تفاوت انقلاب با چراغ سبز نظامیان

روز جمعه باز هم میدان تحریر قاهره شاهد شعارهای انقلابی بود؛ شعارهایی که این‌بار عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهور کودتایی مصر را هدف گرفته بودند. اگرچه تصاویر محدود از تظاهرات پراکنده مردم در قاهره و برخی شهرهای دیگر مصر برای افکار عمومی جهان یادآور شب‌های منتهی به انقلاب 25ژانویه2011 و سرنگونی مبارک بوده اما به‌نظر می‌رسد هنوز برای قضاوت درباره مسیر اعتراضات جدید مردمی در مصر زمان لازم است. فارغ از مقایسه با تحولات سال2011، حوادث روز جمعه در مصر و پیش‌زمینه‌های آن چه نکات ویژه‌ای به همراه داشته که تا این حد مورد توجه رسانه‌های منطقه‌ای و جهانی قرار گرفته است؟

1ـ اگرچه تصاویر اعتراضات قاهره در شبکه‌های اجتماعی بازتاب زیادی داشته اما ناآرامی‌های روز جمعه محدود به این شهر نبوده و در شهرهای دیگر مصر ازجمله جیزه، اسکندریه، سوئز، غربیه، دقهلیه، قلیوبیه، بنی‌یوسف، شرقیه و حتی دمیاط نیز اجتماعات مردمی شکل گرفته است؛ اگرچه حجم اعتراضات در قاهره، اسکندریه و سوئز بیش از دیگر نقاط بوده است.
2ـ به‌رغم تدابیر امنیتی ویژه، معترضان در ساعات پایانی توانستند برای دقایقی خود را به میادین اصلی شهرها، ازجمله میدان تحریر در قاهره برسانند؛ میدانی که طی سال‌های گذشته به روی خودروها باز و به روی معترضان بسته مانده بود. این پیروزی فی نفسه تأثیر روانی مهمی بر جامعه مصر خواهد داشت.
3ـ شعارهای اصلی در این اعتراضات «ارحل یا سیسی؛ سیسی برو!» و «قول ماتخافشی، الخاین لازم یمشی؛ بگو نترس، خائن باید برود» بود؛ شعارهایی که در سال2011 نیز بعد از نزدیک به 3دهه در خیابان‌های مصر علیه حسنی‌مبارک به گوش می‌رسید.
4ـ اگرچه اعتراضات با پاسخ فوری نیروهای امنیتی و پلیس روبه‌رو شد اما براساس تمام گزارش‌ها، خبری از برخورد وحشیانه نبوده است. پلیس مصر در مقابله با معترضین در میدان تحریر قاهره از روش‌هایی همچون پرتاب گاز اشک‌آور، بستن خیابان‌های منتهی به میدان و بازداشت فله‌ای معترضان بسنده کرد.




5ـ این تجمعات در پاسخ به ندای محمدعلی، تاجر و بازیگر مصری برگزار شد که با استفاده از شبکه‌های اجتماعی علیه دولت سیسی تبلیغ می‌کند. او در پیامی بعد از پایان تجمعات گفت در گام اول موفق بوده‌ایم و دیوار ترس از دولت فروریخته است. محمدعلی صرفا مخالف دولت سیسی است و از حامیان ارتش به‌شمار می‌رود.
6ـ اعتراضات علیه دولت سیسی، همزمان با خیابان در شبکه‌های مجازی نیز با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شد؛ به‌گونه‌ای که در آن ساعت هشتگ #میدان_التحریر ترند اول جهان بود و به گزارش شبکه الجزیره تعداد توییت‌های مرتبط با این هشتگ به بیش از 700هزار توییت رسید.
7ـ دولت مصر تا این لحظه و در موضعی بی‌سابقه، هیچ واکنش رسمی به اعتراضات روز جمعه نداشته است؛ برخلاف سال‌های گذشته که با صدور بیانیه‌های تندی معترضان را به خیانت و وابستگی به کشورهای متخاصم متهم می‌کرد. جالب آنکه عبدالفتاح سیسی هم همزمان با این تحولات برای شرکت در مجمع سالانه سازمان ملل، مصر را به مقصد آمریکا ترک کرده است.
8ـ رسانه‌های دولتی مصر نیز که همواره نسبت به ساده‌ترین تحرکات اعتراضی در این کشور واکنش‌های بسیار تند و غیرحرفه‌ای داشتند در اقدامی هماهنگ، به‌کلی این حوادث را نادیده گرفته و یا در بهترین حالت، در قالب رخدادی کم‌اهمیت به آن پرداخته‌اند.
9ـ اگرچه اعتراضات روز جمعه برای بسیاری یادآور حوادث سال2011 قاهره است اما این اعتراضات هیچ‌یک از نمادهای انسانی آن انقلاب را به همراه ندارد؛ چراکه اکنون بسیاری از فعالان آن سال‌ها یا اعدام شده و یا در زندانند، بخش دیگر باقیمانده نیز از مصر فرار کرده‌اند. در حقیقت تنها نماد انسانی این اعتراضات، محمدعلی، تاجر و بازیگر مصری است که هیچ سابقه سیاسی ندارد.
10ـ همزمانی اعتراضات ناگهانی در مصر با تشدید بحران سیاسی نتانیاهو در اسرائیل توجه برخی رسانه‌ها و تحلیلگران را به‌خود جلب کرده است، ازجمله روزنامه العربی الجدید که در این‌باره نوشت: از ابتدا قابل پیش‌بینی بود که با سقوط نتانیاهو، جایگاه متحدان نزدیک به او در جهان عرب نیز متزلزل خواهد شد. نقش نتانیاهو و حزب لیکود در پیروزی کودتای نظامیان علیه دولت محمد مرسی و حمایت از عبدالفتاح سیسی در بحران‌های داخلی و بین‌المللی طی سال‌های گذشته بر هیچ‌کس پوشیده نیست.