جالیزهای آماده برداشت اما رهاشده

برای تولید هر کیلو محصول جالیزی از جمله خربزه و هندوانه چند صد لیتر آب مصرف می‌شود، با این حال برخی کشاورزان جالیزکار این روزها به دلیل قیمت پایین و هزینه‌های بالای کارگر، حمل‌و‌نقل و... محصول خود را در مزارع رها کرده‌اند. 

به گزارش ایرنا، محصولات جالیزی آب فراوانی را به مصرف می‌رسانند به طوری که آمارها نشان می‌دهد برای تولید هر کیلو هندوانه ۲۸۶ لیتر آب مصرف می‌شود، البته تا چند سال پیش میزان مصرف آب برای تولید این دسته محصولات در هر کیلو بیش از ۴۰۰ لیتر بود اما طی یکی دو سال اخیر به این میزان رسیده و کاهش یافته است. 

بارندگی‌های خوب امسال موجب رشد کشت محصولات جالیزی از جمله خربزه و هندوانه در نقاط مختلف کشور شده است. در عین حال برخی جالیزکاران از شرایط نامساعد بازار به دلیل قیمت پایین در بازار داخلی و نبود امکان صادرات برای محصولات خود برخلاف سال‌های گذشته خبر می‌دهند. 

در چنین وضعیتی به نظر می‌رسد باید سیاست‌های اصلاح الگوی کشت و اعمال محدودیت کاشت محصولات پرآب‌بر از جمله جالیزی به ‌ویژه خربزه و هندوانه جدی‌تر دنبال شود.

 در صورت صدور مجوز کشت این محصولات در مناطق مجاز و یا اراضی مجهز به سیستم‌های آبیاری نوین، حداقل شرایط برای صادرات این نوع محصولات و ارزآوری به کشور فراهم شود. این سیاست باید بسیار حساب‌شده اعمال شود و پیش برود تا شاهد پدیده صادرات حجم بالای آب مجازی در شرایطی نباشیم که کشور با بحران کم‌آبی روبه‌رو است. 


اجازه صادرات خربزه داده نمی‌شود

یدالله مرادخانی کشاورزی که امسال ۳۰ هکتار از اراضی بخش آبگرم شهرستان آوج را به کشت خربزه و ملون اختصاص داده است، گفت: متاسفانه امسال شرایط برای جالیزکاران مساعد نیست و محصولات ما بازار خوبی ندارد و بسیاری از جالیزکاران مجبورند محصول خود را رها کنند. 

وی بیان کرد: بازار داخلی کشش ندارد و از صادرات محصولات نیز جلوگیری می‌شود و بارهای ما اجازه خروج از مرز را پیدا نمی‌کنند در حالی که سال‌ها صادرات و ارزآوری داشتیم اما این فرصت از ما گرفته شده است. 

این کشاورز با بیان این‌که امسال برای کشت محصولات جالیزی (خربزه) حدود ۵۰۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری کرده‌ و برای ۲۰ نفر نیروی کار ایرانی نیز اشتغال‌زایی کرده است، افزود: با وجود این فقط قادر به فروش نصف محصول خود هستم و به دلیل نبود مشتری نیمی دیگر در مزارع رها و خوراک دام شده و یا ضایعات می‌شوند. 

مرادخانی ادامه داد: برخی‌ها که کشاورز نیستند با توجه به بازار خوب یک محصول در سال گذشته با هدف کسب سود، اقدام به کشت می‌کنند و در اصل کار کشاورزان واقعی را خراب می‌کنند که باید با آنها برخورد کرد. 

وی با بیان این‌که قیمت خربزه سال گذشته بین ۲ تا 2300 تومان بود در حالی که امسال به سختی آن را کیلویی هزار تومان به فروش می‌رسانیم، گفت: برای تولید محصول در هر هکتار بین ۲۰ تا ۲۲ میلیون تومان هزینه کرده‌ایم، اما در هر هکتار فروش ما فقط 8 میلیون تومان است. 

این کشاورز یادآور شد: اراضی‌ای که برای کشت محصولات جالیزی در نجف‌آباد آبگرم اجاره کرده‌ام دارای چاه مجاز و مجهز به آبیاری قطره‌ای است و آب در این مزرعه هدر نمی‌رود، اما وقتی بازار نباشد محصولات روی زمین می‌ماند و به نوعی دیگر شاهد هدررفت منابع و آب هستیم. 

