تکیه‌های جنوب تا شمال شهر

شبنم سیدمجیدی/روزنامه‌نگار

این روزها کمتر در شهرها و روستای ایران است که در آن یک یا چندین تکیه و هیئت مذهبی برپا نباشد. بعضا از سر تا ته یک خیابان چندین ایستگاه چای صلواتی رویت می‌شود. اینجا و آنجا سقاخانه‌هایی راه انداخته‌اند یا بعضی محله‌ها که دیگر خواسته‌اند سنگ تمام بگذارند نمایشگاه‌های خیابانی محرم، چادرها، خیمه‌های نمایش و اجرای تعزیه و بازسازی محرم را هم برپا کرده‌اند. پرچم‌های سیاه و سبز از سر هر دیوار و کوچه‌ای بالا رفته‌اند. هر شب هیئت‌ها غذای نذری می‌دهند و سفره امام‌حسین(ع) همه جا برپاست. اما شاید برایتان سؤال باشد که هزینه‌های این هیئت‌ها برای بانیان آنها چقدر تمام می‌شود؟


هزینه‌های راه‌اندازی یک هیئت کوچک یا متوسط
با وجود آنکه هزینه‌های راه‌اندازی یک هیئت هر سال بالاتر می‌رود، اما از تعداد آنها کاسته نمی‌شود. رضا 45 سال دارد و به قول خودش 40سالش را خادم امام‌رضا(ع) بوده است. می‌گوید:«راه‌اندازی یک هیئت خیلی هزینه‌بر است. هزینه اصلی هم مربوط به غذا می‌شود وگرنه پرچم ، علم و کتل را که دیگر هر سال نو نمی‌کنیم. اما به هر حال باید فکر همه جا را کرد». افراد ثابت هیئت آنها را که یک هیئت مذهبی در یکی از خیابان‌های تقریباً جنوبی تهران است، 100نفر تشکیل می‌دهند.
می‌گوید:«در محله نظام‌آباد، هر کوچه هیئت خود را دارد. طبیعتاً راه‌اندازی هیئت در این محله‌ها ارزان‌تر از محله‌های بالای شهر و با تعداد افراد زیاد است» .
در قدم اول، یک هیئت باید تکیه‌ای داشته باشد که عزاداران شب‌ها در آن جمع شوند و عزاداری کنند. در تماس با یک نصاب داربست متوجه شدیم که هزینه نصب داربست در نقاط مختلف تهران متفاوت است. در محله‌های جنوب شهر آن را با قیمت 2هزار تومان در هر مترمکعب حساب می‌کنند که آن هم چندان دقیق نیست و ممکن است قیمت‌های متفاوتی عرضه کنند. مثلاً برای یک هیئت کوچک با ابعاد 30در 40متر ممکن است 500هزار تومان هزینه بگیرند.
داربست‌ها که نصب شد، نوبت به چادر می‌رسد. آقای ساجدی، نصاب چادر است. وقتی درباره قیمت‌ها از او می‌پرسیم، نخستین سؤالش این است که چادر را برای کدام محله می‌خواهیم؟ می‌گوید:«چادر هم قیمت‌های متفاوتی دارد. در محله‌های بالاتر قیمت آن بالاتر می‌رود.» او می‌گوید:« معمولاً قیمت را به شکل چشمی تعیین می‌کنیم. مثلا یک ایستگاه صلواتی 2در 3متر را 300هزار تومان گرفتیم. چادرهای یک هیئت 40متری در یکی از محله‌های مرکزی شهر را یک میلیون تومان حساب کردیم».
رضا از بانیان هیئتی مذهبی در محله نظام‌آباد تهران می‌گوید:«برای هیئت‌های کوچک محلات معمولاً مداح نمی‌آوریم و از خود بچه‌های هیئت همیشه افرادی هستند که توانایی این کار را داشته باشند و اجرای مراسم مذهبی و نوحه‌خوانی‌ها را تقبل کنند بنابراین در محلات پایین‌تر هزینه‌ای برای این کار صرف نمی‌شود».
او که مسئول پخت غذا در هیئت‌شان نیز هست، می‌گوید:«ما هر 10شب را غذا می‌دهیم و ظهر عاشورا هم البته به آن اضافه می‌شود. برای پخت قیمه یک دستور خاص وجود دارد و اندازه‌های آن هم برای هر نفر مشخص است. مثلا برای هر نفر150تا 200گرم برنج، 80گرم گوشت، 40گرم لپه، 30گرم رب گوجه، 2گرم لیمو عمانی، 100گرم سیب‌زمینی، 100گرم روغن، 2میلی لیتر گلاب، 1.5گرم ادویه و 1.5گرم هم نمک لازم است.»
‌ بر این اساس و با قیمت‌های موجود، می‌توان محاسبه کرد که پخت هر پرس قیمه برای هر نفر در‌ ماه محرم چقدر درمی‌آید. برنج هر کیلو 22هزار تومان، گوشت گوسفند هر کیلو 100هزار تومان، لپه هر کیلو 10هزار تومان، رب گوجه هر کیلو 20هزار تومان، لیمو عمانی کیلویی 100هزار تومان، روغن مایع هر کیلو 10هزار تومان، سیب‌زمینی هر کیلو 3هزار تومان، گلاب هر لیتر 20هزار تومان و زعفران هر مثقال 40هزار تومان است.
وقتی همه این قیمت‌ها را با هم تقسیم و ضرب و جمع کنید متوجه می‌شوید پخت هر پرس قیمه در شهریور ماه 1398معادل 14هزار و 600 تومان درمی‌آید. رضا می‌گوید:«بیشتر هزینه قیمه به‌خاطر گوشت و برنج است. معمولاً یکی دو شب اول، بانیان هیئت از جیب خودشان هزینه غذا را می‌دهند اما بعد از آن، گوشت‌های نذری یکی یکی می‌رسند و معمولا هر شب هستند افرادی که گوسفند، گاو یا حتی شتر قربانی کنند».
با این حساب هزینه یک شب غذای نذری برای یک هیئت کوچک 100نفره در تهران معادل یک‌میلیون و 460هزار تومان می‌شود. اگر این هزینه را در 10شب ضرب کنید می‌شود 14میلیون و 600هزار تومان.
ارزان‌ترین بسته‌های سربند 15هزار تومان، زنجیر 20هزار تومان، پرچم‌های دوختی 60هزار تومان، طبل 200هزار تومان، دهل 100هزار تومان و سنج 120هزار تومان است. زنجیر را اگر برای 100نفر محاسبه کنید می‌شود به‌عبارتی 2میلیون تومان، پرچم‌ها را هم اگر برای هر هیئت حداقل 4عدد بگیریم می‌شود 240هزار تومان، اگر هیئت دو تا طبل داشته باشد می‌شود 400هزار تومان، دو تا دهل 200هزار تومان و دو تا سنج 240هزار تومان. این ادوات سرجمع برای یک هیئت کوچک که باید حداقل‌ها را فراهم کند 3میلیون تومان آب می‌خورد. اگر بخواهد یک علم معمولی هم برای هیئت خود جور کند، به این هزینه‌ها حداقل 5میلیون تومان افزوده می‌شود. سر جمع هزینه‌های راه‌اندازی یک هیئت کوچک با حداقل لوازم و حداقل نفرات (صرف‌نظر از خیمه، یا ادوات نمایش و تعزیه) برای 10روز حدود 24میلیون تومان می‌شود. 

