شمال قزوین روی گسل

آرشین برزگر| قزوین ـ خبرنگار:

 استان قزوین جزو مناطق زلزله‌خیز در ایران است. در استان قزوین 35 گسل شناسایی شده است که از میان آنها 8 گسل فعالند.

 در میان گسل‌های استان، گسل شمال قزوین که با طول بیش از 60 کیلومتر در فاصله 11 کیلومتری شمال شهر واقع شده است، یکی از اصلی‌ترین تهدیدها از نظر وقوع زلزله برای استان محسوب می‌شود.

 منطقه پونک، دانشگاه آزاد، پارک علم و فناوری و بوستان ملی باراجین از جمله مکان‌هایی‌اند که طی بارگذاری شهری در محدوده نزدیک به محدوده گسل ساخته شده‌اند. آیا در مسیر توسعه شهر قزوین به سمت شمال، زیرساخت‌های لازم به منظور برقراری ایمنی در برابر گسل و خطر زلزله در نظر گرفته شده است؟ 


زلزله اجتناب‌ناپذیر است 

یک کارشناس زمین‌شناسی با بیان این‌که به دلیل چین‌خوردگی‌های زمین، شرایط ریخت‌شناسی جغرافیایی، خاک‌شناسی و وضعیت لایه‌های زیرسطحی در استان زلزله دیر یا زود اتفاق خواهد افتاد، گفت: به جز زلزله‌های مختلفی که در طول تاریخ در این منطقه به وقوع پیوسته است، در دوران معاصر هم 3 زلزله بویین‌زهرا در سال 1341، زلزله رودبار در سال 1369 و زلزله آوج در سال 1381 را شاهد بوده‌ایم. 

جواد پورشریفی با تقسیم‌بندی گسل‌ها به 3 نوع امتداد لخت، کششی و فشاری بیان کرد: مدل حرکت این گسل‌ها با هم فرق می‌کند. گسل‌های امتداد لخت روی سطح افق حرکت می‌کنند، اما گسل‌های کششی و فشاری با توجه به زاویه شکست در زاویه قائم جنبش دارند که گسل شمال قزوین از نوع سوم است. 

وی درباره موقعیت جغرافیایی گسل شمال شهر قزوین توضیح داد: این گسل از ضلع جنوب ارتفاعات شمال قزوین عبور می‌کند. از بخش کوهین شروع می‌شود تا شمال آزادراه قزوین ـ زنجان می‌آید و بعد تا روستای رزجرد و رشتقون و منطقه کبریت میان (نزدیکی نیروگاه شهید رجایی) ادامه پیدا می‌کند. 

این کارشناس زمین‌شناسی با یادآوری این‌که در پهنه گسل، زلزله بیشترین میزان انرژی را داراست و بالطبع خسارت‌های اقتصادی آن هم بیشتر خواهد بود، افزود: مناطقی که در شمال این آزادراه قرار دارند ویژگی‌هایی دارند که غیر از مساله گسل از نظر طبیعی هم مصائبی برای توسعه شهری ایجاد می‌کنند. 


ممنوعیت ساخت‌وساز در اطراف گسل‌ها 

مدیرکل مدیریت بحران استانداری قزوین هم با بیان این‌که طبیعت کار خودش را می‌کند و ما باید آماده باشیم، گفت: طبق اطلاعاتی که از موقعیت و ویژگی‌های گسل‌های شهرستان قزوین به دست آورده‌ایم، شبیه‌سازی رایانه‌ای در مورد زلزله‌های احتمالی صورت گرفته و در آن مشخص شده است اگر گسل شمال یا جنوب قزوین فعال شود، در شهر قزوین چه تعداد ساختمان با چند درصد تخریب یا چه تعداد افراد با چند درصد مصدومیت خواهیم داشت یا چند نفر زیر آوار خواهند ماند. 

قدرت‌الله مهدیخانی درباره ممنوعیت توسعه شهری در نقاط زلزله‌خیز تصریح کرد: در این زمینه آیین‌نامه‌ای کلی با عنوان 2800 (آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله) را داریم که برگرفته از آیین‌نامه‌های جهانی است؛ چراکه مساله زمین‌لرزه و خسارت‌های آن را در همه جای دنیا به صورت یکپارچه بررسی می‌کنند. 

