معمای مالکیت غیر ایرانی‌ها بر املاک در مازندران

اشکان جهان‌آرای | ساری-خبرنگار


یکی از خبرهای پربازدید روزهای اخیر در رسانه‌ها و فضای مجازی که حساسیت اقشار جامعه را برانگیخته، ماجرای روند رو به رشد خرید زمین‌ و ویلا در مناطقی از مازندران توسط ساکنان کشورهای همسایه است؛ موضوعی که حتی واکنش برخی مسئولان استان را نیز در پی داشت و در مورد آن اظهارنظرهایی کردند. بحث مالکیت املاک توسط اتباع غیرایرانی سال‌هاست که در مازندران و به‌ویژه مناطق غربی استان وجود دارد. میل این گردشگران به گشت و گذار در شمال ایران موضوعی نیست که در یکی، 2 سال اخیر مورد توجه آنها قرار گرفته باشد. این دسته از گردشگران کشورهای همسایه سال‌هاست که غرب مازندران را به عنوان یکی از مقصدهای سفر و تفریح خود انتخاب کرده‌اند و حالا هر چه که می‌گذرد، حضورشان در این استان پررنگ‌تر می‌شود. بعضی‌ها هم در این سفرها جان خود را از دست داده‌اند. مانند سقوط مینی‌بوس در جاده چالوس و مرگ 25 گردشگر عراقی در خرداد سال 1394 یا سقوط هواپیمای تفریحی در رامسر و مرگ سرمایه‌دار تازه‌داماد شده یکی از کشورهای همسایه از نمونه‌های ناکام سفر آنان به مازندران هستند.


فرودگاه دشت ‌ناز

یکی از مسیرهای ثابت روزانه پروازهای فرودگاه دشت ‌ناز، مسیر ساری-مشهد و برعکس است. به طور میانگین روزانه 2 پرواز در این مسیر انجام می‌شود. در برخی از پرواز‌های مشهد-ساری مسافرانی حضور دارند که مقصدشان ساری نیست بلکه قصد دارند تا به مناطق غربی مازندران بروند؛ مسافرانی از کشورهای حوزه خلیج فارس به‌ ویژه عراق، پس از سفر به مشهد به مازندران می‌آیند تا چند روزی را در طبیعت استان بگذرانند. بیرون سالن فرودگاه و مقابل محوطه‌ای که تاکسی‌ها قرار دارند، اغلب بعد نشستن پروازهای مشهد-ساری، صدای این مسافران شنیده می‌شود. آنها تلاش می‌کنند جملات فارسی را با لهجه عربی به زبان بیاورند.

 رانندگان آنقدر اتباع خارجی در این فرودگاه دیده‌اند تا بتوانند جمله‌هایی را با زبان آنان بیان کنند و با مسافران کشورهای همسایه برای گرفتن یک سرویس دربست تا غرب مازندران و شاید هم سرویس دربست چند روزه چانه بزنند. خارج محوطه، یک تاکسی بی‌سیم غیر فرودگاهی ایستاده است. راننده آن می‌گوید که مسافری از عراق دارد که باید او را به رامسر ببرد. وی که میلی به ذکر نام خود ندارد بیان می‌کند: مسافران ثابتی از عربستان، عراق و امارات دارم و چندین سال است در سفرهایشان به مازندران همراهشان هستم.پاسخ این پرسش که مسافرانش در چه محلی اقامت می‌کنند، مشخص است. آنها عمدتا هتل‌ها را برای اقامت انتخاب نمی‌کنند و ویلاهایی با امکانات کامل در اختیار می‌گیرند. البته وی از این‌که ویلاها متعلق به آنان هست یا اجاره می‌شود، اطلاع دقیقی ندارد، شاید هم می‌داند و میلی به بازگو کردنش ندارد.به عنوان یک مشتری که ملکی برای یک دوست عرب‌ اهل امارات می‌خواهم، وارد یکی از دفاتر مشاور املاک در نوشهر می‌شوم. فایل‌هایی که برای این قبیل مشتریان باز می‌شود، کاملا متفاوت هستند. 

خبری از ویلاهای زیر 400 میلیون تومانی نیست. مشاور املاک بدون این‌که سوالی درباره قیمت مد نظر برای دوست فرضی‌ام بپرسد، گزینه‌های چند 100 میلیون تومانی و بالای یک میلیارد تومانی را نشانم می‌دهد. عمده گزینه‌ها هم جنگلی هستند. وی می‌گوید که اعراب میل بیشتری به حضور در مناطق جنگلی دارند. مراجعه‌های متعدد به این بنگاه‌ها برای خرید املاک با سرمایه عرب‌ها باعث شده سلیقه آنها را بشناسند. این مشاور املاک یک سوال متفاوت هنگام نشان دادن گزینه‌های خرید می‌پرسد: «ملک به نام شما می‌شود؟» سوالی که هنگام خرید و فروش املاک به صورت وکالتی معمولا متعارف نیست، اما در مورد خریداران غیر ایرانی این موضوع جا افتاده است. 

وی می‌گوید: امکان این‌که ملک به نام خریدار غیر ایرانی فروخته بشود، وجود ندارد. باید به نام یک فرد ایرانی مورد اعتماد خریدار عرب باشد. این روندی است که خریداران غیر ایرانی املاک برای خرید ملک در پیش می‌گیرند. آنها به فرد مورد وثوق خود ماموریت می‌دهند که ملکی را برایشان انتخاب و به آنها معرفی کند. پس از تایید ملک، سرمایه لازم برای خرید را در اختیارش می‌گذارند و ملک به فرد ایرانی فروخته می‌شود. معمولا به واسطه برخی مراودات مالی بین 2 نفر، دوست ایرانیِ خریدار غیر ایرانی مسئولیت خرید و مالکیت صوری ملک را به عهده می‌گیرد.


