روابط اقتصادی ایران با کشورهای حوزه خلیج‌فارس چگونه است؟
اقتصاد،چشم به راه دیپلماسی
گفت‌وگو با فعالان بخش خصوصی درباره ظرفیت‌های تجارت با اعراب خلیج‌فارس
مریم سمائی/روزنامه نگار
روابط تجاری ایران با کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس گاهی درگیر تنش‌های سیاسی و بحران‌های منطقه‌ای می‌شود. برخی از بخش‌های اقتصادی و صنعتی ایران نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی است و منابع مالی خوبی که در برخی از شرکت‌های اقتصادی کشورهای همسایه وجود دارد می‌تواند طرح‌ها را به سرانجام برساند. از سوی دیگر کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس هم نیازمند فعال شدن بازارهای اقتصادی خود توسط ایران هستند اما همیشه تحریم‌ها و تنش‌های سیاسی بین دولت‌ها، پتانسیل‌های موجود را در سایه قرار می‌دهد.
با این حال با افزایش سطح تبادلات تجاری با کشور عمان در سال96، احیای روابط تجاری با سایر کشورهای عربی از جمله قطر، کویت و... در دستور کار بخش تجارت خارجی ایران قرار گرفت و هم‌اکنون دستگاه دیپلماسی برای تسهیل این روابط آماده همکاری شده است. در همین راستا محمد جواد ظریف- وزیر امور خارجه- به کشورهای قطر و کویت سفر کرد تا مسائل منطقه‌ای را مورد بحث و بررسی قرار دهند و تنش‌ها را کم کنند.
ظرفیت اقتصادی خوب قطر برای ایران
قطر یکی از کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج‌فارس است که پتانسیل خوبی برای افزایش تبادلات تجاری دارد و می‌تواند با توجه به تحریم‌های خصمانه دولت آمریکا علیه ایران، عرصه اقتصادی مناسبی برای ایران فراهم کند.
محمد‌علی دیده‌روشن- نایب‌رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و قطر- در این‌باره به همشهری درنگ می‌گوید: با توجه به حسن همجواری و سوابق تاریخی با قطر از نظر فرهنگی و مذهبی و... این کشور پتانسیل خیلی خوبی برای گسترش روابط تجاری دارد. قطر کشور ثروتمندی است که قیمت اجناس چندان برایش مهم نیست و خواهان جنس‌های باکیفیت است بنابراین در روابط تجاری با این کشور، جنس باکیفیت حرف اول را می‌زند.
او می‌گوید: در بررسی‌ها و تحقیقات میدانی که توسط اتاق مشترک بازرگانی ایران و قطر انجام شد مشخص شد که هم‌اکنون بهترین سرمایه‌گذاری اقتصادی در قطر، تاسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای است. اگر ما بتوانیم با قطری‌ها برای تاسیس این فروشگاه‌ها به توافق برسیم می‌توانیم حدود 50 تا 60درصد محصولات فروشگاهی را از کالاهای ایرانی تامین کنیم و مابقی را از کشورهای دیگر تهیه کرده و در فروشگاه‌ها به فروش برسانیم.
