کلنگ توسعه و تبر تخریب بر جان حیران

اجرای بسیاری از طرح‌های عمرانی همچون راه‌سازی، اغلب در اراضی ملی یا جنگلی، ناگزیر با خاکبرداری از مراتع و قطع درختان همراه است. تعبیر حامیان محیط ‌زیست از این کار به عنوان تخریب طبیعت، روند کارها را کند و مسئولان را سرگرم پاسخگویی به حواشی می‌کند.به گزارش ایرنا، از ۱۴ هزار کیلومتر مربع مساحت گیلان، ۵۶۵ هزار هکتار را جنگل تشکیل می‌دهد. یکی از مهم‌ترین اراضی جنگلی و طبیعی استان در کوهستان حیران و حواشی محور آستارا به اردبیل قرار دارد. از سال‌ها قبل به علت جاده‌سازی بین 2 استان گیلان و اردبیل و ویلاسازی در گردنه زیبای حیران، ناگزیر بخش‌هایی از توده‌های جنگلی از بین رفته است. فعالان محیط ‌زیست به بلند بودن صدای لودرها و برش درختان در تعریض محور آستارا-اردبیل اعتراض دارند.


ضرورت صیانت از مواهب الهی 

امام جمعه آستارا تماشای از ریشه درآمدن درختان سبز و تنومند در حاشیه گردنه حیران را ناراحت‌کننده دانست و با ارزشمند شمردن طبیعت جنگلی و کوهستانی این شهرستان، صیانت بیشتر از مواهب الهی را متذکر شد. حجت‌الاسلام والمسلمین «کاظم حافظ‌نیا» گفت: توسعه و تعریض راه‌های مواصلاتی اجتناب‌ناپذیر است اما این کار باید با ملاحظات بیشتر، توجه جدی به دغدغه حامیان محیط ‌زیست و توأم با حفاظت اراضی جنگلی و مرتعی باشد. وی افزود: بسیاری از کشورهای جهان برای نگهداری طبیعت جنگلی خود، با حساسیت‌ برخورد می‌کنند و هرگز به شکل طبیعی جنگل دست نمی‌زنند. باید پیچ و خم گردنه حیران گیلان نیز به عنوان نمادی از زیبایی‌های این استان، حفظ و به تخریب کوه و جنگل پایان داده شود. امام جمعه آستارا اظهار کرد: با برداشت و برش کوه و قطع درختان در کوهستان و منطقه گردشگری حیران مخالف هستم. معتقدم در جایی که حذف پیچ و خم جاده به حذف کوه و برش آن منجر می‌شود، باید کار را متوقف کرد.حجت‌الاسلام والمسلمین حافظ‌نیا ادامه داد: اگر بنا باشد با حذف پیچ و خم‌ها و تعریض و تسطیح مسیر برای تسریع در عبور و مرور، درختان و مناظر طبیعی حیران از بین برود، منطقه حیران امتیاز گردشگرپذیری را از دست خواهد داد.یکی از اعضای سازمان مردم‌نهاد حامی طبیعت در آستارا هم گفت: مشاهده قطع درختان و برش مراتع، دردآور و اگر برای اجرای طرح عمرانی هم باشد، ناراحت‌کننده است.«سید رضا میرنظری» افزود: هر چند بشر برای توسعه و آبادانی شهرها و روستاها ناگزیر به دستبرد در طبیعت است، اما همین حق دخل و تصرف، باعث نابودی جنگل‌ها شده است. بسیاری از توده‌های جنگلی که در روزگاران قدیم در کوهستان‌های گیلان مشاهده می‌شدند، اکنون به یک زمین خالی و بدون پوشش گیاهی تبدیل شده‌اند.


