بلاتکلیفی پسماندهای روی در زنجان

رشد و توسعه صنایع در بخش‌های مختلف به خصوص استفاده از تکنولوژی‌های روز برای تولید و فاصله گرفتن انسان‌ها از مواد طبیعی و گرایش به سمت ترکیبات شیمیایی به تدریج به آلایندگی‌های محیط‌زیست و مشکلی به نام آلودگی‌های خاک، آب، هوا و پسماندهای حاصل از فعالیت‌های صنعتی، بازیافت و دفع صحیح این مواد منجر شد. 

به گزارش ایرنا، استان زنجان نیز در حالی از قافله صنعت عقب نمانده که وجود معادن غنی توجه سرمایه‌گذاران را به فعالیت در این بخش و صنایع مرتبط با آن بیش از بخش‌های دیگر جلب کرده است، اما در این میان گاه تعارضاتی که میان فعالان این بخش با سازمان‌های دولتی از جمله صنایع و معادن و حفاظت محیط‌‌ زیست ایجاد می‌شود به مانند چوبی لای چرخ این صنایع عمل کرده و حرکت شتابان آنها را کُند و گاه متوقف می‌کند. 

از سوی دیگر سازمان‌های متولی نیز اقدامات خود را تلاش برای حفظ منافع عموم، محافظت از محیط‌‌ زیست و جلوگیری از تخریب و تهدید آن می‌دانند. معضل واحدهای صنعتی سرب و روی در استان زنجان از ۲۵ سال گذشته با گسترش بهره‌برداری از معدن انگوران زنجان شکل جدی‌تری به خود گرفته و در بازه‌های زمانی مختلف نگرانی‌هایی را برای مسئولان و عموم مردم ایجاد کرده است.

 در این میان ایمن‌سازی 7 میلیون تن پسماند روی در شهرک صنعتی روی زنجان و انتقال پسماندهای جدید به مکانی مناسب به موضوع روز مردم و مسئولان این استان تبدیل شده است. 


بزرگ‌نمایی آلایندگی صنعت روی

رئیس هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران با بیان این‌که مدت زیادی است که به دنبال حمل فیلتر کیک‌های شرکت‌های روی هستیم، گفت: پسماندهای روی حتی اگر کوچک‌ترین آسیبی به محیط‌‌ زیست وارد نکند، باید در محلی مناسب انباشت و ایمن‌سازی شود تا به لحاظ فیزیکی نیز محلی را آلوده نکند. یوسف مرادلو تولید این پسماندها را اجتناب‌ناپذیر دانست و افزود: ذی‌نفعان باید کنار هم بنشینند و برای این موضوع برنامه‌‌ریزی اصولی و اساسی کنند. 

وی با بیان این‌که با حمایت انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران و صنعتگران روی، شرکت بهین فراور برای مدیریت این پسماندها محل چند صد هکتاری را با مطالعه دانشگاهیان خریداری کرد و این محل مورد تایید محیط‌‌ زیست قرار گرفت، اظهار کرد: این طرح طی مسیر خود در دوایر دولتی نهایتا از سوی حفاظت محیط‌‌زیست مرکزی رد شد. 

رئیس هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران با تأکید بر این‌که بزرگ‌ترین مانع حمل، جابه‌جایی و ساماندهی این فیلتر کیک‌ها ناهماهنگی سازمان‌های دولتی است، ادامه داد: ۹۵ کارخانه روی در ایران فعال است که همه اینها فیلتر کیک دارند، اما تنها جایی که دولت روی آن دست گذاشته است یک انبار از چند انبار موجود در شهرک صنعتی روی زنجان است که اتفاقا قانونمند هستند و پسماندها را مدیریت می‌کنند. 

مرادلو با بیان این‌که در این شهرک شعور مدیریتی حاکم است، گفت: فعالان این صنعت تأکید دارند پسماندهای حاصل از فعالیت‌های صنعتی خود را در جایی انبار کنند که آلایندگی نداشته باشد و استفاده مجدد از آن مقرون به صرفه باشد. 