احیای گردشگری در جام‌جهانی2022
قطر کشور کوچکی است اما ایده‌های بزرگی را تحقق بخشیده است که از آن جمله می‌توان به میزبانی جام‌جهانی فوتبال2022 اشاره کرد. دیده‌روشن میزبانی قطر برای جام‌جهانی 2022 را فرصتی مناسب برای ایران می‌داند و می‌گوید: ایران از نظر زیرساختی و ارائه خدمات فنی و مهندسی می‌تواند کمک بزرگی به کشور قطر کند که این مسئله نیازمند رایزنی با شرکت‌های قطری است و ایران باید از این فرصت استفاده کند. از سوی دیگر جام جهانی فوتبال علاقه‌مندان زیادی دارد که از اقصی نقاط جهان به محل برگزاری مسابقات می‌آیند. کشور قطر از نظر مساحت وسعت چندانی ندارد بنابراین به‌نظر می‌رسد که اگر ایران بتواند در این مدت تورهای گردشگری در نظر بگیرد و از این موقعیت استفاده کند می‌تواند، هم فعالیت اقتصادی خود را در منطقه قوت ببخشد و هم سود حاصل از گردشگری به‌دست بیاورد.ایران کشوری 4 فصل است که با یک برنامه‌ریزی دقیق می‌تواند از ظرفیت گردشگری خود به نحو احسن استفاده کند. البته همه این پیشنهادها به دیپلماسی اقتصادی برمی‌گردد اگر ما نتوانیم در این زمینه قوی عمل کنیم نمی‌توانیم از موقعیت‌ها بهره لازم را ببریم.
ضرورت ارتقای دیپلماسی اقتصادی
دیده‌روشن در ادامه می‌گوید: وزارت امور خارجه باید دیپلماسی اقتصادی را سرلوحه کار خود قرار دهد. کشور قطر می‌تواند سکویی برای صادرات ایران به کشورهای دیگر هم باشد. اگر بتوانیم این حوزه را فعال کنیم می‌توانیم در صادرات مجدد به‌عنوان ترانزیت هم از ظرفیت کشور قطر بهره ببریم و به این شکل تحریم‌ها را به شکلی دور بزنیم. تمام این پتانسیل‌ها وجود دارد فقط باید دیپلماسی اقتصادی قوی‌تری داشته باشیم تا فرصت‌ها را از دست ندهیم.
او اشاره‌ای هم به فعالیت‌های اقتصادی کشور ترکیه در قطر می‌کند و می‌گوید: کشور ترکیه چند هزار کیلومتر از قطر فاصله دارد اما توانسته بازار خوبی در قطر برای خود ایجاد کند و بیشترین محصولات لبنی و روزمره از آن کشور به قطر صادر می‌شود؛ این در حالی است که فاصله ایران با قطر بسیار کوتاه است. اینکه ایران نمی‌تواند به نحو احسن از پتانسیل‌های اقتصادی قطر استفاده کند به‌دلیل ضعف خود ماست. ما نتوانستیم بعد از محاصره قطر از سوی عربستان و تحریم او جایگاه خود را در این کشور تثبیت کنیم و فرصت‌سوزی کردیم همانطور که در آسیای‌میانه موفق ظاهر نشدیم و نتوانستیم جایگاه اقتصادی خود را ارتقا دهیم.
او با بیان اینکه متأسفانه ایران در زمان‌های مؤثر، حضور ندارد می‌گوید: جای ما در مواقعی که باید تصمیم‌گیری یا تصمیم‌سازی کنیم خالی است و فعالان اقتصادی از این مسئله غافل‌هستند. ما در بخش خصوصی و در حمایت‌های دولت از تجار ضعف داریم. ما باید بخش خصوصی واقعی داشته باشیم تا منافع ملی را درنظر بگیرد چرا که منافع شخصی هم در گرو منافع ملی است. مسئولانی که باید در بزنگاه‌های اقتصادی تصمیم‌های درست بگیرند با یک تصمیم غلط میلیاردها دلار را یک شبه به فنا می‌دهند و تبادلات تجاری را دچار بحران می‌کنند. اگر فرصت‌ها را بشناسیم، درست تصمیم بگیریم و بخش خصوصی را حمایت کنیم می‌توانیم به آینده روابط اقتصادی با کشورهای عربی امیدوار باشیم.
تجارت با کویتی‌ها به شیوه سنتی
یکی دیگر از کشورهای حوزه خلیج‌فارس که از قدیم‌الایام روابط تجاری با ایران دارد کشور کویت است. این کشور کوچک که در جنوب عراق قرار دارد دارای مرز آبی با ایران است و تبادلات تجاری با آن از طریق استان خوزستان انجام می‌شود. این کشور تقریباً از لحاظ تهیه مواد غذایی، مصالح ساختمانی و... به کشورهای دیگر وابسته است اما به‌دلیل بسته بودن فضای سیاسی آن روابط اقتصادی با این کشور محدود است.
