حسن نیت ایران در گام سوم کاهش تعهدات

رحمان قهرمان‌پور/ تحلیلگر مسائل بین‌الملل
طبق اعلام رئیس‌جمهور، ایران دیگر از روز جمعه محدودیت‌هایی را که در چارچوب برجام برای تحقیق و توسعه سانتریفیوژها پذیرفته بود، ترتیب اثر نخواهد داد. در صدر محدودیت‌هایی که وجود داشت آزمایش نکردن برخی سانتریفیوژهای قوی بود. قدرت سانتریفیوژها براساس میزان سرعت چرخشی که دارند تعریف می‌شود و سانتریفیوژهای IR6، 6 برابر سانتریفیوژهای نسل اول یا همان IR1 قدرت غنی‌سازی دارد.

ایران پیش از این تعدادی از سانتریفیوژها را خودش ساخته بود. اهمیت توسعه این سانتریفیوژها در این بود که اگر ایران می‌خواست می‌توانست حجم زیادی اورانیوم را در مدت زمان کمتری غنی‌سازی کند. بنابراین تحقیق و توسعه سانتریفیوژها از نظر ظرفیت غنی‌سازی اهمیت زیادی دارند.

محدودیت دوم این بود که ایران نمی‌توانست این سانتریفیوژها را به‌صورت آبشاری وصل کند، یعنی از نظر مکانیکی، الکترونیکی و غیره به‌صورت منفرد تست می‌شدند تا اطمینان حاصل شود در سرعت‌های بالا نوسان باعث شکسته شدن این سانتریفیوژها نمی‌شود. در عین حال مجوز نصب تعداد سانتریفیوژهای لازم وجود نداشت. سانتریفیوژها به‌صورت آبشاری کار می‌کنند و معمولا هر آبشار 164 یا 165 سانتریفیوژ دارد. در محیط آزمایشگاهی 10 تا 15 عدد از این سانتریفیوژها را به یکدیگر ملحق می‌کنند تا از کارکرد آنها اطمینان حاصل کنند. بعد از آزمایش تکی سانتریفیوژها، آنچه اهمیت دارد آزمایش سانتریفیوژها به‌صورت جمعی است.

براساس آنچه اعلام شده ایران پایبندی خودش به 2محدودیت اشاره‌شده در بالا را برداشته است. آنچه مهم است این است که ایران هنوز قصد عبور از غنی‌سازی 4درصد را ندارد. در ادبیات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اورانیومی که کمتر از 5درصد غنی شده باشد را اورانیوم با غنای پایین یا LEU می‌نامند، ولی بعد از آن را اصطلاحا HEU یا اورانیوم با غنای بالا می‌نامند. این موضوع بسیار مهم است. ایران در گام اول و دوم کاهش تعهدات هسته‌ای خود از سطح غنی‌سازی 3.67 درصد مجاز در برجام بالاتر رفت، ولی تا الان اعلام نشده که درصد غنی‌سازی‌اش به بالای 5درصد خواهد رفت.

به‌نظر می‌رسد ایران در گام سوم می‌خواهد به طرف اروپایی و آمریکایی اعلام کند که هنوز امکان توافق وجود دارد. ایران رسما اعلام کرده و یک فرصت دوماهه دیگر به اروپایی‌ها داده تا به تعهدات خودشان عمل کنند. الان هم در چارچوب توافق، پیشنهادهایی که ایران داده مشخص شده است. اگر اروپایی‌ها در 2 ماه آینده بتوانند آمریکایی‌ها را راضی کنند تا به ازای مقدار پولی که ایران می‌خواهد نفت بفروشد، معافیت بگیرند، در آن صورت ممکن است ایران از اجرای گام‌های بعدی جلوگیری کند.