مدت اقامت:یک شب

برف و باران که می‌بارد، درد بی‌سرپناهی کارتن‌خواب‌ها و بی‌خانمانان شهرمان، می‌شود درد شهر. سوز سرما تا کنار بخاری خانه‌ها هم می‌آید و به انگشت‌‌ها تک می‌زند، چه برسد به یک لایه نه‌چندان کلفت کارتن که بی‌خانمانی روی آن منزل کرده است. گرمخانه‌‌های شهرمان که حالا به نام «سامان‌سرا» شناخته می‌شوند زمستان‌ها شلوغ‌اند. به گفته مدیران سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران، در یک گرمخانه با ظرفیت 100نفر، زمستان‌ها جمعیتی حدود 250نفر شب را صبح می‌کنند. شهر ما کارتن‌خواب، کم ندارد. زمستان که می‌‌شود، غصه بی‌مکانی این آدم‌ها می‌ریزد توی دل اهالی شهر که زمستان است و سوز سرما شلاق می‌زند. به هر حال آنها همین نزدیکی‌ها حضور دارند. بار‌ها بدون توجه از کنار آنها گذشته‌ایم و حتی نیم‌نگاهی از ما هم سهم آنها نبوده است؛ البته بعضی‌‌وقت‌ها نگاهت به تصویری از آنها گره می‌خورد ولی چه فایده؟ یا دلت به حالشان می‌سوزد و یا اصلا آنها را جزو آدمیان حساب نمی‌کنی! فعلا تنها سقف برای بی‌پناهی کارتن‌خواب‌ها، گرمخانه‌هاست؛ محل‌هایی که مدیریت شهری برای این رسیدگان به ایستگاه آخر زندگی، مهیا کرده است. اگر می‌‌خواهید بدانید در این مراکز چه خدماتی به بی‌‌خانمانان ارائه می‌شود، این گزارش را بخوانید.

اقامتگاه یک‌شبه

مدیران سازمان خدمات اجتماعی شهرداری می‌گویند 10سالی می‌شود که شهرداری محل‌هایی را به‌عنوان «سامان‌سرا» برای نگهداری موقت کارتن‌خواب‌ها و بی‌خانمانان ترتیب داده است. کارتن‌خواب‌ها با مراجعه به این محل‌ها که به «گرمخانه» معروفند، می‌توانند از غروب تا صبح فردا در امان باشند. در حقیقت شهرداری از سال۸۳ شروع به تأسیس مراکزی به نام گرمخانه کرد که ابتدا به شکل اردوگاه‌های چادری بودند و بعد به ساختمان‌های مجهزتری تبدیل شدند. فقط یادتان باشد که گرمخانه‌ها، ویژه افراد بی‌خانمان و درراه‌مانده است که می‌‌توانند به ‌طور خودمعرف یا با معرفی واحدهای گشت شهرداری، به آنها مراجعه کنند و از حدود 6بعدازظهر تا ۸صبح در آنها به سر ببرند.

جای گرم و نرم

گرمخانه‌های شهر تهران در تمامی طول سال به شکل فعال، خدمت‌رسانی می‌کنند اما در ایامی که برودت هوا بیشتر می‌شود، دامنه کار گرمخانه‌ها نیز توسعه پیدا می‌کند. با هماهنگی‌هایی که در جلسه‌ها صورت گرفته، شهرداری تهران از چند هفته قبل، کار جمع‌آوری کارتن‌خواب‌ها را در شهر به طور گسترده‌تر نسبت به گذشته آغاز کرده است تا افراد بی‌خانمان به گرمخانه‌ها انتقال پیدا کنند. البته ارگان‌های دیگری نیز وجود دارند که باید در این موضوع، مشارکت جدی‌تری داشته باشند اما به‌دلیل مشکلات موجود، هم‌اکنون شهرداری تهران، بخش اصلی کار را به عهده گرفته است تا در ۳ مرحله نسبت به جمع‌آوری، انتقال و اسکان کارتن‌خواب‌ها اقدام شود. یکی از خدمات مهمی که در گرمخانه‌ها ارائه می‌شود همان جای گرم و نرمی است که کارتن‌خواب‌ها در آن یک شب آسوده را سپری می‌کنند. تخت‌های دوطبقه در سالن‌های بزرگ گرمخانه‌ها در کنار هم ردیف شده و هر یک از این تخت‌ها در اختیار یک کارتن‌خواب یا بی‌خانمان شهر قرار می‌گیرد. در ضمن به مراجعه‌کنندگان گرمخانه‌ها، پتو و لحاف هم تحویل داده می‌شود که این پتوها و لحاف‌ها به ‌طور روزانه، شسته می‌شوند تا یک جای گرم و نرم کاملا بهداشتی در اختیار بی‌خانمانان شهرمان قرار گیرد.

