گذری به سوی شهر دوستدار کودک

فاطمه کاظمی| همدان ـ خبرنگار: 

چندی است کارگروه و شورای اجرایی شهر دوستدار کودک همدان برنامه‌هایی با عنوان «گذر کودک» در محله‌های همدان برگزار می‌کنند که به گفته مسئولان و کارشناسان راه را برای داشتن شهر دوستدار کودک باز می‌کند و مقدمه‌ای برای آن است.

 این برنامه تاکنون در کوی مدرس، جولان و خضر برگزار شده است و اهالی و شهروندان از آن استقبال کرده‌اند. این اقدام شاخص‌ترین و موثرترین کار شورای اجتماعی محلات و کارگروه و شورای اجرایی شهر دوستدار کودک محسوب می‌شود. 


تعهدات شهر دوستدار کودک

دبیر کارگروه شهر دوستدار کودک در گفت‌و‌گو با همشهری می‌گوید: از نظر یونیسف شهر دوستدار کودک باید به مشارکت و تاثیر کودکان در تصمیمات شهر، ابراز نظر آنها در مورد شهر دلخواه خودشان، مشارکت در زندگی خانوادگی، محلی و اجتماع، بهره‌مندی از امکانات اساسی مانند مراقبت‌های بهداشتی و آموزشی، نوشیدن آب سالم و دسترسی به پاکیزگی مناسب، محافظت از استثمار، خشونت و کودک‌آزاری، تامین عبور و مرور تنها و ایمن از خیابان‌ها، امکان دیدار و بازی با دوستان، داشتن فضای سبز برای حیوانات و گیاهان، زندگی در محیط بدون آلودگی، شرکت در مراسم فرهنگی و اجتماعی و برابری شهروندان در دسترسی به همه امکانات صرف نظر از نژاد، مذهب، جنسیت، درآمد یا ناتوانی متعهد باشد. 

نصرالله پزشکی بیان می‌کند: شهر دوستدار کودک در واقع اجرا و ادغام کنوانسیون حقوق کودکان در سطح محلی است. معنای عملی آن انعکاس حقوق کودکان در سیاست‌ها، قوانین، برنامه‌ها و بودجه‌بندی‌های محلی است. 

وی ادامه می‌دهد: اقدامات عملی پیشنهادی یونیسف برای رسیدن به این اهداف شامل اطمینان از مشارکت کودکان، داشتن چارچوب قانونی حامی کودک، ایجاد راهبردهای حافظ حقوق کودک در تمام شهر، ایجاد واحد حقوق کودکان، تامین بودجه کافی برای کودکان، آگاه کردن کودکان و بزرگسالان به حقوق کودکان و حمایت از سازمان‌های مستقل حامی کودکان است. 


همدان در آغاز راه

چندی است موضوع شهر دوستدار کودک و امکان‌پذیر بودن آن در ایران در نهادهای غیردولتی دوستدار و حامی کودکان مورد بحث و پیگیری است. دبیر کارگروه شهر دوستدار کودک در این ‌باره می‌گوید: برای اولین بار در بازسازی شهر بم به معیارهای شهر دوستدار کودک توجه شد. 

پس از آن چند شهر دیگر از جمله قوچان، قزوین، برازجان و سپاهان‌شهر اقداماتی در این زمینه انجام دادند. اولین شهری که به عنوان شهر دوستدار کودک شناخته شد شهر اوز در استان فارس بود. 

دبیر کارگروه شهر دوستدار کودک می‌افزاید: در همدان از حدود یک سال قبل به پیشنهاد کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر کارگروه شهر دوستدار کودک در مرکز مطالعات شورای شهر تشکیل شد. با در نظر گرفتن این طرح در بودجه‌بندی شهرداری برای اولین بار کار به طور جدی‌تر ادامه یافت. 

در جلسات اول این کارگروه که معاونت‌های شهرسازی و خدمات شهری و سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری، افراد و تشکل‌های دوستدار کودک با تخصص‌های مختلف و برخی سازمان‌های دولتی مرتبط حضور داشتند به بحث و هم‌اندیشی درباره شهر دوستدار کودک از دیدگاه یونیسف، دستورالعمل کشوری، کارهای انجام‌شده در ایران و وضعیت همدان و راهکارهای مطالعاتی و اجرایی پرداخته شد. 

پس از ابلاغ دستورالعمل جدید و تعیین معاونت شهرسازی شهرداری به عنوان مجری، تشکیل شورای اجرایی شهر دوستدار کودک در این معاونت و هماهنگی این شورا و کارگروه، کار در شاخه اجرایی هم شروع شد. 


اجرای برنامه گذر کودک

اولین برنامه اجرایی پیشنهادی در کارگروه، اجرای گذر کودک بود که قبلا در چند شهر ایران هم اجرا شده بود. در این طرح، یکی از خیابان‌های محله چند ساعت بسته می‌شود و کودکان محله همراه با خانواده به بازی و شادی می‌پردازند. 

پزشکی تصریح می‌کند: چند اصل بنیادی در برگزاری این رویداد که مورد توافق همه اعضا قرار گرفت عبارت است از مشارکت فعالانه اهالی محل، نبود هرگونه رقابت و مسابقه و جایزه، حضور فعال خانواده‌ها همراه کودکان، با نشاط، خلاق و شادی‌آور بودن برنامه و بازی‌ها، نبود برنامه‌های رسمی و مجریان معروف، حذف نشان‌ها و لوگوهای متعدد و اجرای برنامه از طرف کارگروه و شورای اجتماعی محله. 

