شهری
صنعتی‌ترین شهر در تنگنای هندسه نامنظم
یک کارشناس حوزه شهرسازی:اجرای طرح جامع شهری اراک، شهر را از تک‌مرکزیتی نجات می‌دهد و باعث توسعه متوازن می‌شود
آوا صادق| اراک- خبرنگار
مرداد امسال بود که دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در نامه‌ای به استاندار مرکزی و رئیس شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان، اجرای طرح جامع شهر اراک را که چندی پیش به تصویب رسیده بود ابلاغ کرد.
شهر اراک که از ساخت آن حدود 200 سال می‌گذرد به دلیل بی‌توجهی به مسائل مختلف از جمله مهاجرت‌ها و ایجاد مناطق حاشیه‌ای، آن هم در بهترین نقاط این شهر و همچنین نبود برنامه و استفاده نکردن از مهندسان بومی و متخصصان، توسعه‌ای نامتوازن و بی‌قاعده پیدا کرده است.
در حالی که توسعه شهر بر اساس توازن و قاعده شهرسازی در اغلب شهرهایی که از ابتدا ماهیت شهری داشتند کار چندان سختی نبوده و امکان توسعه در آنها با یک مدیریت شهری قوی، برنامه‌ریز و تخصص‌گرا می‌تواند به راحتی صورت گیرد.
شهر اراک با داشتن این ویژگی که از ابتدا به عنوان شهر ساخته شده بود با صنعتی شدن رشد کرد، اما به دلیل نبود برنامه‌ریزی، نتوانست به خوبی پیشرفت کند. حال با تصویب طرح جامع شهری انتظار می‌رود مشکلات مربوط به شهر اراک برطرف شود.
اراک همگام با رشد صنعت توسعه نیافته است
یک کارشناس حوزه شهرسازی می‌گوید: شهر اراک نتوانسته همگام با رشد صنعت و افزایش جمعیت به توسعه شهری مناسب دست یابد و به دلیل بی‌برنامگی و نداشتن مدیریت درست، این شهر به شکل نامتوازن، ناهمگون و بدقواره بزرگ شده است.
«حسین بیاتی» بیان می‌کند: با وجود امکان توسعه در اطراف این شهر مانند مناطق سنجان و کرهرود در جنوب و روستاهای چسبیده به شهر مانند چقا، احمدآباد، شهرجرد و رسول‌آباد در کمربندی شمالی و حتی مناطق دیگر مانند صالح‌آباد و ولی‌آباد، اما به دلیل نبود برنامه در این شهر و تصمیم‌های مدیران نابلد یا غیربومی شاهد اقدامات عجیب و هزینه‌بر مانند ساخت شهرهای جدید مانند مهاجران و امیرکبیر هستیم که باید به سختی از شهرهای همجوار استان این شهرها را پر کنیم. وی می‌افزاید: به جای ساخت این شهرها که هزینه‌های کلان در پی دارد و باوجود شرایط سخت مانند کمبود آب، نبود وسیله نقلیه مناسب برای جابه‌جایی شهروندان به اراک و بالعکس و مشکلات دیگر می‌توانیم به توسعه متوازن شهر اراک با در نظر گرفتن ظرفیت یاد شده مناطق اطراف بیشتر توجه و برای آن برنامه‌ریزی کنیم.
این کارشناس حوزه شهرسازی اظهار می‌کند: البته در توسعه شهری باید زیرساخت‌ها و امکانات اصلی از قبیل مجتمع‌های تجاری، مراکز خرید، مراکز ورزشی، فضاهای تفریحی، مدرسه و... را در نظر بگیریم و شهر را از تک هسته‌ای نجات دهیم. با این نوع نگرش مشکلات کنونی مرکز شهر نیز پایان می‌یابد. به این ترتیب مرکز شهر نیازی به این همه تقاطع غیرهمسطح که شهر را از حالت اصلی خود خارج می‌کند، نخواهد داشت.