قطع چند درخت به منزله تخریب طبیعت نیست

فرماندار آستارا با اشاره به اهمیت درخت و جنگل، اجرای برخی طرح‌‌های عمرانی را برای توسعه و آبادانی بیشتر این شهرستان ضروری دانست و دقت نظر و توجه حامیان محیط ‌زیست را به این مهم خواستار شد.«حسن رستم زاد» گفت: من و سایر مسئولان آستارا حامی طبیعت و دوستدار محیط ‌زیست هستیم و هرگز به تخریب اراضی ملی راضی نخواهیم بود، اما طرح‌های عمرانی هم اهمیت دارند. هنگامی که اجرای طرحی در اراضی ملی اجتناب‌ناپذیر است، قطع چند درخت را نباید به منزله تخریب طبیعت عنوان کرد. وی ادامه داد: فعالان محیط ‌زیست و سازمان‌های مردم‌نهاد حامی طبیعت، توجه داشته باشند که اگر خواهان توسعه و عمران بیشتر و در حد انتظار مردم هستیم، باید به قطع چند درخت یا برش قسمتی از مراتع راضی باشیم و با تامل در نتایج مثبت و هدف‌های عام‌المنفعه اجرای طرح‌ها، مقابل اجرای آنها نایستیم.رستم زاد بیان کرد: همراهی مردم و طرفداران محیط ‌زیست با طرح‌های عمرانی ضرورت دارد و این حساسیت‌ها باید به موقع و به اندازه باشد. نباید با واکنش‌های احساسی، روند پیشرفت فیزیکی طرح‌ها کند شود و سنگی لای چرخ توسعه قرار بگیرد.فرماندار افزود: اگر در عرصه‌های طبیعی غرب گیلان و آستارا در نتیجه اجرای طرح‌های عمرانی و زیرساختی، چند درخت قطع می‌شود، طرفداران طبیعت یقین داشته باشند که مجوز قطع تک تک آنها از دستگاه‌های مرتبط استانی و شهرستانی اخذ شده است و این کار هرگز بدون مطالعه و پشتوانه علمی انجام نمی‌گیرد.


چاره‌ای جز برداشت قسمتی از کوه وجود ندارد

بخشدار مرکزی آستارا نیز اظهار کرد: بخش قابل توجهی از مسیر گردنه حیران و محور ارتباطی آستارا و اردبیل، از نقطه صفر مرزی می‌گذرد و جاده به طور دقیق از یک طرف به مرز و از سوی دیگر به کوهستان یا دره منتهی می‌شود. برای تعریض مسیر، چاره‌ای جز برش و برداشت قسمتی از کوه وجود ندارد.«بابک باستانی» ادامه داد: اغلب به دنبال بارندگی‌ها گل و لای و سنگریزه‌ها از کوهستان جدا شده و به جاده می‌ریزد. راهداران هنگام برداشتن موانع، قسمت‌هایی از صخره و کوه را نیز برش می‌دهند تا ریزش و رانش ادامه نداشته باشد. این کارها و خدمات، نباید از منظر حامیان طبیعت به عنوان تخریب اراضی ملی قلمداد شود.
 