این فعال حقوق کودکان می‌گوید: برای انتخاب محله چون مشارکت اهالی محله اساس کار بود قرار شد از محلاتی که شورای اجتماعی در آنها فعال است شروع کنیم. از میان محلات کوی مدرس، کوی محمدیه، جولان و کوی کوثر که در آن زمان شورا داشتند، کوی مدرس به علت آماده‌تر بودن امکانات فیزیکی و نیروی انسانی برای جمعه اول شهریورماه مصادف با روز همدان انتخاب شد. 

وی ادامه می‌دهد: کارگروه و شورای اجرایی طی چند جلسه با حضور نماینده شورای اجتماعی محله جزئیات کار از جمله بازی‌های هدف‌دار را طراحی کردند و مسئولیت‌ها مشخص شد. 

مدیریت برنامه برعهده مدیر ناحیه و شورای اجتماعی محله گذاشته شد، چراکه هدف اصلی در درازمدت اجرای مکرر برنامه توسط اهالی محله است. هم‌زمان طی 4 جلسه در مسجد و مرکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کوی مدرس با شورای محله و تسهیلگران کانون هماهنگی‌های لازم انجام شد. 


در برنامه‌ها چه گذشت؟

دبیر کارگروه شهر دوستدار کودک می‌گوید: برنامه در روز مقرر در انتهای خیابان عدالت که با هماهنگی و همکاری بسیار خوب نیروی انتظامی و پلیس راهور بسته شده بود، پس از تلاوت آیاتی از قرآن کریم با قصه‌گویی مجری کانون پرورش فکری شروع شد و با بازی‌های هدفمند ادامه یافت.

 استقبال کودکان و مشارکت خانواده‌ها بسیار خوب بود. پدران و مادران حتی در بازی‌هایی که احتمال خیس شدن کامل را داشت مشتاقانه شرکت و کودکان را همراهی می‌کردند و در پایان برنامه همه اهالی از تاریخ برنامه بعدی می‌پرسیدند. 

پزشکی توضیح می‌دهد: برنامه بعدی برای جمعه هشتم شهریور در محله جولان برنامه‌ریزی شد. این بار قسمتی از بلوار آیت‌الله تالهی بسته شد و برنامه تقریبا مانند برنامه اول بود. به عللی از جمله فرصت کم برای اطلاع‌رسانی و نبود قصه‌گویی در آغاز، شرکت‌کنندگان به ‌ویژه در آغاز برنامه کم بودند اما به تدریج بر تعداد و میزان مشارکت افزوده شد.

 وی می‌افزاید: با توجه به ایام عزاداری محرم برنامه جمعه بیست‌ودوم به نام گذر کودک عاشورایی با همکاری وسیع فعالان فرهنگی منطقه در کوی خضر برگزار شد. 

در این برنامه با بستن خیابانی که 10 سال قبل موقتا از میان پارک خضر کشیده شده است، اما با دائمی شدن تنها پارک محله خضر را برای کودکان ناایمن کرده است، برنامه‌های نقاشی، قصه‌گویی، پرده‌خوانی و اوریگامی با مضامین متناسب با عاشورا و ایام سوگواری امام حسین(ع) برگزار شد که با استقبال و مشارکت نسبتا وسیع کودکان و خانواده‌ها روبه‌رو شد. 

این فعال حقوق کودکان خاطرنشان می‌کند: شاید بتوان گفت این برنامه‌ها شاخص‌ترین و موثرترین کار شورای اجتماعی محلات و کارگروه و شورای اجرایی شهر دوستدار کودک تا امروز هستند که با همکاری و همدلی بسیار نزدیک و صمیمی تمام دست‌اندرکاران اجرا شده‌اند. امیدواریم این برنامه‌ها به تدریج پربارتر شوند و شهر ما را به شهری پاک‌تر، شادتر و ایمن‌تر برای همه و به ‌ویژه کودکان تبدیل کنند. 


کودکان؛ فراموش‌شدگان مدیریت شهری

دبیر کارگروه شهر دوستدار کودک می‌گوید: شاید بتوان گفت کودکان و نوجوانان فراموش‌شده‌ترین گروه در مدیریت شهری هستند. در طراحی، ساخت و مدیریت شهرها از فضاهای کاری و حمل‌ونقلی گرفته تا فضاهای فراغتی و حتی فضاهای مسکونی، اولویت با رفع نیازهای اقشار خاصی از شهروندان است که عمدتا شامل مردان، جوانان، شاغلان، افراد سالم و افرادی با میزان قابل قبولی از ثروت و دارایی مادی می‌شود. در این میان کودکان، زنان، افراد مسن و ناتوانان و توان‌یابان به درجات گوناگون مورد غفلت قرار گرفته‌اند. 

پزشکی توضیح می‌دهد: به منظور تلاش برای بهبود این وضعیت، ایده شهر دوستدار کودک از سال 1990 میلادی توسط صندوق بین‌المللی کودکان (یونیسف) مطرح شد و در سال 1996 در دومین کنفرانس سازمان ملل در مورد شهرسازی مورد تصویب و پیگیری جدی قرار گرفت. 

شهر دوستدار کودک فقط یک حوزه منفرد نیست، بلکه تمام ابعاد زندگی کودکان را دربر می‌گیرد که شامل بهداشت، تغذیه، آموزش، مسائل قضایی کودکان، امکانات رفاهی و حق شهروندی آنان می‌شود.