هانی فیصلی-رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و کویت- در این‌باره به همشهری درنگ می‌گوید: فضای بسته این کشور باعث شده که حتی ویزا گرفتن تجار کاری مشکل باشد. این مسئله نه‌تنها برای تجار ایرانی بلکه برای تجار سایر کشورها هم وجود دارد با این حال تجار کشور ما به همان شیوه سنتی با این کشور تبادلات تجاری انجام می‌دهند.
او می‌گوید: کشور کویت یکی از کشورهایی است که با خوزستان مرز آبی دارد و به‌دلیل فاصله نزدیک آن به ایران از دیرباز مورد توجه بازرگانان ایرانی و کویتی قرار گرفته است اما امروز به‌دلیل شرایط بد سیاسی حاکم بر این کشور که تابعی از جریانات سعودی است فعالیت‌های تجاری بین 2 کشور گسترش لازم را پیدا نمی‌کند و اغلب تجار به همان شیوه سنتی و قدیمی با بازرگانان کویتی در ارتباط هستند.
تمایل کویتی‌ها به مصرف کالاهای ایرانی
او می‌گوید: با وجود تمامی مشکلات سیاسی که وجود دارد مردم کویت تمایل به مصرف کالاهای ایرانی دارند. ما در جلسه‌ای که با کاردار کویت در تهران داشتیم به او گفتیم که ما باهمه کشورها مراوده تجاری داریم اما هیچ کشوری در ایران بازاری به نام خود ندارد، درحالی‌که در بسیاری از شهرهای ایران بازاری به‌نام بازار کویتی‌ها وجود دارد و این نشانه عمق مراودات تجاری این دو کشور است.
هم‌اکنون بیشترین اقبال و درخواست کویتی‌ها از ایران روی مصالح ساختمانی مانند سیمان، گچ و... وهمچنین ماهی است.
او تصریح می‌کند: متأسفانه جریانات سیاسی حاکم بر کویت یک‌دست نیست و مانع از فعالیت تجار ایرانی در این کشور می‌شود با وجود این در سفری که سال گذشته به کویت داشتیم شاهد تحولات اساسی در این کشور بودیم که امیدواریم به افزایش تعاملات سیاسی و اقتصادی 2 کشور بینجامد.
فیصلی با اشاره به اینکه ملت‌ها علاقه زیادی برای فعالیت تجاری با یکدیگر دارند می‌گوید: هنوز کشور ما با وجود قابلیت‌های زیادی که دارد نتوانسته در حوزه ارائه خدمات فنی و مهندسی به این کشور ورود پیدا کند و این تنها به‌دلیل جریانات سیاسی حاکم در کویت است؛ البته در کشور ما هم قوانینی وجود دارد که در روابط تجاری اخلال ایجاد می‌کند. قوانین خلق‌الساعه و بخشنامه‌های متعدد و بعضا موازی مشکلاتی برای رشد اقتصادی به‌وجود می‌آورد که مسئولان باید به آنها توجه ویژه داشته باشند.
او در ادامه می‌گوید: به هر حال اگر گشایش‌هایی در حوزه سیاسی صورت بگیرد طبیعتا گره از مسائل اقتصادی هم باز می‌شود. از طرف دیگر از طریق مناسبات اقتصادی هم می‌توان به راه‌حل‌های سیاسی مناسب دسترسی پیدا کرد بنابراین نقش بخش خصوصی در این زمینه پررنگ است.
صادرات به قطر
قطر کشور ثروتمندی است که قیمت اجناس چندان برایش مهم نیست و خواهان جنس‌های باکیفیت است بنابراین در روابط تجاری با این کشور، جنس باکیفیت حرف اول را می‌زند
