یادداشت
مسئولیت محیط‌زیستی در عزای اباعبداللهع
حسین عبیری گلپایگانی /فعال محیط زیست
در روزهای آغازین ماه‌های محرم و صفر هستیم و طبق یک سنت دینی بسیار کهن، مردم همه‌ساله جهت برآوردن حاجات خود، در این ایام به پخش نذورات اقدام می‌کنند. با توجه به اینکه هیئت‌ها، مساجد و تکایای مذهبی هنگام توزیع نذورات یکی از پرمصرف‌ترین استفاده‌کنندگان ظروف یکبار مصرف پلاستیکی هستند، لذا آگاه‌سازی و آشنایی بیشتر این عزیزان با مشکلات محیط‌زیستی و بهداشتی این ظروف، یکی از وظایف اصلی فعالان محیط‌زیست است. استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی 4مشکل اساسی دارد:
نخست، معضلات محیط‌زیستی که به‌علت استفاده از مواد نفتی در ساخت این نوع ظروف است. این مواد طول عمر زیادی دارند، در چرخه محیط‌زیست پایدار هستند و مدت بسیار طولانی در طبیعت باقی می‌مانند که باعث آلودگی محیط‌زیست و طبیعت می‌شوند.
دوم آنکه از نظر بهداشتی نیز چون این ظروف از مواد شیمیایی نفتی ساخته شده‌اند، هنگام استفاده برای مواد غذایی، مخصوصا مواد غذایی خیلی داغ، موجب تجزیه و آزاد شدن مولکول‌های نفتی در مواد غذایی می‌شوند. مواد آزاد‌شده این ترکیبات در مواد غذایی در درازمدت می‌تواند باعث امراض مختلف گوارشی و حتی انواع سرطان‌ها برای استفاده‌کنندگان شود.
سومین مشکل به لحاظ اقتصادی است. مردم و استفاده‌کنندگان ظروف یکبار مصرف باید بدانند که این ظروف را می‌توان از طریق بازیافت دوباره وارد چرخه صنعت کرد؛ یعنی مواد این ظروف قابل بازیافت مجدد هستند، ولی برخی مردم این ظروف را میان دیگر زباله‌های خانگی و همراه با زباله‌های تر، مصالح ساختمانی و دیگر زباله‌ها در سطل‌های زباله می‌ریزند، برخی نیز با بی‌مبالاتی این ظروف را در سطح معابر شهر، در خیابان، کوچه یا جوی‌ها و نهر آب رها و چهره شهر را کثیف می‌کنند.
در تشریح مشکل چهارم باید گفت که نفت را طلای سیاه لقب دادهاند، ولی مواد نفتی برای تولید ظروف پلاستیکی نیز استفاده می‌شود، درحالی‌که وقتی می‌توان با مواد نفتی، محصولات صنعتی با ارزش‌افزوده بسیار بیشتری را تولید کرد یا آن‌را برای نسل‌های آینده حفظ کرد، چندان به صرفه نیست که از این مواد در تولید ظروف یکبار مصرف و با قیمت بسیار ارزان استفاده شود.
از چند سال قبل، فعالان حوزه سلامت و محیط‌زیست با تلاش جدی برای رفع مشکلات بهداشتی و محیط‌زیستی ظروف یکبار مصرف پلاستیکی، اقداماتی انجام دادهاند که طرح فرهنگی «حذف و ساماندهی ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در مراسم عزاداری» یکی از این تلاش‌ها بود. اما برای کاهش مصرف ظروف یکبار مصرف چه باید کرد؟
نخستین روش، شیوه فرهنگی است. افزایش آگاهی عمومی نسبت به مضرات استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی و جایگزینی آن با ظروف دائمی یا در صورت اجبار ظروف پایه گیاهی برای نذری‌های داغ، روشی است که با فرهنگسازی می‌توان آن را به نتیجه رساند.
با توجه به خشکسالی‌های اخیر کشور، به منظور جلوگیری از کمبود شدید آب شرب، از عزاداران حسینی درخواست می‌شود جهت صرفه‌جویی و جلوگیری از هدررفتن آب شرب هنگام پخت‌وپز نذورات یا کارهای نظافتی، دقت جدی داشته باشند.
با توجه به تغییرات اقلیمی جهان و همچنین افزایش آلودگی هوا، به‌ویژه در شهر تهران، خواست بعدی فعالان محیط‌زیست از عزاداران حسینی صرفه‌جویی در مصرف مواد سوختی و جلوگیری از هدر رفتن این مواد است که هنگام پخت‌وپز نذری‌ها یا استفاده از سیستم گرمایشی مساجد، حسینیه‌ها و تکایا، حتما باید این نکته مراعات شود که یکی از بهترین گزینه‌ها استفاده از وسایل حرارتی استاندارد برای کاهش مصرف مواد سوختی است.
با توجه به اینکه بخشی از فعالیت‌های مراسم عزاداری ذبح دام در جلوی هیئت‌های عزاداری است و از طرف دیگر بخشی از امراض بین انسان و دام مشترک است، مراعات نکات سلامتی هنگام خرید و سربریدن دام برای نذورات را فراموش نکنند.
نذرهای محیط‌زیستی را جدی بگیرید. اگر مردم عزیز و عزاداران حسینی هنگام دادن نذورات به این نکته پی ببرند که نذری دادن برای امام‌حسین(ع) صرفا در غذا دادن خلاصه نمی‌شود، بلکه می‌توان از طریق اختصاص نذرهای محیط‌زیست هم کار مثبت و ثواب انجام داد، حتما برای نذر طبیعت نیز پیش‌قدم خواهند شد. اگر مردم ایران هزینه 10درصد نذورات خود را صرف محیط‌زیست کنند، رقم بالایی در حفظ محیط‌زیست صرفه‌جویی می‌شود. آنها می‌توانند هزینه ساخت آبشخور، خرید علوفه، خرید دانه برای پرندگان و حل سایر مسائل و مشکلات محیط‌زیست را با استفاده از نذر طبیعت به یاد اباعبدالله(ع) در نظر بگیرند.