یک وعده غذا

هم‌اکنون گشت‌های شهرداری در شهر، اقدام به جمع‌آوری متکدیان و کارتن‌خواب‌ها می‌کنند اما اگر شهروندان هم افراد کارتن‌خواب را در شهر مشاهده کنند، می‌توانند با تلفن ۱۳۷ تماس بگیرند تا گشت‌های مدیریت شهری نسبت به جمع‌آوری آنها اقدام کنند. مراجعه‌کنندگان به این گرمخانه‌ها معمولا در حسرت یک وعده غذای گرم هستند که شاید مدت‌ها خوردن آن را تجربه نکرده باشند. یکی دیگر از خدمات گرمخانه‌‌های شهرمان، دادن همین یک وعده غذای گرم به کارتن‌خواب‌ها و بی‌خانمانان است. این وعده غذای گرم، شب‌ها در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار می‌گیرد اما گاهی صبحانه هم به آنها داده می‌‌شود. البته این یک وعده غذای گرم، خیلی هم مفصّل و چرب نیست؛ شام مختصری به آنها می‌دهند تا شب، راحت‌تر بخوابند. غذاهای آبکی از قبیل عدسی، سوپ، خوراک لوبیا، آبگوشت و همین‌طور غذاهای خورشتی و بعضی از شب‌ها هم تخم‌‌مرغ، سیب‌‌زمینی، کوکو و در بهترین حالت فلافل، غذاهای سبکی هستند که معمولا در گرمخانه‌ها و سامان‌سراها به‌رایگان توزیع می‌شود. کارتن‌خواب‌ها این شام سبک را می‌خورند تا در خواب، کابوس نبینند ولی کابوس آنها درست از لحظه‌ای شروع می‌شود که از خواب بیدار می‌شوند.

مشاوره رایگان

مهم‌ترین نیاز کارتن‌خواب‌ها در چنین شرایطی، یک مشاور خوب و باتجربه است؛ کسی که بنشیند و به درددل آنها گوش کند و سپس راهی مناسب پیش‌رویشان قرار دهد. ارائه خدمات مشاوره هم یکی از خدمات گرمخانه‌ها یا سامان‌سراهایی‌است که مدیریت شهری مهیا کرده. در سال‌های اخیر، بسیاری از کارتن‌خواب‌های شهرمان در همین گرمخانه‌ها و با استفاده از مشاوره، مسیر زندگی خود را تغییر داده‌‌اند و گام در راه درست گذاشته‌اند. این مشاوره‌ها به‌طور کاملا رایگان به بی‌خانمانان ارائه می‌شود. سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری سعی می‌کند از مشاوران مجرب در این گرمخانه‌ها استفاده کند.

خدمات بهداشتی

اعتیاد، ایدز و هپاتیت، بیماری‌های شایع بین کارتن‌خواب‌هاست. مدیران فرهنگی شهر برای این معضلات کارتن‌خواب‌ها هم چاره‌ای اندیشیده‌اند؛ یک تیم پزشکی، با حضور پزشک عمومی، روانشناس، مددکار اجتماعی و... هم در این سامان‌سرا‌ها حضور دارند که خدمات بهداشتی و درمانی ارائه می‌دهند. تمام مراجعان می‌دانند که به محض ورود به گرمخانه، باید سراغ میز پذیرش بروند و تشکیل پرونده بدهند. تمام قوانین مرکز هم در این بخش به آنها توضیح داده می‌شود؛ شستن پا‌ها و جوراب‌ها هنگام ورود، استحمام حداقل هفته‌‌ای یک بار، گذاشتن کفش‌‌ها داخل کیسه، جروبحث‌نکردن با مراجعان دیگر و مهم‌تر از همه، سیگارنکشیدن در داخل سالن. اگر مراجعه‌کننده به گرمخانه‌ها بیماری‌های مسری مثل هپاتیت، اچ‌آی‌وی، سل و... داشته باشد، به مرکز خاوران ارجاع داده می‌شود تا اقدامات درمانی برای او انجام شود.