اروپا
عذرخواهی بعد از 80 سال
رئیس‌جمهور آلمان در هشتادمین سالگرد یورش آلمان نازی به لهستان و آغاز جنگ جهانی دوم، از مردم این کشور طلب بخشش کرد
محمد امین خرمی ـ خبرنگار
80سال پس از حمله آلمان نازی به خاک لهستان که آغازگر مرگبار‌ترین جنگ تاریخ بشری بود، رئیس‌جمهور آلمان به نمایندگی از مردم این کشور از لهستانی‌ها عذرخواهی کرد و از آنها خواست آلمان را ببخشند.
فرانک والتر اشتاین‌مایر که در مراسم سالگرد آغاز جنگ جهانی دوم در شهر مرزی «ویلون» در خاک لهستان سخن می‌گفت، «وحشی‌گری» و «نژادپرستی» نازی‌ها را محکوم کرد و گفت: «سرم را در مقابل قربانیان ظلم آلمان در لهستان به نشانه تعظیم فرود می‌آورم و از آنها طلب بخشش می‌کنم.» اشتاین‌مایر این جمله را به 2زبان آلمانی و لهستانی گفت تا با درخواست بخشش از لهستانی‌ها تاریخ‌ساز شود. رئیس‌جمهور آلمان که در کنار همتای لهستانی خود سخن می‌گفت کشتار لهستانی‌ها از سوی نیروهای آلمان نازی را «جنایت علیه بشریت» دانست و گفت که این جنایت هرگز فراموش نمی‌شود. او گفت: «ما نه فراموش می‌کنیم و نه می‌خواهیم که فراموش کنیم. ما مسئولیتی که تاریخ به‌عهده آلمان گذاشته است را می‌پذیریم.»
این نخستین بار نیست که مقام‌های عالی‌رتبه آلمان مسئولیت آغاز جنگ جهانی دوم را می‌پذیرند و نسبت به آن ابراز انزجار می‌کنند و حتی از لهستان به‌خاطر کشتار مردم عذرخواهی می‌کنند. اما این نخستین بار است که رئیس‌جمهور آلمان به نمایندگی از مردم این کشور از لهستانی‌ها طلب «بخشش» می‌کند. شاید به همین دلیل بود که رئیس‌جمهور آلمان در پایان سخنانش تأکید کرد که شک ندارد که مراسم امسال که 8دهه پس از آغاز جنگ جهانی دوم برگزار می‌شود، در تاریخ روابط آلمان و لهستان ماندگار خواهد شد.
مراسم دیروز در 21کیلومتری خط مرزی لهستان با آلمان و حوالی ساعت 4صبح به وقت محلی برگزار می‌شد؛ یعنی همان ساعتی که جنگنده‌های آلمان نازی در آسمان شهر کوچک ویلون ظاهر شدند و با بمباران شهر خواب ساکنانش را ابدی کردند. گفته می‌شود حدود 1200نفر از مردم ویلون که آن زمان 16هزار نفر جمعیت داشت، در همان بمباران گسترده روز اول جنگ کشته شدند.
تهاجم آلمان سحرگاه یکم سپتامبر سال1939میلادی از مرزهای غربی لهستان آغاز شد تا لهستانی‌ها در تاریخ خود آن را «لشکرکشی سپتامبر» بنامند. آلمان که آن زمان بیش از 2میلیون سرباز و تجهیزات جنگی فراوان داشت، خیلی زود موفق شد صفوف ارتش لهستان را در هم بشکند و وارد مناطق داخلی این کشور شود. روز 3سپتامبر، فرانسه و انگلیس هم به آلمان اعلان جنگ کردند اما کمکی برای لهستان از راه نرسید. روز 17سپتامبر، شوروی نیز که با آلمان پیمان عدم‌تعرض بسته بود، از سمت شرق وارد لهستان شد و خاک لهستان دوپاره شد.