نتیجه‌گیری 

بی شک اهمیت و هدف‌گذاری طرح‌های عمرانی، آسیب و تعدی به اراضی ملی را توجیه می‌کند. اجرای بسیاری از عملیات‌های عمرانی در محدوده‌های جنگلی اجتناب‌ناپذیر است، اما با اقدامات جبرانی می‌توان از آسیب به طبیعت کم و با ایجاد جنگل‌های دست‌کاشت توازن ایجاد کرد.باید واکنش فعالان محیط ‌زیست را محترم بشماریم و حساسیت افکار عمومی و دوستداران طبیعت به قطع درختان را به عنوان نمایش دغدغه ملی در قبال میراث طبیعی کشور، ارزشمند بدانیم. همچنین با در نظر گرفتن جایگاه منابع طبیعی و اهمیت عمران و آبادانی، راهی میانه و سنجیده پیش بگیریم.به نظر می‌رسد اجرای طرح‌های زراعت چوب و جنگل‌های دست‌کاشت راهکار مناسبی برای جبران آسیب‌های وارده به منابع طبیعی باشد. باید دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی به عنوان مجری طرح‌ها در اراضی ملی و جنگلی به ازای هر میزان تخریب جنگل و قطع درخت، اطراف همان منطقه به ایجاد جنگل دست‌کاشت و غرس درختان سازگار با طبیعت اقدام کنند. این ایده می‌تواند در همه عرصه‌های ملی آسیب‌دیده کشور اجرا شود. در استان گیلان نیز بر اساس برنامه ششم توسعه، باید 6۶۰۰ هکتار از زمین‌های مستعد زراعت چوب برای توسعه سطح کشت واگذار شود. کارشناسان، حمایت‌های بیشتر از زارعان چوب را در تبدیل زمین‌های بایر به زراعت چوب موثر می‌دانند.«آرش فرزام صفت» معاون امور اقتصادی استاندار گیلان نیز چندی پیش گفته بود که زراعت چوب برای تامین چوب‌آلات مورد نیاز، به خصوص در حوزه صنایع و همچنین برای توسعه فضاهای جنگلی موثر است و دولت بر اجرای این طرح‌ها تاکید دارد.بنابراین منتقدان طرح‌های عمرانی در اراضی ملی و جنگلی با مشاهده زراعت چوب، درختکاری و ایجاد جنگل‌های دست‌کاشت، نفس راحتی خواهند کشید و مجریان پروژه‌های عمرانی را با خود همدرد خواهند یافت.بندر مرزی آستارا با ۹۱ هزار نفر جمعیت در منتهی‌الیه غرب گیلان و همسایگی جمهوری آذربایجان واقع شده است. کوهستان حیران با گردنه‌ای زیبا، از نقاط گردشگرپذیر آن محسوب می‌شود.


منابع طبیعی 

 

تیغ دو پهلوی ثبت ملی میراث طبیعی گیلان 

وحیده اسماعیلی | رشت-خبرنگار 


هفته گذشته 16 اثر طبیعی گیلان در فهرست آثار طبیعی ملی ایران ثبت شد. این آثار شامل تالاب سوستان، ذخیره‌گاه سفید پلت صفرابسته، درخت نمدار کهنسال درفک معروف به کوف دار، آبشار ویسادار، غار چشمه باد، رویشگاه گل صدتومنی معروف به برزکوه، آبشار ورزان سوباتان، گل سوسن چلچراغ، آبشار خربو، قله شاه معلم ماسوله، گل لاله واژگون، درخت آزاد لفمجان، آبشار لاتون، روگا و تالاب کردمحله انزلی و کوه سماموس است.ثبت ملی میراث طبیعی گیلان در ادامه ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی به مساحت 300 کیلومتر در نوار شمالی کشور انجام شد. اگرچه ثبت آثار طبیعی استان به گفته متولیان گردشگری موجب توجه بیشتر دستگاه‌ها نسبت به حفظ و احیای این آثار و رونق گردشگری در گیلان می‌شود، اما تبعات زیست‌محیطی و تخریب به علت حضور بازدیدکنندگان از این آثار و احتمال نابودی در آینده را هم به دنبال دارد؛ موضوعی که از همین حالا موجب نگرانی فعالان محیط زیست شده است. 


الزام مسئولان بومی به ارائه خدمات زیرساختی 

 یک فعال محیط زیست می‌گوید: ثبت این آثار تاثیر مثبتی در حفاظتشان خواهد داشت و شناخته‌تر شدن، تلاش و پیگیری بیشتر مسئولان برای حفاظت و پاک‌سازی را می‌طلبد. «محمدحسن یاری» معتقد است؛ باید از ثبت ملی میراث طبیعی استان به عنوان یک اهرم فشار در برابر تهدید گردشگری انبوه استفاده کرد. وی با اشاره به این‌که گردشگری انبوه، ناپایدار است و هیچ زیرساختی برای آن پیش‌بینی نشده است، ادامه می‌دهد: باید از لحاظ فرهنگی هم روی بازدید‌کنندگان از این آثار کار کنیم. بازدید‌کنندگان برای ورود به محوطه این آثار باید آموزش ببینند. مسئولان بومی و محلی نیز باید ملزم به ارائه خدمات زیرساختی در این مناطق بشوند. یاری به رها نکردن آثار طبیعی استان بعد از ثبت ملی تاکید می‌کند و می‌گوید: با توجه به افزایش مهاجرت و گردشگری در استان و تغییر کاربری‌ها و تخریب محیط‌ زیست باید در این رابطه ضابطه‌‌مند عمل شود. 


