جنگل
شوک بزرگ به جنگل‌های بلوط ایلام
سودجویان، شیره درختان بلوط را جمع می‌کنند و آن را کیلویی 100 تا 150 هزار تومان می‌فروشند
رمضان نوری | ایلام –خبرنگار:
استان ایلام در غربی‌ترین نقطه ایران واقع شده و دارای ۶۴۰ هزار هکتار جنگل است که ۹۰ درصد این جنگل‌ها را درختان بلوط تشکیل می‌دهند؛ درختانی که به گفته کارشناسان قدمت هزاران ساله دارند. طی سال‌های اخیر روند تخریب درختان بلوط استان به دلایل مختلف مثل وقوع آتش‌سوزی، قطع درختان، اجرای پروژه‌های راه‌سازی، گسترش خشکسالی، خشکیدگی درخت‌ها و بروز آفت‌های مختلف شتاب گرفته و موجب نگرانی دوستداران محیط زیست شده است.
یکی از عواملی که به‌تازگی به جمع عوامل تخریب درختان بلوط استان اضافه شده است، «شوکه» نام دارد. شوکه شیره‌ای است که از میوه بلوط گرفته می‌شود و جمعآوری بی‌رویه آن می‌تواند شیره جان بلوط‌ها را بمکد و مرگ آنها را رقم بزند. بسیاری از مردم با تصور این که شوکه خاصیت درمانی دارد، آن را از درخت‌ها می‌گیرند و برای مصرف یا فروش با خود می‌برند. این در حالی است که وجود شوکه برای محافظت از درخت در برابر حشراتی چون شته، کنه و زنبور است و نبود آن به بلوط آسیب می‌زند.
جمعآوری شیره بلوط‌ها (شوکه) در سال‌های اخیر بلای جان این درختان شده است و به گفته کارشناسان محیط زیست، باید با فرهنگ‌سازی درست از آسیب دیدن آنها جلوگیری کرد چراکه هر سال بر میزان تخریب درختان برای به دست آوردن شوکه افزده می‌شود.
شیره بلوط پس از جمعآوری با قیمت هر کیلوگرم ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تومان به فروش می‌رسد و فروش آن در بیشتر مناطق استان نیز رایج است. اگر مردم و مسئولان در این زمینه اقدامی انجام ندهند، فاجعه زیست‌محیطی جبران‌ناپذیری را در استان ایلام شاهد خواهیم بود.
نابودی بلوط‌ها برای یک مشت شوکه
یک فعال محیط زیست در این رابطه به خبرنگار همشهری می‌گوید: هر چند سال یک بار روى میوه درخت بلوط شکرکى به وجود مى‌آید که پس از جدا و آبپز کردن به شیره‌اى قرمزرنگ با نام محلى «شوکه» تبدیل مى‌شود. «یوسف امیدیان» با اشاره به این‌که طعم و خواص این شیره محل بحث است و باید کارشناسان پزشکی پاسخ دهند، می‌افزاید: متاسفانه آنچه باعث نگرانی دوستداران طبیعت و محیط زیست شده، شیوه برداشت این محصول از درختان بلوط است که عموما طی آن درختان قلع و قمع می‌شوند.
وی بیان می‌کند: طى چند سال اخیر به دلایلى از جمله کمبود بارش، پدیده گرد و غبار و آتش‌سوزى شاهد خشک و خلوت شدن جنگل‌هاى زاگرسى هستیم که پیشگیری از آن اغلب از عهده محلی‌ها خارج است. امیدیان ادامه می‌دهد: اما شوکه‌گیرى عاملی صد درصد انسانى است و ندانسته در جهت انقراض بلوط انجام مى‌شود. وی می‌گوید: تقریبا از هر ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم بلوط ۲ تا ۳ کیلوگرم شوکه به دست مى‌آید و برای به دست آوردن این مقدار شوکه به شکستن شاخ و برگ حداقل 4 درخت بلوط نیاز است.
برخورد منابع طبیعی با افراد متخلف
مدیرکل منابع طبیعی استان ایلام نیز در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری اظهار می‌کند: هرگونه تخریب جنگل و درختان بلوط به هر دلیلی از جمله شوکه‌گیری ممنوع است و منابع طبیعی با افراد متخلف برخورد می‌کند. «رضا احمدی» بیان می‌کند: این‌که عده‌ای سودجو برای کسب درآمد، درختان بلوط را به بهانه شوکه نابود کنند، قابل قبول نیست و منابع طبیعی در این فصل گشت‌های حفاظتی را بیشتر خواهد کرد. وی ادامه می‌دهد: درختان بلوط استان ایلام طی سال‌های اخیر تحت تاثیر عوامل طبیعی مثل خشکیدگی، خشکسالی و آتش‌سوزی قرار داشته‌اند و منابع طبیعی برای حفظ آنها، با عوامل انسانی منجر به تخریب جنگل برخورد می‌کند.
جریمه و حبس
احمدی با اشاره به این‌که برداشت شوکه از درختان بلوط به دلیل خسارت دیدن درختان و جنگل‌های بلوط غیرقانونی است، می‌گوید: جمعآوری شوکه یک اشتباه بزرگ است که توقف آن به فرهنگ‌سازی نیاز دارد. وی با بیان این‌که درختان بلوط از ارزش بسیاری برخوردارند و بعضی از آنها عمر چندصد ساله و حتی هزار ساله دارند، می‌افزاید: دادگستری، دادستان‌ها و ماموران منابع طبیعی به اتفاق و کمک هم از این درختان به صورت ویژه محافظت خواهند کرد.
مدیرکل منابع طبیعی ایلام اظهار می‌کند: با متخلفانی که در هر نقطه از استان اقدام به قلع و قمع درختان و تخریب منابع طبیعی و ملی برای جمعآوری شوکه کنند، برخورد قاطع و شدید خواهد شد. احمدی می‌گوید: بر اساس ماده ۴۲ قانون حفاظت و حمایت از جنگل‌ها و مراتع، بریدن درخت‌ها و درختچه‌ها و سربر کردن، شاخه‌زنی و سرشاخه‌زنی آنها بدون دریافت مجوز از این اداره‌کل ممنوع است و علاوه بر جریمه نقدی، در صورت تکرار 3 تا 9 ماه حبس تعزیری هم دارد.
لزوم آموزش به جوامع محلی
هنوز مطالعه علمی و جامعی در خصوص خواص تغذیه‌ای، دارویی و بهداشتی «شوکه» صورت نگرفته است، اما برداشت بی‌رویه آن هر سال در فصل پاییز انجام می‌شود که تخریب درختان بلوط استان را در پی دارد و هر سال نیز بر دامنه این معضل افزوده می‌شود.
هرچند مسئولان از برخورد جدی با متخلفان سخن می‌گویند، اما کارشناسان معتقدند که برخورد تنها راه مقابله با نابودی درختان بلوط نیست و مسئولان موظفند با کمک رسانه‌ها، درباره اهمیت و ارزش درختان بلوط و لزوم محافظت و مراقبت از آنها بین جوامع محلی فرهنگ‌سازی مستمر انجام دهند. به طور قطع، فرهنگ‌سازی درست و اصولی به مروز زمان موجب خواهد شد که مردم محلی دست از تخریبِ ندانسته درختان بلوط بردارند و به سودجویان نیز اجازه این کار را ندهند.
