افغانستان؛ در آستانه یک بحران انتخاباتی دیگر

محمدامین خرمی ـ خبرنگار

مردم افغانستان بار دیگر به‌رغم تهدیدهای جدی طالبان برای حمله به شعب اخذ رأی، با حضور در پای صندوق‌ها تاریخ‌ساز شدند، اما اندکی پس از برگزاری انتخابات، نشانه‌های یک بحران تازه رفته‌رفته در فضای سیاسی این کشور نمایان می‌شود.
طبق اعلام رسانه‌های محلی افغانستان و آمار اولیه منتشر‌شده از سوی کمیسیون مستقل انتخابات، استقبال از انتخابات امسال بسیار کمرنگ‌تر از انتخابات گذشته بوده است. با این حال، آنهایی که در صف‌های نه‌چندان طولانی شعب ایستادند و رأی خود را به صندوق‌ها ریختند، پا روی تهدیدی گذاشتند که از چند هفته قبل از سوی طالبان مطرح شده بود. گروه طالبان در مناطق مختلف افغانستان به مردم اعلام کرده بود درصورت حضور در انتخابات، باید منتظر مجازات باشند.
کمیسیون مستقل انتخابات دیروز اعلام کرد آرای ‌حدود 2هزار و 600شعبه از مجموع 4هزار و 500شعبه‌ای که در انتخابات روز شنبه فعال بود، شمارش شده است. بر این اساس، حدود یک‌میلیون و 50هزار رأی در این شعبه‌ها به صندوق‌ها ریخته شده است. این میزان حضور بی‌رمق در انتخابات حتی در افغانستان درگیر جنگ نیز بی‌سابقه بوده است. انتخابات در شرایطی برگزار شد که درگیری میان نیروهای دولتی و نیروهای طالبان در حدود 24ولایت (استان) از مجموع 34ولایت ادامه دارد. با توجه به‌شدت‌گرفتن حملات طالبان طی ماه‌های منتهی به انتخابات، پیش‌‌بینی می‌شد انتخابات امسال یکی از خونین‌ترین انتخابات در تاریخ افغانستان باشد اما آمار نشان می‌دهد 72هزار نیروی نظامی مسئول برقراری امنیت در اجرای مسئولیت خود موفق عمل کرده‌اند. وزارت کشور افغانستان اعلام کرده است در اثر 68حمله به مراکز رأی‌دهی 3نیروی پلیس، یک سرباز ارتش و 37غیرنظامی زخمی شده‌اند. آمار غیررسمی روایت دیگری دارد. روزنامه نیویورک‌تایمز به نقل از منابع محلی گزارش داد که دست‌کم 30نیروی امنیتی و 10غیرنظامی در این حمله‌ها کشته شده‌اند. بر این اساس، حمله به شعب اخذ رأی همچنین به زخمی‌شدن 40نیرو‌ی امنیتی و حدود 150نفر از مردم عادی منجر شده است. حتی اگر آمار غیررسمی درست باشد، طالبان در برنامه خود برای آسیب‌زدن به روند برگزاری انتخابات و توقف آن ناموفق بوده است.

تقلب؛ کلیدواژه فردای انتخابات
آنچه در کنار خطر حملات طالبان انتخابات را تهدید می‌کرد، احتمال وقوع تقلب در روند برگزاری انتخابات و همچنین شمارش آرا بود. با توجه به آمار منتشر‌شده، پیش‌بینی می‌شود حدود 2میلیون نفر در انتخابات شرکت کرده باشند و با توجه به آمار 9میلیون و600هزار نفری که پیش از این برای حضور در انتخابات ثبت‌نام کرده بودند، میزان حضور در انتخابات حدود 20درصد بوده است. همین حضور کمرنگ، احتمال وقوع تقلب و دستکاری آرا را تقویت کرده است. مخالفان اشرف‌غنی معتقدند که نتایج ضعیف انتخابات، سند دیگری از بی‌کفایتی دولت او‌ست و شاید همین باعث دستکاری در نتایج نهایی شود. آنها 5سال قبل نیز مدعی تقلب در انتخابات به نفع غنی بودند. در انتخابات سال‌2014، اشرف غنی با کسب حدود 32درصد آرا و عبدالله‌عبدالله با حدود 45درصد آرا به دور دوم راه پیدا کردند. در دور دوم اما غنی پیروز انتخابات شد و همین موضوع افغانستان را در یک بحران بی‌سابقه فرو برد. چندین‌ماه کشمکش میان دو طرف و احزاب سیاسی هم‌پیمان آنها در نهایت با میانجیگری آمریکا و با تشکیل دولت وحدت ملی به پایان رسید. در دولت وحدت ملی، اشرف غنی در جایگاه ریاست‌جمهوری و عبدالله در جایگاه معاون اجرایی قرار گرفت.
افغانستان اکنون بار دیگر در آستانه بروز بحرانی مشابه قرار گرفته است. مخالفان غنی از چند روز پیش از برگزاری انتخابات، او را به سوءاستفاده از قدرت و منابع دولتی به نفع خود متهم می‌کردند. آنها اکنون او را به تقلب در رأی‌گیری متهم می‌کنند. تا ظهر دیروز، حدود 2هزار و 300 شکایت به کمیسیون شکایات انتخاباتی افغانستان رسیده و دریافت شکایت‌ها تا امروز عصر هم ادامه دارد. هجوم این تعداد شاکی به کمیسیون شکایات نشان می‌دهد انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان ناراضیان بسیاری دارد؛ موضوعی که می‌تواند روند اعلام نتایج را نیز با تأخیر روبه‌رو کند.
بی‌اعتمادی به برگزار‌کنندگان انتخابات، به‌احتمال بروز بحران سیاسی در افغانستان دامن زده است. تمامی 12عضو کمیسیون انتخابات که سال گذشته مسئول برگزاری انتخابات مجلس افغانستان بودند، به‌دلیل تخلفات گسترده از سمت‌های خود اخراج شده‌اند و 9نفر از آنان به زندان افتاده‌اند.

برنده‌های زودهنگام
18نامزد در انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان حضور داشتند اما در نهایت 13نفراز آنها در رقابت‌ها باقی ماندند. از این میان، 3نفر بیشترین شانس پیروزی را داشتند که باید طبق قانون برای تکیه‌زدن به کرسی ریاست‌جمهوری 50درصد آرا‌ به علاوه یک رأی را از آن خود کنند. حضور کمرنگ مردم در انتخابات، احتمال کشیده‌شدن آن به دور دوم را تقویت کرده است. بنابراین احتمالا از میان اشرف‌غنی، عبدالله‌عبدالله و گلبدین حکمتیار، 2نفر به دور دوم بروند. هر‌یک از این 3نامزد اما از دیروز خود را به‌صورت غیررسمی برنده انتخابات اعلام کرده است. حکمتیار تا سال‌2017 با دولت مرکزی افغانستان درگیر جنگ‌ بود اما با امضای یک توافق صلح، سلاح خود را زمین گذاشت. او که از قوم پشتون است، در دهه 1990، یک پای جنگ داخلی افغانستان بود و یک‌بار هم کابل را به توپ بسته است. حکمتیار همچون 2 نامزد دیگر، خود را برنده انتخابات اعلام کرده و گفته که تنها تقلب می‌تواند کرسی ریاست‌جمهوری را از چنگ او در‌آورد. این نامزد انتخابات دولت مرکزی افغانستان را به‌طور ضمنی تهدید هم کرده است. حکمتیار از دولت خواسته کاری نکند که او و همرزمانش از بازگشت‌شان پشیمان ‌و مجبور به انتخاب «گزینه‌های دیگر» شوند.