایانه لاله در شمال شرق تهران را به پایانه جوانمرد قصاب در شهرری وصل می‌کند و حدود 5/34کیلومتر طول دارد. جالب است بدانید که این مسیر از 8منطقه شهری می‌گذرد و 50ایستگاه را پوشش می‌دهد. در عین حال کوتاه‌ترین خط خطوط تندرو هم خط 8 است که پایانه خاوران را به پایانه جنوب وصل می‌کند و حدود 5/6 کیلومتر طول دارد.

سهم اتوبوس از حمل مسافر 
طبق برنامه افق 1404،شهر تهران باید با 11هزار اتوبوس فعال 29درصد از سهم سفرهای درون‌شهری را پاسخ دهد، اما هم‌اکنون اتوبوس‌های تهران 16درصد از جا‌به‌جایی‌ها را انجام می‌دهند و متروی تهران و شرکت اتوبوسرانی در مجموع نزدیک به 25درصد از آمار جابه‌جایی مسافر و سفرهای درون‌شهری را به‌خود اختصاص داده‌اند که این میزان در مقایسه با استفاده از وسایل حمل‌ونقل شخصی درصد پایینی به شمار می‌رود.

حد مجاز سرعت
به‌منظور افزایش امنیت شهروندان و کاهش مخاطرات احتمالی، سرعت تردد ناوگان در خطوط اتوبوسرانی 50کیلومتر تعیین شده است. هم در‌اکنون فاصله بین بیشتر ایستگاه‌های اتوبوس حدود 700متراست، بنابراین با توجه به لزوم توقف در تمامی ایستگاه‌های مصوب، این سرعت سرعت مطمئنه به‌حساب می‌آید.
افزایش آمار ناوگان در دهه اخیر

افزایش آمار ناوگان در دهه اخیر
هم‌اکنون ناوگان اتوبوسرانی تهران فرسوده است و طول عمر اتوبوس‌ها به بیش از 11سال رسیده است. 
متأسفانه از سال 89 تاکنون هیچ‌گونه اتوبوسی از سوی دولت به شهر تهران داده نشده و شهرداری طی 10سال گذشته از منابع داخلی خود اقدام به خرید 917دستگاه اتوبوس دوکابین و به‌کار‌گیری در خطوط تندروی اتوبوسرانی کرده است.
 همچنین تعداد 109دستگاه اتوبوس توسط بخش خصوصی طی چند سال اخیر خریداری شده و در شبکه خطوط عادی به‌کار گرفته شده است.