هزینه‌های راه‌اندازی یک هیئت بزرگ
برای یک هیئت 500متری حدود 4میلیون تومان هزینه چادر می‌شود. همچنین هزینه نصب داربست هم حدود 3میلیون تومان می‌شود، به‌خصوص اگر هیئت در شمال شهر باشد، قیمت نصب آن بالاتر هم می‌رود.
گران‌ترین دهل‌ها 400هزار تومان، سنج 250هزار تومان، گران‌ترین طبل‌ها 2میلیون تومان و پارچه‌ها و پرچم‌های بزرگ زری‌دوزی شده یک تا 2میلیون تومان قیمت دارند. یک هیئت بزرگ اگر از هر کدام از این ادوات چندین عدد داشته باشد، یک علم 50میلیون تومانی، یک خیمه 10میلیون تومانی و زنجیر برای 500نفر را هم به آن اضافه کنید، 100میلیون تومان هزینه‌هایش می‌شود.
همانطور که گفتیم پخت هر پرس قیمه در تهران 14هزار و 600تومان درمی‌آید. برای یک هیئت بزرگ که می‌خواهد به 2هزار نفر غذای نذری بدهد، 29میلیون و 200هزار تومان هزینه هر شب غذا می‌شود.
بعضی هیئت‌های بزرگ طبیعتا مداحان بزرگ را هم می‌آورند. خیلی از آنها هزینه‌ای دریافت نمی‌کنند اما هستند مداحانی که از 3میلیون تا 10میلیون تومان بابت هر شب اجرای مراسم دریافت کنند.


مداحان محلی
برای هیئت‌های کوچک محلات معمولاً مداح نمی‌آوریم و از خود بچه‌های هیئت همیشه افرادی هستند که توانایی این کار را داشته باشند و اجرای مراسم مذهبی و نوحه‌خوانی‌ها را تقبل کنند بنابراین در محلات پایین‌تر هزینه‌ای برای این کار صرف نمی‌شود