جنگل‌های جهان و طمع‌ورزی‌‌های انسان

پروفسور پرویز کردوانی ـ چهره ماندگار علمی

گرم‌شدن کره زمین در بعضی نقاط عامل و در برخی مناطق بهانه آتش‌گرفتن جنگل‌هاست. بیشتر جنگل‌های جهان در 2 منطقه استوایی و شمال روسیه، اروپا و کانادا قرار دارند. جنگل‌های استوایی را جنگل‌های بارانی و همچنین ریه‌های زمین نیز می‌نامند اما به جنگل‌های شمال روسیه و کانادا تایگا گفته می‌شود.
درختان این جنگل‌ها بسیار قطورند؛ طوری که حتی برخی از آنها در آغوش 2 نفر که دست هم را گرفته‌اند نیز جا نمی‌گیرند. در چند هفته گذشته حدود 3میلیون مترمکعب از این جنگل‌ها تقریبا معادل دوبرابر وسعت کشور ما در روسیه آتش گرفت و سوخت. جنگل‌های استوایی اما به اندازه درختان تایگا قطر ندارند و طبیعتا کمتر از آنها Co2 جذب می‌کنند با این حال تعداد آنها بسیار بیشتر است.
نابودی جنگل‌ها چه تایگا چه بارانی همواره موجی از نگرانی را در جهان موجب می‌شود؛ طوری که یکی از موضوعات مطروحه در نشست اخیر 7 کشور صنعتی موضوع آتش‌سوزی در جنگل‌های استوایی بود.
با این حال مردم این مناطق واکنش متفاوتی دارند. شاید آنها هم قبول داشته باشند که این جنگل‌ها بخش قابل‌توجهی از اکسیژن جهان را تولید می‌کنند اما ترجیح می‌دهند به جای جنگل‌ که درآمد چندانی در موقع بهره‌برداری ‌نکردن ندارد، از درختان آن پول به دست آورند و در زمین آن زراعت کنند.
این کار تاثیر بسیار مخربی بر محیط‌زیست دارد و موجب افزایش ناگهانی گرما در کره زمین خواهد شد. باید دانست هر درختی که قطع می‌شود یکی از ابزارهای انسان برای جذب Co2 که موجب گرم‌شدن زمین است از دست می‌رود.
از سوی دیگر در مناطق استوایی سطح صاف کنده درخت محل خوبی برای تجمع موریانه‌هاست. این موریانه‌ها غذای خوبی برای بومیان منطقه‌اند اما گاز متان یا CH4 تولید می‌کنند. گاز متان 30برابر Co2 در گرمای زمین مؤثر است؛ بنابراین با قطع هر درخت به 2 طریق گرمای زمین افزایش می‌یابد؛ یکی از راه انتشار Co2 که دیگر جذب درخت نمی‌شود و دیگری از طریق افزایش تولید گاز متان. اما گرم‌شدن زمین باعث آب‌شدن یخ‌ها می‌شود؛ یخ‌هایی که مانع از خروج گاز متان از سطح اقیانوس‌ها هستند. در اعماق دریاها گاز متان توسط موجودات بی‌هوازی تولید می‌شود،ولی لایه‌های یخ در سطح اقیانوس مانع از خروج آن می‌شود.  چنانکه کسانی در مناطق قطبی با سوراخ‌کردن یخ و نزدیک‌کردن شعله به آن از آتش گاز متان استفاده می‌کنند. اما وقتی با گرم‌شدن زمین این یخ‌ها آب می‌شود، خروج گاز متان باعث گرم‌تر‌شدن کره زمین می‌شود. تبدیل جنگل به علفزار نیز همین تاثیر را دارد. حیوانات نشخوارکننده، حین نشخوار متان تولید می‌کنند. وقتی جنگل‌ به کشتزار و علفزار تبدیل می‌شود و در آن مثلا برنج کاشته می‌شود – گیاه برنج متان تولید می‌کند – کره زمین یکی از طریق نبود جنگل‌ها که Co2 جذب می‌کردند و دیگری به دلیل تولید CH4 بیشتر گرم می‌شود.  به هر روی انسان که پیش از این با فعالیت‌های صنعتی و تولید گازهای گلخانه‌ای به طبیعت ضربه می‌زد اکنون با طمع‌ورزی جنگل‌ها را از بین می‌برد. هر یک از این اقدامات ممکن است در کوتاه‌مدت منافع مالی گروه‌های کوچکی را تامین کند اما ادامه این رفتارها در بلندمدت حیات آدمی را در کره خاکی به مخاطره می‌اندازد.