مرادخانی در خصوص اطلاع‌رسانی جهاد کشاورزی در خصوص محدودیت‌های کشت نیز توضیح داد: هیچ فردی در این خصوص با ما صحبت نکرد و اگر از قبل به ما اطلاع و هشدار می‌دادند هرگز اقدام به کشت خربزه نمی‌کردیم. 

وی افزود: اطلاع‌رسانی به کشاورزان در خصوص محدودیت‌های کشت باید به شیوه‌ای نظام‌‌مند و قبل از کشت و کار و سرمایه‌گذاری انجام شود نه این‌که در حین آغاز و برداشت محصول این کار صورت بگیرد که البته این مورد را نیز شاهد نبوده‌ایم. 

این کشاورز خاطرنشان کرد: از مسئولان تقاضا داریم برای صادرات محصولات جالیزی از جمله خربزه تدابیری بیندیشند تا حداقل با صادرات آنها به کشور ارزآوری داشته باشیم، چراکه محصولات ما به دلیل نبود مشتری در بازار داخلی خراب می‌شوند و ما دچار آسیب و زیان می‌شویم. 


جهاد کشاورزی متولی تولید است نه بازار

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی قزوین گفت: هر سال وزارت جهاد کشاورزی در خصوص کشت انواع محصولات از جمله محصولات جالیزی سهمیه‌ای به استان‌ها اختصاص می‌دهد. 

تورج بنیادی تصریح کرد: ما سکاندار تولید هستیم و در خصوص فروش و بازاریابی وظیفه‌ای نداریم و نمی‌توانیم به این بخش ورود پیدا کنیم، البته حمایت از کشاورزان در خصوص محصولات اساسی از روش‌های مختلف از جمله خرید تضمینی جزو سیاست‌های دولت و وزارتخانه است. 

وی ادامه داد: امسال با توجه به بارندگی‌های خوب که شرایط مساعدی برای کشت و کار ایجاد کرد، احتمال می‌دادیم که با رشد کشت برخی محصولات آنها روی دست کشاورزان بمانند که در این خصوص اطلاع‌رسانی گسترده‌ای کردیم، اما متاسفانه برخی کشاورزان به این موضوع بی‌توجه بودند و کار خودشان را کردند. 

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی قزوین با اشاره به فعالیت ۸۰ هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی در استان قزوین افزود: ما عملا فرصت و امکان گفت‌وگوی چهره به چهره با همه این کشاورزان را نداریم بنابراین آنها باید اطلاعیه‌های کشاورزی را دنبال کنند و یا پیش از کشت برای مشاوره نزد کارشناسان جهاد در مناطق خود بروند. 

بنیادی گفت: امسال شاهد کشت خربزه در سطح 1800 هکتار از مزارع استان قزوین بودیم و قیمت این محصول نیز براساس عرضه، تقاضا و فعالیت واسطه‌ها تعیین می‌شود و جهاد کشاورزی در این خصوص مانند سایر محصولات غیراساسی دخالت ندارد. 

وی با بیان این‌که عمده کشت محصولات جالیزی، سبزی و صیفی استان محصولاتی نظیر گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و پیاز است، توضیح داد: با هدف جلوگیری از ضرر و زیان کشاورزان کشت‌کننده سبزی و صیفی با تعاونی روستایی برای خرید گوجه‌فرنگی از کشاورزان و تحویل به کارخانه‌های رب هماهنگی و رایزنی‌هایی انجام داده‌ایم. 

این مسئول یادآور شد: به دلیل محدودیت منابع آبی باید کشت محصولاتی نظیر خربزه و هندوانه محدود و کم شود که این سیاست را دنبال می‌کنیم و هر سال به کشاورزان در این خصوص توصیه و هشدارهای لازم را ارائه می‌کنیم.

بنیادی تصریح کرد: منطقی نیست آب را از چاه‌هایی با عمق ۱۵۰ تا ۳۰۰ متر که حکم طلا را دارد، بالا بیاوریم و آن را به کشت چنین محصولاتی اختصاص دهیم که در بازار نیز زیر هزار تومان به فروش می‌رسند. 