جنگ جهانی دوم بسیاری از کشورهای جهان را درگیر خود کرد و طی 6سال، جان 70 تا 80میلیون نفر را گرفت. در این میان، لهستانی‌ها بیش از دیگران تلفات دادند. حدود 6میلیون نفر از جمعیت 30میلیونی لهستان در جنگ جهانی دوم کشته شدند و بسیاری از شهرها و روستاهای این کشور ازجمله پایتخت آن یعنی ورشو به‌طور کامل ویران شد.
رئیس‌جمهور لهستان، آندژی دودا، نیز حمله آلمان به لهستان را «جنایت جنگی» خواند و گفت: «شدت حمله نشان می‌داد که این جنگ قرار است یک جنگ تمام‌عیار باشد؛ یک جنگ بدون قاعده؛ یک جنگ ویران کننده.»
لهستان پیگیر غرامت جنگی
80سال از آغاز یورش آلمان به لهستان می‌گذرد و هنوز اختلافات بسیاری میان 2 کشور بر سر غرامت جنگ وجود دارد. برخی منتقدان حزب ملی‌گرای حاکم یعنی حزب قانون و عدالت، آندژی دودا و نخست‌وزیرش ماتیوس موراویکی را متهم می‌کنند که با بهره‌گیری از ماجرای قربانی شدن لهستان در جنگ جهانی دوم، تلاش می‌کنند دستور کار حزب خود یعنی تقویت تفکرات راست افراطی و ملی‌گرایی را در این کشور پیش ببرند.
مجلس لهستان کمیسیون ویژه‌ای را مأمور بررسی خسارت‌های وارده شده به این کشور در جنگ جهانی دوم کرده است. این کمیسیون قرار است میزان دقیق خسارت مالی و جانی لهستان در جنگ را تعیین کند تا پس از آن موضوع پرداخت غرامت نیز پیگیری شود. سخنان اخیر ماتیوس موراویکی مبنی بر ضرورت پرداخت غرامت از سوی آلمان به لهستان، باعث بروز تنش در روابط 2طرف شده است. برای آلمان اما پرونده جنگ جهانی دوم و غرامت آن دیگر بسته شده است و مقام‌های این کشور اعلام کرده‌اند غرامتی به‌خاطر این جنگ پرداخت نمی‌کنند.
روسیه، دشمن دیروز و امروز
عصر دیروز مراسم بزرگی در پایتخت لهستان با حضور شماری از رهبران کشورهای اروپایی ازجمله آنگلا مرکل برگزار شد. دونالد ترامپ نیز قرار بود در این مراسم حاضر شود اما به‌دلیل وضعیت اضطراری پیش آمده به‌خاطر طوفان سهمگین دورین، ترجیح داد در آمریکا بماند و معاونش را به این مراسم بفرستد. رئیس‌جمهور فرانسه و نخست‌وزیر انگلیس نیز در این مراسم غایب بودند. اما غایب بزرگ ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه بود. لهستانی‌ها پوتین را از اساس برای حضور در این مراسم دعوت نکردند.
جنگ جهانی دوم در سال1945 به پایان رسید اما مصیبت جنگ و اشغال برای لهستانی‌هایی که باید حالا از ویرانی جنگ سربرمی‌آوردند، ادامه پیدا کرد. لهستان تا 4دهه بعد یعنی تا سال1989 که حکومت شوروی فروپاشید، تحت کنترل حزب کمونیست شوروی بود. پس از فروپاشی شوروی، روابط میان لهستان و روسیه هرگز ترمیم نشد. در سال2014، یعنی زمانی که روسیه در اوکراین دخالت‌هایش را افزایش داد و جزیره کریمه را نیز به خاک خود ضمیمه کرد، اندک روابط میان ورشو و مسکو نیز به سردی گرایید. زخم جنگ و دنیای پس از جنگ، هنوز بر پیکره لهستان دیده می‌شود.
