عقب ماندگی گیاهان دارویی از برنامه ششم توسعه

الهام مصدقی‌راد _ خبر‌نگار

جایگزینی گیاهان دارویی با کشت محصولات کشاورزی آب‌بر، موضوعی است که با تغییرات اقلیمی، ‌کاهش بارندگی‌ها و افزایش خشکسالی به‌خصوص در برخی مناطق کشور در چند سال اخیر مورد توجه قرار گرفته است.

کارشناسان بارها تأکید کرده‌اند، رفع بحران کم‌آبی در بعضی مناطق که کشاورزی و کشت محصولات آب‌بر به آن دامن می‌زند، با جایگزینی این گونه‌های گیاهی به میزان زیادی رفع خواهد شد. گونه‌های گیاهان دارویی در برابر خشکی مقاوم هستند و نیاز آنها به آب کم است. توسعه آنها نیز می‌تواند به‌عنوان جایگزینی برای نفت قلمداد شود.
از 134میلیون هکتار عرصه‌های طبیعی کشور، 20میلیون هکتار پتانسیل توسعه گیاهان دارویی دارند و این گیاهان سالانه 450میلیون دلار ارزش صادراتی برای کشور ایجاد می‌کنند. برنامه ششم توسعه اما بر توسعه گیاهان دارویی تأکید جدی دارد. اما آنچه تاکنون و بعداز گذشت 3.5سال از آغاز این برنامه عملیاتی شده است، بسیار عقب‌‌تر از برنامه زمانبندی شده است.
براساس برنامه ششم توسعه، ‌سازمان جنگل‌ها موظف است تا سال 1400در 9میلیون و 600هزار هکتار از عرصه‌های کشور اقدامات احیا، ‌توسعه و اصلاح انجام دهد. یکی از نتایج اقدامات دراین عرصه، بالفعل کردن رشد و توسعه گیاهان دارویی در مناطق دارای این پتانسیل است.
اگر اقدامات توسعه ، احیا و اصلاح، آنگونه که برنامه ششم تعیین کرده است پیش می‌رفت، هم‌اکنون باید با گذشت 3.5سال از آغاز این برنامه، بیش از5میلیون هکتار از این عرصه‌ها در معرض انجام این اقدامات قرار می‌گرفت. اما آنگونه که مدیرکل دفتر مراتع سازمان جنگل‌ها به همشهری می‌گوید، از سال 97تاکنون تنها در 28هزار هکتار از این عرصه‌ها اقدامات احیا و توسعه انجام شده است.
ترحم بهزاد می‌گوید:‌ سال 97حدود 13هزار هکتار اقدامات احیا ، اصلاح و توسعه انجام شد. در 6ماهه ابتدایی امسال نیز حدود 15هزار هکتار از این اقدامات با هدف توسعه گیاهان دارویی به اجرا درآمد.
آنگونه که بهزاد می‌گوید، تاکنون اعتبار قابل توجهی به حوزه مراتع اختصاص نیافته و از سال 57تاکنون به‌طور میانگین سالانه 5میلیارد تومان به مراتع و تمامی اقدامات آن که بخشی از آن نیز توسعه گیاهان دارویی است اختصاص یافته است. سال گذشته هم حدود 59میلیارد تومان، ‌سهم این بخش از صندوق توسعه ملی شد که باید صرف اقدامات اصلاح، ‌توسعه و احیا در 110هزار هکتار عرصه‌های مرتعی می‌شد. سال‌جاری نیز در مجموع حدود 86میلیارد تومان برای مراتع درنظر گرفته شده که بخشی از آن به توسعه گیاهان دارویی اختصاص خواهد یافت.
مدیرکل دفتر مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور تصریح می‌کند: ‌برای توسعه گیاهان دارویی در هر هکتار 2میلیون تومان اعتبار لازم است که با اعتبارات درنظر گرفته شده، امکان تحقق برنامه ششم در حوزه گیاهان دارویی وجود ندارد. چون نه ردیف اعتباری مشخص درنظر گرفته شده نه نیروی انسانی لازم وجود دارد.‌

افزایش صادرات در سال‌جاری
فریبرز غیبی، عضو ستاد گیاهان دارویی کشور چندی قبل اعلام کرد تاکنون بیش از 8هزار گونه گیاهی در کشور شناسایی شده که از این تعداد 2هزار و 300گونه خاصیت دارویی دارند و با عنوان گیاهان دارویی قلمداد می‌شوند. از این تعداد نیز ‌80گونه گیاهان دارویی در مزارع کاشت می‌شود و سالانه حدود 300هزار تن گیاه دارویی از مزارع پرورش گیاهان دارویی به ارزش بیش از 200میلیارد تومان برداشت می‌شود.
به گفته او سالانه بیش از 25هزار تن گیاه دارویی به ارزش بیش از 450میلیون دلار از کشور صادر می‌شود.
مدیرکل دفتر مراتع نیز به افزایش گیاهان دارویی اشاره می‌کند و می‌گوید: سال 96به میزان 850تن، سال 97معادل 1440تن و از ابتدای سال 98تاکنون نیز 1505تن گیاهان دارویی صادر شده که در سال‌جاری تاکنون 100میلیون دلار ارزش اقتصادی داشته. ‌به گفته او، افزایش بارندگی‌ها در اواخر سال گذشته و اوایل امسال نقش مهم و تأثیرگذاری در افزایش گیاهان دارویی کشور داشت.

انجمن علمی مرتع‌: مراتع را تغییر کاربری ندهید 

انجمن علمی مراتع ایران در نامه‌ای به رئیس‌جمهوری از حسن روحانی خواست، اجازه تغییر کاربری در مراتع داده نشود. حسین ارزانی، رئیس این انجمن به همشهری می‌گوید: ‌از رئیس‌جمهوری خواسته شد به بهانه تولید و اشتغال، مراتع تغییر کاربری نیابند. چه تغییر به سوی باغ باشد، چه کشت گیاهان دارویی. چون حدود 7میلیون هکتار زمین رها شده در کشور وجود دارد که می‌توان ابتدا سراغ آنها رفت و اگر زمین کم آمد به سراغ مراتع آمد.
‌او با تأکید بر اینکه مراتع بانک زمین محسوب شده و تغییر کاربری و شخم زدن در آنها موجب آسیب به زمین‌ها شده است گفت: پیامدهایی همچون افزایش خسارات سیلاب نیز به‌دلیل تغییر کاربری مراتع و شخم زدن آنها صورت می‌گیرد.
به گفته رئیس انجمن علمی مرتع، اقداماتی که سازمان جنگل‌ها در قالب توسعه گیاهان دارویی انجام می‌دهد، تغییر کاربری محسوب نمی‌شود و تغییر کاربری به عملیاتی گفته می‌شود که همراه با شخم زدن است. آنگونه که ترحم بهزاد، مدیرکل دفتر مرتع سازمان جنگل‌ها به همشهری گفته است، معاونت باغبانی وزارت جهادکشاورزی نیز مکلف به توسعه کشت 250هزار هکتار گیاهان دارویی تا پایان برنامه ششم است و به ظاهر نامه انجمن علمی مرتع به رئیس‌جمهور برای حفظ و عدم‌تغییر کاربری مراتع به این اقدامات اشاره دارد.