وی ادامه داد: بر مبنای این آیین‌نامه طبیعتاً ساخت‌و‌ساز روی خود گسل کلاً ممنوع است چون گسل جایی است که در هنگام زلزله دچار شکست می‌شود. یعنی زمین در آنجا به اصطلاح عامیانه دهان باز می‌کند. در ضمن تا جایی که می‌توانیم نباید به این گسل‌ها نزدیک نشویم و به هیچ عنوان نباید اطراف آنها ساخت‌وساز داشته باشیم. 


محدودیت کاربری‌های مسکونی 

معاون شهرسازی و معماری شهرداری قزوین هم با بیان این‌که در توسعه شهر قزوین به سمت شمال دقیقاً مطابق طرح‌های جامع و تفصیلی عمل می‌کنیم، گفت: در شمال شهر قزوین پهنه‌ها و کاربری‌هایی داریم که در طرح جامع مصوب دیده شده است و شهرداری قزوین هم الزاماً باید طرح را اجرا کند. 

حمید ضیائی با تأکید بر الزام شهرداری و مدیریت شهری برای رعایت طرح‌های مصوب افزود: در این طرح کاربری‌های مختلفی از جمله مسکونی و فضای سبز در کنار آزادراه قزوین ـ زنجان وجود دارد که کاربری‌های مسکونی آن محدود و فقط منحصر به محدوده شمال اسماعیل‌آباد و نواحی نه‌گانه است. بیشتر کاربری‌های عمومی، خدماتی و ذخیره شهری در این منطقه پخش شده است. 

وی با یادآوری این‌که تنها دستگاهی که می‌تواند طرح جامع را تغییر دهد، کمیسیون ماده 5 است ادامه داد: شهرداری راساً نمی‌تواند به هیچ تغییری در طرح‌های جامع شهری اقدام کند و تلاش می‌کنیم دقیقاً مطابق طرح جامع توسعه شهر قزوین عمل کنیم. 


توسعه شهر از شرق و غرب 

یک کارشناس شهرسازی با بیان این‌که طرح‌های تفصیلی و جامع شهری توسط دستگاه‌های مختلفی بررسی و تهیه می‌شوند، گفت: نمی‌توانیم شخص یا نهادی خاص را در حیطه اجرای طرح‌های شهری مقصر بدانیم. چون جمع‌بندی همه مسائل مختلف مرتبط با شهر به ایجاد چنین طرح‌هایی منجر می‌شود. 

سابک سیدوف خاطرنشان کرد: باید توجه داشته باشیم تا جای ممکن به گسل‌های شهر قزوین نزدیک نشویم و در مناطقی هم که به دلیل نقصان طرح‌های تفصیلی و جامع در آنها ساخت‌وساز انجام شده است باید تمام تجهیزاتی را که در مواقع بحران مورد استفاده قرار می‌گیرند و برای ایمن کردن شهر در برابر زلزله لازم است مهیا کنیم. 

وی ادامه داد: لازم است به منظم کردن ساختار شهری در نواحی جنوبی به ‌ویژه بافت فرسوده توجه شود تا بن‌بست‌ها، معابر باریک و شکل غیرقابل پیش‌بینی مسیرهای عبور و مرور در این مناطق در هنگام زلزله سبب انسداد یا کندی در امر کمک‌رسانی و پشتیبانی لجستیک آن نشود. 

این کارشناس شهرسازی با یادآوری این‌که نمی‌توانیم به گزینه‌ای برسیم که 100 درصد عالی و بی‌عیب باشد، افزود: از آنجایی که وجود باغستان سنتی قزوین اجازه توسعه فیزیکی در جهات شرق، غرب و جنوب را به دست‌اندرکاران توسعه شهری نمی‌داده، همه توسعه شهر به شمال آن محدود شده است. البته این باغ‌ها در گذشته در شمال شهر قزوین هم وجود داشته و درست نیست که آنها را به عنوان مانعی برای توسعه شهرسازی در قزوین در نظر بگیریم. 

سیدوف توسعه از درون، توسعه پیوسته و منفصل را 3 شکل ممکن توسعه هر شهری از جمله قزوین دانست و گفت: هر کدام از این 3 روش مزایا و معایب خودش را دارد، اما با توجه به شکل شهر قزوین بهتر است با گذر کردن از جهات شرق و غرب باغ‌های سنتی به شکل منفصل شهر را توسعه بخشد.