بی‌توجهی گردشگران 

«مهرداد نکویی» یکی دیگر از فعالان محیط زیست نیز با اشاره به این‌که ثبت میراث طبیعی استان تیغه دو پهلوست، بیان می‌کند: با این ثبت نظارت‌ها بر محیط طبیعی بیشتر می‌شود و نهادهای قانونی بهتر می‌توانند در زمینه حفاظت از آثار طبیعی ورود کنند. از سوی دیگر کنجکاوی افراد برای بازدید از این مناطق بیشتر می‌شود و چون زیرساختی برای حضور انبوه آنان پیش‌بینی نشده است، بیشتر از توان و ظرفیت، مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال آبشار ویسادار در یک روز تعطیل متحمل انواع صدمات زیست‌محیطی از سوی گردشگران می‌شود. وی ادامه می‌دهد: ثبت ملی آثار طبیعی در صورت نبود برنامه، نوع تخریب در جامعه‌ای که شوق دیدن مکان‌های جدید را دارد، تغییر می‌دهد.نکویی به نبود آموزش و ضعف فرهنگی گردشگران اشاره می‌کند و می‌گوید: برای برخی افراد تابلوی منطقه حفاظت شده، تابلو و سیم خاردار مفهومی ندارد و بازهم وارد مناطق حفاظت شده می‌شوند و آتش می‌افروزند. این کار موجب تخریب بافت خاک خواهد شد. زمانی که خاک یک منطقه کوبیده می‌شود، شاهد رواناب خواهیم بود. برای ورود به جنگل‌ و مراتع باید محدودیت ایجاد و نیروی حفاظتی بیشتری به کار گرفته شود. این استاد دانشگاه با اشاره به مناطق ییلاقی استان که از حالت بومی و محلی خود خارج شده‌اند، ادامه می‌دهد: معلوم نیست مجوز ساخت این ویلاها در مناطق ییلاقی و جنگلی چگونه صادر می‌شود؟ در سال‌های آینده با پدیده جنگل‌خواری و قاچاق بیشتری مواجه خواهیم بود. وی اظهار می‌کند: اگر نتوانیم بازدید از آثار میراث طبیعی ملی را کنترل شده و محدود کنیم، لطمات به منابع طبیعی و محیط ‌زیست بیشتر می‌شود و به اهداف خود در ثبت آثار طبیعی نخواهیم رسید. 


اهمیت ثبت آثار طبیعی 

در این باره نظر «محسن یوسف‌پور» مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان را نیز جویا شدیم. وی بیان می‌کند: ثبت آثار طبیعی موجب حفاظت بیشتر از آنها می‌شود و این امکان را فراهم می‌کند تا چنین آثاری برای نسل‌های دیگر باقی بماند. یوسف پور در پاسخ به این سوال که حضور بیشتر گردشگران در این مناطق با توجه به اقدامات آبخیزداری و جلوگیری از فرسایش خاک آیا منجر به تخریب منابع طبیعی و اراضی ملی می‌شود یا خیر می‌گوید: یک اثر طبیعی ملی نیازمند دیده شدن توسط مردم است، اما به زیرساخت مناسب در این مناطق هم نیاز دارد. مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اظهار می‌کند: مردم باید امکان دسترسی مناسب به مناطق گردشگری را داشته باشند، اما چنین تقاضایی به این معنا نیست که برای ایجاد زیرساخت از داخل جنگل و مرتع تحت حفاظت منابع طبیعی، جاده‌کشی شود. خواستار توجه مسئولان گردشگری به این موضوع هستیم.