فرصت تعزیه برای بیان عظمت محرم

هنر تعزیه، با بهره‌گیری از مضامین عاشورا به منزله بزرگ‌ترین تراژدی بشر، با تصویر‌سازی‌های بکر زمینه درک و لمس این رخداد بزرگ تاریخی را برای مخاطبان فراهم می‌کند. 

به گزارش ایرنا، در تعزیه‌خوانی یا همان شبیه‌خوانی وقایع اغلب طبق روایت‌ها و اسناد موجود به نمایش گذاشته می‌شود. این هنر و مراسم دیرینه همچنان نزد مخاطبان از حرمت ویژه‌ای برخوردار است و از آن استقبال می‌شود. 

 تعزیه‌خوانی در بیشتر مناطق استان زنجان برگزار می‌شود که مهم‌ترین آنها در روستای رجعین از توابع بخش زنجانرود و تکیه حسینی اعظم در شهر ارمغانخانه است. 

شهر ارمغانخانه مرکز بخش قره‌پشتلو از توابع شهرستان زنجان بوده که در ۳۵ کیلومتری شمال غربی زنجان واقع شده است. روستای رجعین نیز در بخش زنجانرود از توابع شهرستان زنجان است و در ۸۰ کیلومتری جنوب غربی زنجان قرار دارد. 


تکیه حسینی اعظم 

رئیس هیات‌امنای تکیه حسینی اعظم ارمغانخانه گفت: به مناسبت فرارسیدن ماه محرم، مراسم سنتی تعزیه‌خوانی با حضور مردم از سراسر کشور از نخستین روز این ماه به مدت ۱۳ روز از ساعت ۱۴ تا ۱۷ در تکیه حسینی اعظم این شهر برگزار می‌شود. امسال نیز این مراسم با شکوه خاصی برگزار شد. 

سیروس رستمی به حضور بیش از ۲۵ هزار عزادار حسینی در روز عاشورا در تکیه حسینی اعظم ارمغانخانه اشاره کرد و افزود: هر سال اقدامات و تدارکات لازم برای پذیرایی و استقبال از مهمانان و علاقه‌مندان به تماشای تعزیه‌خوانی ارمغانخانه از سوی مردم و اهالی این شهر مهیا می‌شود.

 امسال با هدف افزایش کیفیت خدمت‌رسانی به عزاداران حسینی و برگزاری هرچه باشکوه‌تر مراسم، تعداد خادمان افتخاری این تکیه در ماه محرم نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافت. 

وی ادامه داد: برگزاری مراسم تعزیه و شبیه‌خوانی سنتی و برپایی مجالس عزا و سوگواری حضرت اباعبدالله‌ الحسین(ع) و شهدای گلگون‌کفن دشت کربلا به‌ویژه علمدار سپاه اسلام حضرت اباالفضل ‌العباس (ع) امری مقدس و نهادینه‌شده در فرهنگ عمومی مردم ولایت‌مدار شهر ارمغانخانه است. 


قدمت تکیه

رئیس هیات‌امنای تکیه حسینی اعظم ارمغانخانه بیان کرد: تکیه حسینی اعظم شهر ارمغانخانه یکی از بزرگ‌ترین، باشکوه‌ترین و بی‌نظیرترین تکیه‌های مذهبی کشور و قطب تجمع و عزاداری وصف‌ناپذیر محبان آل عبا (ع) است.

 اجرای سنتی مراسم تعزیه‌خوانی و شبیه‌خوانی در این مکان مقدس از دیرباز مرسوم بوده و قدمت ۴۰۰ ساله دارد و بر همین اساس نیز در سال ۱۳۸۹به عنوان میراث معنوی کشور ثبت ملی شده است. 

رستمی یادآور شد: تکیه حسینی اعظم ارمغانخانه در ادوار گذشته به اهتمام مردم متدین این شهر و با کمک افراد خیر چند بار ترمیم و بازسازی شد. 


