هنوز آدم‌خور نشده

اصطلاح «بگیر و ببند» که هنوز گاهی به گوش می‌خورد در تهران قدیم یکی از ابزارهای داروغه‌ها بود که تا زمان پهلوی که حکومت نظامی برقرار می‌شد، همچنان رواج فراوان داشت. در آن زمان، بعد از غروب 3بار شیپور نواخته می‌شد؛ کاری که هر یک ساعت، برای فرستادن مردم به خانه‌هایشان انجام می‌گرفت. اولین شیپور به این معنا بود: «جمع کن، جمع کن» یا «ورچین، ورچین». مفهوم شیپور دوم هم این بود: «برو به خانه، برو به خانه». شیپور سوم هم معنایی نداشت جز «بگیر و ببند، بگیر و ببند». با نواخته‌شدن شیپور سوم، دیگر نباید کسی در کوچه و خیابان دیده می‌شد. در چنین زمانی اگر داروغه‌ها کسی را می‌دیدند، دستگیر و توقیف می‌کردند. این شیپورها و بگیر‌و‌ببندها تقریبا در تمام دوران قاجاریه برقرار بود.  اصطلاح دیگری در تهران قدیم متداول بود که اگر فروشنده‌ای یک محصول خوراکی را با قیمت گران عرضه می‌کرد، توسط مشتریان مورد استفاده قرار می‌گرفت: «هنوز آدم‌خور نشده». این اصطلاح از زمانی باب می‌شود که فروشنده‌ای خیار نوبرانه می‌فروخته است. زنی از خانواده اعیان که سوار خرش بوده از آن محل رد می‌شود و قیمت خیارها را می‌پرسد. فروشنده نگاهی به الاغ می‌کند و می‌گوید: «هنوز خرخور نشده؛ یکی 12قرون». زن که عصبانی و ناراحت می‌شود، می‌گوید: «امسال حالا‌حالاها این خیار آدم‌خور نمی‌شه». 12تومان جلوی خیارفروش می‌اندازد و می‌گوید: «همه خیارا رو جلوی خرم بذار». چیزی نمی‌گذرد که همه شهر از این ماجرا باخبر می‌شوند. در آن سال تا 30عدد خیار به یک شاهی نمی‌رسد، کسی پول به خیار نمی‌دهد و اگر فروشنده‌ای هر میوه‌ای را به قیمت گران عرضه می‌کرده، خریدار می‌گفته: «هنوز خرخوره». همچنین در تهران قدیم فروشنده‌ای که می‌توانسته خوراک بی‌کیفیت و نامرغوبش را با مکر و حیله به دیگران غالب کند می‌گفته: «بخورید، مال خودتان است»! ریشه این اصطلاح هم این بوده که یکی از آشپزهای میدان کاه‌فروش‌ها، پای پاتیل پلویش می‌نشسته و می‌گفته: «بخورید، مال خودتان است». وقتی پلو به ‌طور کامل فروش نمی‌رفته، آن را کوفته می‌کرده و باز فریادزنان به مردم می‌گفته: «بخورید، مال خودتان است». کوفته‌ها هم که به فروش نمی‌رسیده دور آنها برگ‌مو یا کلم می‌پیچیده و به صورت دلمه درمی‌آورده و دوباره می‌گفته: «بخورید، مال خودتان است». اگر از این دلمه‌ها هم باقی می‌مانده با آنها‌ آش درست می‌کرده و وقتی مردم‌ آش می‌خریده‌اند می‌گفته: «دیدید مال خودتان بود؟».