محرم‌گردی تهرانگردها
احمد مسجد‌جامعی به همراه محسن هاشمی رفسنجانی از تکایا، حسینیه‌ها و هیئت‌های عزاداری قدیمی و تاریخی تهران بازدید کردند
مجیدجباری/ خبرنگار
تهرانگــردی ایـــن هفتــه احمدمسجدجامعی، دیروز یک مهمان ویژه داشت؛ محسن هاشمی رفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران. دیروز (جمعه) همزمان با ششمین روز از ماه محرم، گروه کاشف پایتخت، از تکایا، حسینیه‌ها و هیئت‌های عزاداری شهر تهران بازدید کردند. این محرم‌گردی از تکیه شوفرها شروع و به حسینیه نیروهای خدماتی شهرداری ختم شد.
در آغاز برنامه، گروه تهرانگرد از تکیه شوفرها بازدید کرد. احمد مسجد‌جامعی، عضو فرهنگی شورای شهر تهران در این بازدید با اشاره به پیشینه 80 ساله این تکیه گفت: «در سال ۱۳۲۴ رانندگان ماشین‌های تهران-کرج که در میدان قزوین مستقر بودند، در ایام عزاداری امام حسین(ع)، تکیه‌ای را در کوچه صدف ایجاد کردند و از آن تاریخ به بعد عزاداری ایام محرم در این تکیه برگزار می‌شود. اما حالا نسل سوم شوفرها این تکیه را برگزار می‌کنند و ۱۰ شب تعزیه ایام محرم داخل این تکیه برپا می‌شود. شوفرها با گذشت سال‌ها هنوز چراغ تعزیه را روشن نگه داشته‌اند.
این تکیه تعزیه بسیار گرمی دارد که سابقه آن زیاد است و شهروندان در ایام محرم از آن استقبال خوبی می‌کنند. این تکیه روز اول محرم، تعزیه شاهچراغ و موسی‌ابن‌جعفر(ع) و شب دوم محرم، تعزیه شهادت حضرت زهرا(س) را اجرا می‌کند و از شب سوم وارد تعزیه‌های معمول محرم می‌شود. این تعزیه در ایام عزاداری امام‌حسین(ع) هنوز هم با استقبال خوب شهروندان مواجه می‌شود. از نکات قابل توجه دیگر در مورد این تکیه، پرده‌های منحصر‌به‌فرد آن است که تاکنون در هیچ جا این پرده‌های عاشورایی را ندیده‌ام. خوب است که این پرده‌ها قاب و همچنین ثبت و ضبط شود تا بر اثر مرور زمان از بین نرود. امیدواریم با همکاری میراث فرهنگی و وزارت ارشاد، این تکیه قدیمی ماندگار شود.»
گروه محرم‌گرد در برنامه بعدی خود به خانه مهدی طالعی‌نیا، از نقاشان مکتب قهوه‌خانه‌ای رفت و از آخرین پرده او که هنوز تمام نشده است، بازدید کرد. در این بازدید، طالعی‌نیا ویژگی‌های پرده عاشورایی‌اش را تشریح کرد و در این‌باره گفت: «این پرده در ابعاد ۱.۵ تا ۴ متر کشیده شده که مانند همه پرده‌های عاشورایی دارای نظم خاصی است؛ به‌گونه‌ای که حضرت ابوالفضل(ع) سوار بر اسب در وسط پرده، شیر در سمت چپ و مار نیز در سمت راست قرار دارد. همچنین این پرده جامع‌ترین پرده عاشورایی است که از سفر مکه تا خرابه شام و دیدار با یزید را روایت می‌کند. این تابلو در 3 طبقه زمین، دوزخ و آسمان طراحی شده است.»
دیروز و در ادامه محرم‌گردی، گروه تهرانگردی به حسینیه «بزازها» رفتند. در همین حین محسن هاشمی رفسنجانی هم به گروه محرم‌گردی پیوست و تا پایان برنامه، گروه را همراهی کرد. در جریان بازدید از حسینیه بزازها، احمد مسجد‌جامعی توضیحاتی را بیان کرد و گفت: «این حسینیه نخستین حسینیه صنفی در تهران به شمار می‌آید. آداب پذیرایی و عزاداری هر صنف متفاوت است و در گذشته در این هیئت 140ساله روضه‌خوان و سخنران جاهای مخصوصی داشتند که بسته به علاقه مردم آنها یا دور سخنران و یا دور نوحه‌خوان جمع می‌شدند که لفظ پامنبری از آنجا باب شد. به‌رغم گذشت این همه سال و با وجود فراز و فرودهای140سال گذشته و با وجود تغییرات متعدد، این تکیه هنوز هم برقرار مانده است.»