نظر فعالان املاک در رامسر

گفته شده رامسر مهم‌ترین منطقه مورد توجه اعراب برای خرید املاک است. حتی برخی فعالان ملکی سایر شهرهای غربی مازندران چنین موضوعی را تایید می‌کنند. بنابراین پیگیری موضوع از مشاوران املاک در رامسر می‌تواند ابهام را تا اندازه‌ای برطرف کند. یکی از فعالان ملکی شناخته‌شده در رامسر این موضوع را شایعه می‌داند. وی که میلی به انتشار نام خود ندارد، از همکار خود برای کسب اطلاعات بیشتر و تایید رد ادعای خرید املاک توسط اعراب، پاسخ را جویا می‌شود.همکارش بیان می‌کند: اعراب در صورتی که همسرشان ایرانی باشد، می‌توانند ملک خریداری کنند در غیر این صورت اجازه خرید و مالکیت ندارند.وقتی در مورد شکل مالکیت واسطه‌ای می‌پرسم، پاسخ می‌دهد: تا امروز با چنین موضوعی برخورد نکردم، اگر هم پشت پرده چنین موضوعی بوده در جریان نیستم. برای پیگیری بیشتر و رسیدن به پاسخ در این زمینه به یکی از فعالان قدیمی ملک در رامسر مراجعه می‌کنم که نزدیک به 2 دهه است در اصلی‌ترین مسیر تردد مسافران خارجی دفتر املاک دارد. 

«منوچهر کاکوان» می‌گوید: محل فعالیت من در مسیر فرودگاه است و همیشه اعراب غیر ایرانی زیادی در این مسیر می‌بینم، اما طی 19 سالی که در این کار مشغول هستم با چنین موضوعی مواجه نشده‌ام و حتی نشنیده‌ام که اعراب غیر ایرانی ملکی در این منطقه خریداری کنند. چون قانون به آنها اجازه خرید و به ما اجازه فروش نمی‌دهد. اعراب هموطن ما در این منطقه سرمایه‌گذاری و خرید ملک انجام می‌دهند، اما اعراب غیر ایرانی خیر.وی می‌افزاید: همه سرمایه‌گذاران و خریداران این منطقه ایرانی هستند که از استان‌های مختلف می‌آیند، اما اعراب غیر ایرانی معمولا خانه اجاره می‌کنند یا به هتل می‌روند. برخی هم ممکن است به ویلای دوستان خود بروند. تا به حال کسی به من مراجعه نکرده تا ملکی برای عرب غیر ایرانی بخرد. از همکارانم نیز چنین چیزی نشنیده‌ام. وظیفه داریم که به ایرانی‌ها خدمات بدهیم و با تابعیت از قانون همین کار را می‌کنیم.


ممنوعیت قانونی

ماجرای خرید املاک توسط اعراب در مازندران همانقدر که پر سر و صدا شده، مبهم و بدون سر نخ، مشهود و پررنگ است. دلیل این ابهام هم ممنوعیت قانونی لحاظ شده در زمینه مالکیت غیر ایرانی‌ها بر املاک در کشور است. مدیر امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری مازندران می‌گوید: طبق قوانین کشور تملک اموال غیر منقول توسط خارجی‌ها ممنوع است و غیر ایرانی‌ها جز در برخی استثنائات نمی‌توانند ملکی را تملک کنند. این موضوع در آیین‌نامه چگونگی تملک اموال غیر منقول توسط اتباع خارجی غیر مقیم شرح داده شده است.

«غلامعلی کریم‌پور» می‌افزاید: این آیین‌نامه 19 آذر 1374 به تصویب هیات وزیران رسیده است که بر اساس آن اگر یک فرد خارجی بدون داشتن پروانه اقامت دائمی به دلیل مسافرت‌های منظم فصلی در سال‌های متعدد و متوالی برای سیاحت و استفاده از مناطق خوش آب و هوای ایران بخواهد زمینی را تملک کند، باید تقاضای خود را به وزارت امور خارجه تحویل دهد. وزارت امور خارجه پس از کسب نظر سازمان‌های امنیتی، درخواست را به هیات دولت می‌فرستد. وی ادامه می‌دهد: اگر نظر مثبت سازمان‌های امنیتی برای فروش ملک به فرد غیر ایرانی اعلام شود، درخواست به هیات وزیران ارجاع داده می‌شود و پس از تصویب هیات وزیران این تملک صورت می‌گیرد. در غیر این صورت انتقال مال غیر منقول به خارجی‌ها ممنوع است و ایرانیان و شهروندان باید از این کار خودداری کنند.


خیال آسوده و تداوم ابهام

فروش املاک در مازندران به اعراب غیر ایرانی که این روزها به دلیل کاهش ارزش پول کشور، سفر به این منطقه برای آنها یکی از بهترین و ارزان‌ترین سفرها به شمار می‌آید، مساله‌ای مبهم است. از یک سو شاهد رفت و آمد اعراب غیر ایرانی به منطقه هستیم و از سوی دیگر خرید قانونی و رسمی‌ به نام آنها ثبت نمی‌شود. این ممنوعیت قانونی خیال مسئولان را در مورد مالک نبودن غیر ایرانی‌ها بر املاک راحت می‌کند، اما ابهام درباره واقعی بودن ورود سرمایه اعراب غیر ایرانی به منطقه همچنان به قوت خود باقی است.