بیاتی می‌گوید: این‌که چرا مدیران عمرانی و مسئولان فقط به فکر رفع مشکلات مرکز شهر اراک هستند جای سؤال دارد، مسئولانی که نمی‌توانند بیشتر و بهتر ببینند یا به خودشان اجازه نمی‌دهند از افراد فنی و برنامه‌ریز استفاده کنند.
وی بیان می‌کند: اصرار بر اجرای طرح 58 متری به دلیل ناکارآمدی، اتلاف هزینه و مشکلاتی که پس از 15 سال معطلی برای مردم داشته است باید بررسی شود، اما با ارائه طرحی جدید و جایگزین دوباره به شکلی دیگر جلو پیشرفت و توسعه شهر گرفته می‌شود.
این کارشناس حوزه شهرسازی می‌افزاید: اگر طرح 58 متری خوب بود که نباید 15 سال روی زمین می‌ماند و مطمئناً این طرح جدید هم که مشابه قبلی است نمی‌تواند به سرانجام برسد و فقط مردم و این شهر را برای سالیان طولانی به عقب می‌راند و جلوی توسعه متوازن شهر را می‌گیرد.
بیاتی ادامه می‌دهد: شهر اراک با اضافه شدن 2 شهر سنجان و کرهرود به کلان‌شهر تبدیل شد، اما مسئولان و مدیران شهری نتوانستند از این مناطق که دارای آب و هوای بسیار مطلوبی است برای توسعه متوازن شهر استفاده بهینه کنند.
وی بیان می‌کند: طرح جامع شهری اراک باید با افراد متخصص، برنامه‌ریز، بومی، مهندسان متعهد و دلسوز و مسئولان آینده‌نگر مورد بازبینی و تدوین قرار گیرد تا شهر از تک‌مرکزیتی نجات و به صورت متوازن توسعه یابد.
بی‌توجهی به آینده شهر
نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس نیز که روزگاری خود شهردار اراک بوده است با انتقاد نسبت به طرح جامع اراک می‌گوید: به آینده این شهر بی‌توجهی شده است و کوتاهی در رفع مشکلات طرح جامع خیانت به آینده مردم اراک است.
«علی اکبر کریمی» بیان می‌کند: مطالبات شهروندان اراکی نسبت به طرح جامع و مراتب گلایه‌مندی آنها را از طریق سؤال از وزیر راه دنبال و در چارچوب قانون این موضوع را پیگیری خواهیم کرد.
وی با اشاره به ظرفیت‌های بسیار بالای اراک برای توسعه متوازن شهری می‌افزاید: اراضی منطقه قنات ناصری، ولی‌آباد، صالح‌آباد، بخش‌هایی از اراضی شمال کمربندی شمالی و ادامه شهرک هجرت و پردیس، مناطقی برای توسعه شهر اراک به شمار می‌روند، اما در طرح جامع اراک دیده نشده‌اند. این‌که مردم را از توسعه دور کنیم و آنان را به شهر امیرکبیر یا مهاجران هدایت کنیم، ظلم و اجحاف در حق مردم این شهر است.
نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس اظهار می‌کند: اگر به روند میزان عرضه مسکن در 2 دهه اخیر توجه کنیم می‌بینیم که حجم عرضه مسکن در اراک کم بوده است و همین موضوع اراک را به یک مرکز استان گران‌قیمت در کشور تبدیل کرده است و حتی در مواقعی گران‌ترین مرکز استان در کشور بوده است. در حالی که در برخی شهرها اراضی دولتی به محدوده شهرها اضافه می‌شود، اما در اراک این کار انجام نمی‌شود و تاکنون موردی نبوده که یک تعاونی یک قطعه زمین دولتی دریافت و به ساخت مسکن مناسب اقدام کند.