گنجینه تاریخی خانه هدایت
گروه تهرانگرد در ادامه به خانه تاریخی هدایت در کنار بیمارستان امیر‌اعلم رفت و از بخش‌های مختلف این خانه ارزشمند تاریخی دیدن کرد. مسجد‌جامعی در این‌باره گفت: «این خانه تاریخی باید رسیدگی بیشتری به آن شود و بهره‌برداری بهتری از آن صورت بگیرد. به هرحال این خانه خوشبختانه حفظ و ثبت ملی شده است. او با بیان اینکه خاندان هدایت خاندان مهمی هستند، خاطرنشان کرد: در تهران چندین تکیه، مسجد، درمانگاه و حتی مدرسه به اسم هدایت وجود دارد که عموما محصول خاندان هدایت است. تکیه رضا قلی‌خان ازجمله این تکایای مهم متعلق به خاندان هدایت است.»
بعد از خانه هدایت، بازدید از خانه استادمیرزاعلی، قدیمی‌ترین خاندان تعزیه و پرده‌خوانی تهران از برنامه‌های دیگر گروه تهرانگرد بود. مسجد‌جامعی در این‌باره اظهار کرد: «در این خانه 500 نسخه خطی تعزیه نگهداری می‌شد. محلی در خیابان شریعتی تهران وجود دارد که قرار بوده به مرکز تئاتر آیینی تبدیل شود. اما این روند سال‌هاست متوقف شده؛ به هر حال امیدواریم این مرکز هر‌چه زودتر فعال شود و این فعالیت‌ها که سنت چندصد‌ساله دارند و پراکنده هستند، از ساختار منسجمی برخوردار شود. من هم این موضوع را در قالب تذکری در شورا مطرح خواهم کرد.»
در ادامه تهرانگردی، گروه از ایستگاه متروی قیطریه بازدید کرد. در ورودی این ایستگاه، نمادی از نماز عید فطر سال 1357 به یادگار نقش بسته است. مسجد‌جامعی با اشاره به این نماد که در زمان مدیریت محسن هاشمی رفسنجانی بر متروی تهران طراحی شده، گفت: «علاوه بر این نماد هنری که در این ایستگاه مترو وجود دارد، این ایستگاه از ظرفیت‌های پدافندی مهمی برخوردار است که دربرابر بحران‌ها می‌تواند به‌عنوان یک پناهگاه عمل کند.» محرم‌گردی دیروز گروه تهرانگرد با بازدید از تکیه نیروهای خدماتی شهرداری به پایان رسید. به گفته احمد مسجد‌جامعی، این محل قسمتی از باغ آقایی به نام حاج‌علی شریعتمدار بوده که پس از قطعه‌بندی‌شدن باغ، این قسمت به تکیه نیروهای خدماتی شهرداری تبدیل می‌شود و تاکنون نیز این نیروهای خدوم در این محل به عزاداری حضرت اباعبدالله(ع) مشغولند.»
حسینیه بزازها نخستین حسینیه صنفی تهران است که روز گذشته تهرانگردها از آن بازدید کردند
محسن هاشمی رفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران
همراهی من با گروه تهرانگردی تجربه خوبی بود. همراهی با آقای مسجد‌جامعی که اطلاعات عمیقی از همه جاهایی که بازدید می‌کنیم دارند، مسیر را لذتبخش می‌کند و همین موضوع سبب می‌شود که متوجه گذشت زمان نشویم. امروز از تکیه بزازها دیدن کردیم؛ البته مرحوم آیت‌الله هاشمی ابوی بزرگوار در گذشته و از زمان پیش از انقلاب ارتباطاتی داشتند و رفت‌وآمدی هم انجام می‌شد اما متأسفانه مدت‌ها بود این تکیه را ندیده بودم. اما بازدید از خانه هدایت که متعلق به پدربزرگ صادق هدایت بود هم بخشی از بازدیدهای امروز تهرانگردی بود. سپس به دیدن گروه تعزیه‌خوانی رفتیم که 7نسل‌شان به تعزیه‌خوانی مشغول بوده است. در این بازدید پرده‌های تعزیه و فعالیت‌هایشان قبل و بعد از انقلاب و دیدار با خانواده، پدر و فرزندان آنها برای من جالب بود. به‌نظر می‌رسد امکاناتی که در اختیار این خانواده است، ظرفیت تبدیل به موزه را دارد و من امیدوارم این اتفاق بیفتد. در مسیر عبور، به ایستگاه متروی قیطریه رسیدیم. در این ایستگاه از نماد نخستین نماز تهران پس از پیروزی انقلاب در سال 57 به امامت آیت‌الله مفتح دیدن کردیم. این نماد در ورودی ایستگاه متروی قیطریه ساخته شده است. این ایستگاه از میان 130 ایستگاه متروی تهران تنها ایستگاه پدافندی است که متأسفانه 70 تا 80 درصد پیشرفت پدافندی آن انجام شده بود که باید تکمیل شود. آقای مسجد‌جامعی علاقه‌مند بود و قرار شد توصیه کنیم که این ظرفیت پدافندی در ایستگاه قیطریه تکمیل شود.
