حیات وحش
هجوم لاک‌پشت‌های مینیاتوری به میانکاله
بچه لاک‌پشت‌های رهاشده در رودخانه‌ها، حالا گونه مهاجمی شده‌اند که زیستگاه آبزیان بومی ایران را تهدید می‌کنند
زهرا رفیعی/خبرنگار
لاک‌پشت‌های مینیاتوری که چندسالی است سر از خانه ایرانی‌ها درآورده، به گونه مهاجمی تبدیل شده که در زیستگاه جدیدش در ایران می‌تواند به اندازه تایر کامیون رشد کند و سایر گونه‌های بومی را به انقراض سوق دهد.
لاک‌پشت چینی مهاجم گوشت‌خوار شد
حر منصوری، فعال محیط‌زیست و دیده‌بان میانکاله در مورد این گونه مهاجم گفت: لاک‌پشت «لاک‌نرم چینی» یا «کاسه نرم چینی» در ابتدای زندگی، جثه کوچکی دارد و خیلی‌ها به‌عنوان حیوان خانگی در آکواریوم آن را نگه می‌دارند. در سال‌های اخیر مردم به‌دلیل زیبایی این لاک‌پشت اقبال بیشتری به آن نشان داده‌اند اما این لاک‌پشت‌های گوشت‌خوار به مرور زمان رشد می‌کنند و نگهداری از آن برای مردم کار دشواری می‌شود. در نتیجه خیلی‌ها به تصور اینکه در طبیعت اوضاع این گونه بهتر خواهد بود، آن را در کنار برکه‌ها و رودها رها می‌کنند. لاک‌پشت پشت‌نرم چینی در طبیعت ایران شکارچی ندارد و فراوان بودن غذا امکان رشد این گونه را بیشتر از زیستگاه اصلی‌اش می‌کند.
او با اشاره به اینکه غذای گونه‌های بومی با وجود این گونه مهاجم کم می‌شود، گفت: گونه‌های بومی به‌دلیل داشتن آفت و شکارچی طبیعی آسیب‌پذیر هستند اما لاک‌پشت چینی که سالی 5بار زادآوری می‌کند و هربار 20تخم می‌گذارد، شکارچی ندارد؛ در نتیجه تکثیرش فراوان است. جمعیت زیادی از این گونه را در منطقه آب‌بندان، حدود 2کیلومتر در بالادست میانکاله می‌توان دید. جمعیت این گونه در استخر‌های پرورش ماهی زیادشده است. حدود 12سال پیش این گونه زنده‌گیری شد، ابتدا فکر می‌کردیم که گونه لاک‌پشت در معرض خطر «پشت‌نرم فراتی» است ولی یکی از متخصصان محیط‌زیست اعلام کرد که لاک‌پشت چینی است و چه مخاطراتی می‌تواند برای محیط داشته باشد. آن زمان خیلی به این مسئله توجه نشد.
خجالتی‌های آسیب رسان
لاک‌نرم چینی رفتار متفاوتی با لاک‌پشت‌های محلی دارد؛ خجالتی است و در زیستگاهش به‌سختی دیده می‌شود. حر منصوری در این‌باره گفت: زنده‌گیری و مزاحمت این گونه برای پرورش‌دهنده‌های ماهی امسال بسیار زیادشده است. مؤسسه خزنده‌شناسان پارس روی گونه مشابه «پشت‌نرم فراتی» تحقیقات گسترده‌ای انجام داده است. تیم متخصصان این مؤسسه، در اداره محیط‌زیست بهشهر و میانکاله برای محیط‌بان‌ها و دارندگان استخر‌های پرورش ماهی کارگاه آموزشی برگزار کرده‌اند. با توجه به نرخ بالای زادآوری این گونه، در صورت عدم‌کنترل شرایط و فراهم بودن محیط بسیار مناسب برای رشد جمعیت، در آینده‌ای نه‌چندان دور این گونه، آسیب‌های جدی به محیط‌زیست ایران خواهد گذاشت. او ادامه داد: اکوسیستم تالاب میانکاله برای این گونه غذای بسیار فراوانی دارد که اگر از آب‌بندان‌های پرورش ماهی خارج شده و به این تالاب سرریز شود، دیگر اوضاع قابل کنترل نخواهد بود. آب‌بندان‌های پرورش ماهی در طول تابستان تخلیه و از راه کانال آب به میانکاله سرریز می‌شود. در مورد وجود این گونه در میانکاله، سازمان محیط‌زیست پژوهش گسترده‌ای انجام نداده است ولی با توجه به مشاهدات میدانی و فاصله کمی که قسمت غربی میانکاله با این آب‌بندان‌ها دارد، حتما این گونه توانسته است وارد میانکاله شود.
تهدید آبزیان
ساختار فیزیکی این گونه، طوری است که هیچ محدودیتی برای رشد آن در زمان کوتاه ندارد. لاک‌نرم چینی می‌تواند مدت طولانی بدون غذا زنده بماند. مکانیزم دفاعی او به‌گونه‌ای است که می‌تواند تا یک‌سال زیر گل برود و بدون غذا زنده بماند. حر منصوری، دیده‌بان میانکاله به همشهری گفت: آب‌بندان‌هایی وجود دارد که مالکش هر سال آب آن را خالی می‌کند و با آهک شست‌وشو می‌دهد اما هر ساله این گونه مهاجم سر از این محیط پر از ماهی درمی‌آورد. رشد فیزیکی این گونه فقط منوط به غذا در زیستگاه است.
گزارش‌های زیادی در مورد حمله این گونه به انسان وجود دارد. پشت‌نرم چینی دندان ندارد و با آرواره‌های بسیار قوی خود، غذا را گاز گرفته و بعد به درون لاک خود می‌رود در نتیجه امکان نجات از آرواره آن وجود ندارد. دشمن طبیعی این حیوان در زیستگاه اصلی‌اش نوعی شغال است ولی این گونه بسیار هوشیار است و شکار آن عملا سخت و غیرممکن است. او برای تنفس و سنجش شرایط، نوک پوزه‌اش را به بیرون از گل می‌آورد. این گونه پس از گاز گرفتن طعمه، سرش را درون لاک می‌برد و امکان نجات دیگر وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه مسئولان محیط‌زیست منطقه با عمق فاجعه آشنا شده‌اند، گفت: هنوز یک راهکار مشخص برای مقابله با این گونه به‌دست نیامده است، چراکه این گونه خود را با شرایط جدید به‌خوبی وفق می‌دهد. توان زیست این گونه در منطقه از همه گونه‌های بومی بیشتر است.