کریمی ادامه می‌دهد: گرانی بسیار زیادی در حوزه مسکن در اراک مشهود است و این واقعیت تلخ مردم را آزار می‌دهد که آینده را نیز متأثر می‌کند و باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد. وزیر راه و شهرسازی باید در مجلس پاسخگوی سؤال‌ها و وضعیت کنونی باشد. وی بیان می‌کند: مردم 2 شهر کرهرود و سنجان که مستقل بودند، امروز نسبت به وضعیت کنونی خود به شدت گلایه‌مند هستند، زیرا از حوزه کلان‌شهر اراک خدماتی دریافت نمی‌کنند و از طرفی بعد از سال‌ها ادغام با اراک، هنوز در کالبد شهر اراک جای نگرفته‌اند. نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس می‌گوید: در واقع راه ادغام، وجود معابر و شبکه عریضی است تا به شبکه اصلی اراک وصل شود و بلوار غدیر در سنجان تا انتهای محدوده قانونی، بلوار کرهرود و بلوار رودخانه باید ادامه یابد و اگر در طرح جامع دیده شود تا حد زیادی پیوستگی کالبدی این 2 شهر با اراک را فراهم می‌کند.
موارد ابلاغ شده برای طرح جامع اراک
طرح توسعه و عمران(جامع) شهر اراک با لحاظ این اصلاحات تصویب شده که افق طرح با حفظ سقف جمعیت، به ۶۵۳ هزار نفر(کاهش نرخ متوسط) در سال ۱۴۱۰ افزایش یابد.
دیگر موارد عنوان شده در این ابلاغیه شامل مخالفت با هرگونه بارگذاری روی باغ‌های موسوم به باغ‌های «قنات ناصری» است. با الحاق اراضی زراعی واقع در شمال محور فرودگاه به شرح نقشه پیوست مخالفت و مقرر شد خط محدوده در این قسمت بر مسیر خط لوله گاز منطبق شود.
به منظور حصول اطمینان از تحقق سرانه خدماتی و ایفای حقوق دولتی و عمومی مقرر شد کاربری اراضی الحاقی به محدوده شهر مطابق با نوع وضع موجود آنها در نقشه کاربری اراضی پیشنهادی طرح حفظ و متعاقباً طرح تفکیکی آنها با رعایت چارچوب طرح جامع در کمیسیون ماده ۵ مصوب و مبنای اقدامات آتی شود.
ضمن انعکاس آخرین محدوده بافت تاریخی و بخش ارزشمند معاصر شهر و ارجاع ضوابط ساخت بنا در آن به سازمان میراث فرهنگی مقرر شد تعریض‌های پیشنهادی طرح که به نحوی با بدنه بازار تاریخی تداخل دارد حذف شود. همچنین تهیه طرح برای تبدیل معابر حوزه پیرامونی بازار و بافت تاریخی به پیاده‌راه در اسناد طرح منعکس شود.
طرح تسهیل انتقال صنایع آلاینده اراک بر اساس مصوبه هیأت وزیران ضمن حفظ کاربری صنعتی آنها توسط شهرداری اراک تهیه و پس از تصویب در کمیسیون ماده ۵ مبنای توافقات و اقدامات آتی شود.
شورای عالی ضمن استماع گزارش‌های تفصیلی تهیه شده توسط کمیته فنی، معاونت حمل‌و‌نقل وزارت راه و شهرسازی، مشاور تهیه‌کننده طرح جامع و استانداری مرکزی در خصوص احداث معبر به طول حدود ۲ کیلومتر با عرض ۵۵(طرح خیابان ۵۵ متری) روی بافت ارزشمند معاصر اراک و آخرین راهکار اجرای آن، پیشنهاد مذکور را که با رویکرد توسعه شبکه خودرومحور شهری تهیه شده است با توجه به تجارب ارزشمند ملی و بین‌المللی سال‌های اخیر بدون توجیه و ضرورت کافی کارشناسی دانسته و هزینه‌های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی مترتب بر اجرای آن را بسیار فراتر از تأثیرات آن در بهبود وضعیت ترافیکی بافت میانی اراک می‌داند.
در راستای نظارت اعمال مدیریت یکپارچه بر روستاهای واقع در حوزه پیرامونی کلان‌شهر و کنترل ساخت و سازهای حاشیه روستاها، حریم شهر در بخش غربی تا حد کنار گذر و در بخش شرقی تا منتهی‌الیه محدوده طرح هادی روستای «قلعه نو» افزایش یابد. همچنین فرودگاه شهر و مسیر دسترسی به آن به حریم شهر افزوده شود.