وی گفت: متاسفانه برخی از کشاورزان مهاجر با اجاره اراضی کشاورزی و بدون اطلاع از شرایط بازار روز و با توجه به ارزیابی سال گذشته بازار اقدام به کشت صیفی و محصولات جالیزی می‌کنند و در نتیجه دچار ضرر و زیان می‌شوند ضمن آن‌که با این کار به منابع آبی و خاکی نیز آسیب وارد می‌کنند. 

مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی قزوین افزود: منطقی نیست فردی ۵۰۰ میلیون تومان در مزرعه‌ای سرمایه‌گذاری کند، اما قبل از این کار از متولی بخش تولید سوال نکند و مشاوره نگیرد که چه نوع محصولی را باید امسال کشت کند. 

بنیادی در خصوص محدودیت‌های حوزه صادرات در خصوص محصولات کشاورزی نیز توضیح داد: وزارت جهاد کشاورزی و سازمان‌ها و ادارات تابع آن متولی بخش صادرات نیستند، اما سیاست‌های این بخش نیز با توجه به نیاز کشور و وضعیت بازار و کنترل بر آن و براساس یک رویه منطقی اتخاذ می‌شود.

 شاید یکی از اهداف مربوط به سیاست‌های محدود‌کننده برای صادرات محصولات جالیزی، کاهش کشت محصولات پرآب‌بر باشد. 

محمد رسولی، استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی تاکستان، نیز گفت: متاسفانه راهنمایی جامع و کامل از سوی وزارت جهاد کشاورزی به کشاورزان در خصوص کشت محصول ارائه نمی‌شود و الزامات قانونی محکمی نیز در این باره وجود ندارد. 

وی خاطرنشان کرد: از سویی دیگر سیستم بانکی کشور حامی کشاورزان نیست و آنها را در شرایط دشوار همراهی نمی‌کند. کشاورزان نیز فرهنگ بیمه را چندان نپذیرفته‌اند و از طرفی بیمه نیز پوشش گسترده‌ای در خصوص محصولات مختلف ندارد. 

این استاد دانشگاه با بیان این‌که در کشور ما با اقلیم نیمه‌خشک و خشک و در شرایطی که باید آب را از چاه‌های عمیق به بالا آورد اصلا به صلاح نیست که هندوانه و خربزه که مصرف آب بالایی دارند کشت شود، افزود: با وجود این به دلیل نبود الزامات قانونی و دلایل دیگر هر سال شاهد کشت چنین محصولاتی هستیم. 

رسولی ادامه داد: در شرایطی که با محدودیت شدید منابع آبی مواجهیم برخلاف کشورهای توسعه افته که چنین شرایطی ندارند، در بازیابی آب نیز با مشکل مواجهیم و فاضلاب‌ها را نمی‌توانیم به طور استاندارد تصفیه کنیم و به مصارف کشاورزی و غیرشرب اختصاص دهیم. 

وی با بیان این‌که یکی دیگر از مشکلات مهم کشاورزی کشور که بازار محصولات این بخش را تحت‌الشعاع خود قرار داده است «دلال‌بازی» است، گفت: اقتصاد این بخش توسط واسطه‌ها آسیب‌های فراوانی دیده است. 

این استاد دانشگاه تصریح کرد: دلالان با حضور در مزارع محصولات را با قیمت پایین می‌خرند و پس از ۲ ماه نگهداری وارد بازار می‌کنند و چند برابر به فروش می‌رسانند در صورتی که کشاورز بیش از ۷ تا ۸ ماه برای کشت محصول زحمت می‌کشد و کمترین سود به وی می‌رسد و گاهی اوقات نیز همین سود حداقلی نصیب او نمی‌شود. 

رسولی با بیان این‌که بعضی اوقات یک محصول 3 بار در دست دلالان می‌چرخد و در نهایت با قیمت بالا به دست مردم (مصرف‌کننده) می‌رسد، افزود: به دلیل چنین وضعی و در شرایطی که هزینه‌های کشاورزی از جمله قیمت نهاده‌ها نظیر سم و کود افزایش قابل توجهی پیدا کرده است، بعضی کشاورزان محصولات خود را در مزارع رها می‌کنند و از این شغل کناره می‌گیرند. 

وی ادامه داد: در چنین شرایطی حذف واسطه‌ها از طریق گسترش تشکل‌ها و تعاونی‌هایی که به طور مستقیم کار تولید و عرضه را برعهده بگیرند، ضرورت دارد.