تعزیه‌‌خوانی رجعین 

دهیار روستای رجعین که خود از فعالان برگزاری مراسم تعزیه‌خوانی است، گفت: برگزاری آیین تعزیه‌خوانی این روستا طبق اسناد و مدارک (نسخه‌های موجود و روایت تعزیه‌خوان‌های قبلی) به ۲۲۰ سال گذشته برمی‌گردد. 

حسنعلی شاهمرادی در خصوص این‌که شبیه‌خوانی بر مبنای کدام روایت‌ها اجرا می‌شود، افزود: این مراسم بیشتر براساس منابع شیعی قدیمی که قبلا نوشته شده و به دست امروزی‌ها رسیده است اجرا می‌‌شود. تعزیه‌خوانی روستای رجعین کاملا با روایت‌های معتبر شیعه مطابقت دارد و نسخه‌های آن از کتاب‌های معتبر نوشته شده است. 

وی در پاسخ به این‌که شبیه‌خوانی تا چه اندازه می‌تواند در رساندن پیام عاشورا به مخاطبان موثر باشد، توضیح داد: با توجه به این‌که این مراسم هر سال برگزار می‌شود و چندین هزار نفر از سراسر کشور در عاشورای حسینی در میدان برگزاری مراسم حضور می‌یابند و چون به‌ صورت نمایشی است بیشترین تاثیر و ترویج فرهنگ عاشورا و مکتب اهل‌بیت(ع) را داشته است. 


نبود حمایت

دهیار روستای رجعین با بیان این‌که متاسفانه هیچ اداره و دستگاهی حمایت مادی و معنوی در برگزاری تعزیه‌خوانی روستای رجعین ندارد، تصریح کرد: تعزیه‌خوانی حرمت و احترام خاصی داشته است و نباید قداست امام معصوم و اهل‌بیت(ع) در تعزیه‌‌ها شکسته شود. ضمن این‌که طبق نظر مراجع، تعزیه‌خوانی باید ابهت و عظمت واقعه عاشورا را بیان کند و از هر عملی که سبب تخریب واقعه کربلا یا شخصیت‌های آن شود باید دوری کرد. 

شاهمرادی در خصوص اخذ مجوز برگزاری شبیه‌خوانی از نهادهای مربوطه توضیح داد: به دلیل این‌که این مراسم از زمان‌های بسیار دور برگزار و نسل‌ به ‌نسل انتقال داده شده است، مجوز خاصی در این باره اخذ نمی‌شود اما متولی این مراسم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. تعزیه‌خوانی رجعین نیز در این وزارتخانه و همچنین میراث فرهنگی کشور ثبت شده است و در مرحله ثبت ملی قرار دارد. 

وی در پاسخ به میزان استقبال مردم از تعزیه‌خوانی روستای رجعین گفت: میزان حضور و استقبال مردم هر سال بیش از سال‌های قبل بوده که کمک‌‌های مالی و غیرمالی مردم برای برگزاری تعزیه‌خوانی گواه بر این استقبال است. 


آسیب‌های اجرای تعزیه

معاون فرهنگی، پژوهشی و آموزشی اداره کل تبلیغات اسلامی استان زنجان با بیان این‌که تعزیه، نوعی نمایش مذهبی، تجسم وقایع در صحنه و سوگواری است که ارادت و اخلاص به اهل‌بیت(ع) را نشان می‌دهد، اظهار کرد: تعزیه دارای هیجان تصویری و کلامی است و در کنار تصویر، انتقال پیام از طریق کلام نیز صورت می‌گیرد.

 سابقه برگزاری تعزیه بسیار زیاد است، اما عصر طلایی تعزیه در ایران در دوره ناصرالدین شاه قاجار بوده و در این دوره به اوج خود رسیده است. در آن زمان ۳۰۰ مکان محوری برای برگزاری تعزیه در نظر گرفته شده بود. 

