گلوی دشت‌های ایلام خشک شد

رمضان نوری | ایلام –خبرنگار:


برداشت بی‌رویه آب از آبخوان‌ها و سفره‌های زیرزمینی و خشکسالی‌ سال‌های اخیر، سطح آب‌های زیرزمینی را در دشت‌های استان کاهش داده است. طبق اعلام کارشناسان، استان ایلام ۱۳ دشت دارد که هر سال شاهد افت سطح آب‌های زیرزمینی در آنها هستیم. کاهش سطح آب تا جایی پیش رفته که برداشت آب در 4 دشت مهران، دشت برتش، دشت عباس شرقی و عباس غربی دهلران از 5 سال پیش ممنوع شده است.

حتی به رغم بارندگی‌های خوب سال گذشته و امسال در استان، هنوز این دشت‌ها به وضعیت مناسبی نرسیده‌اند و مشکل بحران آب سال‌های گذشته همچنان ادامه دارد. استان ایلام طی 5 سال گذشته با خشکسالی‌های پی‌ در پی مواجه بوده و همین عامل و البته برداشت بی‌رویه آب از دشت‌ها موجب کاهش سطح آب‌های زیرزمینی این استان شده است.

برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی، اگر بیشتر از میزان تغذیه سالانه آنها باشد، به تدریج باعث پایین رفتن سطح آب در این سفره‌ها می‌شود. وقتی سطح آب زیرزمینی پایین برود، فضاهای خالی بین خاک که توسط آب پر می‌شوند، به تدریج نشست می‌کنند. باید برای تغذیه این سفره‌ها تلاش و از خسارات احتمالی جلوگیری کرد. استفاده بی‌رویه از منابع آب و روش‌های غیراصولی آبیاری مزارع از جمله عللی است که کاهش سطح سفره‌های زیرزمینی آب را به دنبال داشته است.

در شهرستان‌های مهران و دهلران، به دلیل استفاده زیاد از سفره‌های آب زیرزمینی و میزان کم بارش‌ها در سال‌های گذشته، سطح آب در این سفره‌ها کاهش چشمگیری داشته است و امروز مسئولان در تلاش هستند با روش‌های مختلف سفره‌های آبی زیرزمینی را در مهران تغذیه کنند.


تقویت سفره‌های آب زیرزمینی

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری ایلام در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری اظهار می‌کند: عملیات آبخیزداری در حوضه‌های آبخیز استان ایلام با رویکرد جامع نگری و تقویت سفره‌های آب زیرزمینی در بیشتر نقاط استان در حال انجام است. «رضا احمدی» به اهداف اجرای پروژه‌های آبخیزداری در استان اشاره می‌کند و می‌گوید: افزایش و تقویت سفره‌های آب زیرزمینی و پیشگیری و کاهش آثار خشکسالی از اهداف مهم اجرای پروژه‌های آبخیزداری در استان است. وی می‌افزاید: بیش از ۴۷ میلیارد تومان از محل صندوق توسعه ملی در سال جاری برای اجرای طرح‌های آبخیزداری در ۲۲ حوضه آبخیز استان مصوب شده است.

احمدی با بیان این که توسعه جنگل‌کاری نیز می‌تواند به حفظ سفره‌های آب زیرزمینی کمک کند، می‌گوید: ۱۰ هزار هکتار جنگل‌کاری در دشت‌های مهران و دهلران انجام و این کار موجب شده است که رواناب‌ها و آب‌های سطحی در خاک نفوذ کنند و ضمن تقویت سفره‌های آب زیرزمینی، ریشه درختان از آب نزولات جوی بهره‌‌مند شوند.


افزایش سطح آب دشت مهران کافی نیست

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای ایلام نیز در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری می‌گوید: با بارش‌هایی که در سال گذشته و سال جاری بارشی در استان شاهد بوده‌ایم، سطح آب دشت مهران 3 درصد افزایش یافته است. «علی پوراحمد» بیان می‌کند: سطح آب‌های زیرزمینی دشت‌های استان از جمله مهران ۱۵ متر کاهش یافته است و هرچند بارش‌های سال گذشته و بهار امسال مطلوب و چشمگیر بوده، با یک و حتی چند سال بارش نزولات جوی، کاهش سطح آب دشت‌ها جبران نمی‌شود. وی با اشاره به طرح تغذیه مصنوعی در دشت مهران ادامه می‌دهد: طرح‌ تغذیه مصنوعی و نصب کنتور هوشمند از جمله اقدام‌هایی هستند که توسط آب منطقه‌ای استان برای کاهش میزان برداشت از منابع آب انجام و دنبال می‌شوند.


کسری آب در سفره‌های زیرزمینی ایلام

پوراحمد اظهار می‌کند: تغذیه‌ مصنوعی، علاوه بر ذخیره آب در سفره‌های زیرزمینی، کنترل سیلاب و کاهش خسارات ناشی از سیل و کنترل رسوب را به همراه دارد. وی می‌گوید: نصب کنتور هوشمند روی چاه‌های آب سبب کنترل و نظارت بر میزان برداشت آب‌های زیرزمینی استان می‌شود و از اضافه‌برداشت از آنها به شدت جلوگیری می‌کند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای ایلام می‌افزاید: منابع آب‌های سطحی استان حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب است که سالانه ۲۸۶ میلیون متر مکعب آن برداشت می‌شود و سفره‌های زیرزمینی آب به علت برداشت‌های بی‌رویه، سالانه با ۱۵ میلیون متر مکعب کسری مواجه هستند. وی برداشت اضافی و بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی را از سوی کشاورزان استان، چالش و مشکلی اساسی بر سر راه بهبود وضعیت آب سفره‌های زیرزمینی ایلام عنوان می‌کند.

این مسئول می‌گوید: در بخش کشاورزی استان ایلام، با وجود 1377 حلقه چاه، بیش از ۲۲۳ میلیون متر مکعب آب مصرف می‌شود که این میزان ۹۰ درصد کل آب‌های زیرزمینی است. وی ادامه می‌دهد: استان ایلام دارای ۱۳ منبع آب زیرزمینی است که 3 سفره در شهرستان‌های مهران و دهلران در وضعیت «برداشت ممنوع» قرار دارند.
***
یکی از مهم‌ترین روش‌ها در استان ایلام برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی، استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری است. بر اساس تحقیقات و ارزیابی‌های به عمل آمده، در ازای هر هکتار آبیاری با شیوه‌های نوین، ۲۵ درصد کاهش مصرف انرژی برای استحصال آب از سفره‌های زیرزمینی اتفاق می‌افتد. در حال حاضر ۴۰۵ دشت کشور ممنوعه و در شرایط هشدار هستند، چراکه بیش از ۹۵ درصد ظرفیت آب زیرزمینی کشور در دشت‌های ممنوعه قرار دارد؛ زنگ خطری که ایلام را نیز تهدید می‌کند.