ولی‌الله مصائبی با بیان این‌که تعزیه در زمان پهلوی با ظهور تئاتر و سینما رو به افول گذاشت، افزود: تعزیه به مرور زمان به باورهای عامیانه و مرسوم تبدیل شد، اما امروز نیز عواملی مانند تغییرات محتوایی سبب شده است تا سیر نزولی پیدا کند. 

وی ادامه داد: تعزیه دارای ۲ وجه «شکل» و «محتوا» است که به مرور زمان دچار تغییراتی شده و عمدتا تحریف و تضاد محتوا رخ داده است به‌گونه‌ای که داستان‌های افسانه‌ای موجب وهن تاریخ اهل‌بیت(ع) شده است تا جایی که برخی از علما و فقها در برابر آن موضع‌گیری کرده‌اند. 

این مسئول یادآور شد: برخی آسیب‌ها در اجرای تعزیه وجود دارد که در حد شعائر عاشورایی نیست. در عصر کنونی، برخی افراد به ‌صورت ابزاری بدون هدف و آموزش اقدام به تعزیه‌خوانی می‌کنند و فلسفه اصلی تعزیه از بین رفته است.

 اگر بخواهیم تعزیه تاثیرگذاری واقعی داشته باشد، باید در قالب‌های شرعی و مجاز که دارای چارچوب خاصی است و براساس نسخه‌های متناسب با واقعیت اجرا شود تا شور و شعور را در مخاطب ایجاد کند. اگر در این مختصات باشد، مشروع و معقول است اما اگر از قالب‌های مستند دربیاید، استفاده ابزاری است و موجب انحراف خواهد شد. 


بازنگری متون

معاون فرهنگی، پژوهشی و آموزشی اداره کل تبلیغات اسلامی استان زنجان در خصوص اخذ مجوز برای برگزاری تعزیه‌خوانی و شبیه‌خوانی گفت: تعزیه نوعی هنر است و مجوز اجرای آن از سوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می‌شود، اما تشکل‌های مردمی و سازمان‌های مردم‌نهادی که تعزیه را اجرا می‌کنند باید اساس‌نامه داشته و مروج و مبلغ فضایل و مکارم اهل‌بیت(ع) باشند تا روح معنویت تقویت شود.
 
مصائبی با تأکید بر بازبینی و بازنگری متون مورد استفاده در تعزیه و حتی در مداحی‌ها تصریح کرد: مجریان مراسم عزاداری از قبیل تعزیه‌خوان‌ها و مداح‌ها باید تاریخ را مطالعه کنند و آگاهی و اشرافیت علمی داشته باشند. 

وی ادامه داد: آن چیزی که تبلیغات اسلامی را در این مورد به چالش کشیده این است که تعزیه در ایام وعظ، خطابه و عزاداری سیدالشهدا(ع) به ‌صورت گسترده برگزار می‌شود، اما پیامی صادر نمی‌شود. 

معاون فرهنگی، پژوهشی و آموزشی اداره کل تبلیغات اسلامی استان زنجان با بیان این‌که اعتقادی به تعطیلی تعزیه‌ها نداریم، افزود: در خصوص محتوای تعزیه‌خوانی باید علمای بزرگ و حوزه‌های علمیه نظر دهند و با پشتیبانی از منابع صحیح به توانمندسازی این گروه‌ها کمک کنند تا شاهد تعزیه‌هایی سست و ضعیف نباشیم.

 مدیریت کردن گروه‌های تعزیه، مشکل و خارج از عهده تبلیغات اسلامی است، چون مردم استقبال زیادی می‌کنند و مقاومت در برابر تعزیه نوعی تقابل با مردم است. اعتقاد به مدیریت و هدایت صحیح محتوا داریم و در نشست‌های قبل از اعزام مبلغان نیز تأکید می‌کنیم که تعزیه حذف نشود، بلکه محتوای آن اصلاح شود.