وی با اشاره به ارزش‌گذاری کتبی و رسمی 3 هزار میلیارد تومانی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان در زمینه پسماندهای روی انبارشده در محل این شهرک تصریح کرد: ارزش‌گذاری نادرست و به دنبال آن گزارش‌های غلطی که به وزارتخانه ارسال می‌شود کار ما را متوقف می‌کند. 

رئیس هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران با بیان این‌که ما برای حمل فیلتر کیک‌ها از محل شرکت از ۶ سال قبل آماده بوده و هستیم، افزود: ناهماهنگی‌های دولتی و مسائلی که از جاهای دیگر تحمیل می‌شود این کار را معطل می‌کند و افکار عمومی را به بازی می‌گیرد. 

مرادلو موارد مطرح‌شده را در خصوص آلایندگی این صنعت بزرگ‌نمایی و غیرعلمی دانست و توضیح داد: اینجا شهر ماست و خودمان، فرزندان، اقوام نزدیک، دوستان و آشنایان ما در معرض این فیلتر کیک‌ها هستند. اگر آلودگی‌ها به این شدت باشد، اول خود صنعتگران و عزیزان آنها را درگیر می‌کند بنابراین این بزرگ‌نمایی درست نیست در حالی که در همه جای دنیا بزرگ‌ترین کارخانه‌های روی در داخل شهرها و جوار رودخانه‌ها مستقرند. 


تغییر تصمیم‌سازان

رئیس هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران با بیان این‌که ارائه اطلاعات غلط و بزرگ‌نمایی‌ آزاردهنده است و چوب لای چرخ این صنایع قرار می‌دهد، گفت: فعالان این بخش نیز بر ساماندهی این پسماندها مطابق با نظر سازمان صنعت، معدن و تجارت و حفاظت محیط‌‌ زیست تأکید دارند، اما علت به نتیجه نرسیدن آن این است که از ابتدا تا آخر قضیه دست یک جریان نیست. 

مرادلو تغییر مدیران و تصمیم‌سازان دولتی را بزرگ‌ترین معضل مدیریت پسماندها دانست و یادآور شد: مدیر جدیدی که بر مسند کار می‌نشیند با عقبه کار آشنایی کامل ندارد و با اطلاعات هدایت‌شده روبه‌رو است به طوری که در این میان افرادی پیدا می‌شوند که به مدیر جدید اطلاعات نادرست می‌دهند و این روند صنعتگران، مردم و هم خود مسئول تصمیم‌ساز را متضرر می‌کند. 

وی خاطرنشان کرد: ما به خودمان حق و این اجازه را نمی‌دهیم به هر قیمتی پول دربیاوریم. صنعت روی زنجان طی سال‌های گذشته نیز ثابت کرده است که در انجام مسئولیت‌های اجتماعی پیشگام بوده و وظایف اجتماعی خود را به خوبی انجام داده است. 

رئیس هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران ادامه داد: برای این صنعت و مدیریت پسماندهای آن زحمات زیادی کشیده شده، انرژی و هزینه‌های بسیاری صرف شده است و نباید برخی ناهماهنگی‌ها مشکلی برای این صنعت ایجاد کند. 

مرادلو با بیان این‌که گاهی برخی از دوستان ناآگاه عنوان می‌کنند دلایل ادعای مالکیت این پسماندها وجود عناصر قیمتی و ارزشمند در آنهاست، افزود: در تمام دنیا وقتی ماده معدنی را به خریدار، اعم از بازرگان و تولید‌کننده، تحویل می‌دهند رابطه بین فروشنده و خریدار قطع می‌شود.

 نمونه بارز آن مواد معدنی وارداتی است که امروزه صنعت روی از آن استفاده می‌کند. فروشنده مواد معدنی نمی‌تواند بعد از استحصال، فراوری و تولید شمش روی نسبت به فیلتر کیک‌های تولیدشده ادعایی داشته باشد. 

وی اظهار کرد: وضعیت به وجود آمده در زنجان در سایر نقاط کشور وجود ندارد و نسبت به فیلتر کیک‌های ۹۵ واحد تولیدی شمش روی هیچ ادعایی از طرف نهادهای دولتی مشاهده نمی‌شود. 


رعایت مسائل ‌زیست‌محیطی

رئیس هیات‌مدیره انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران پیشرفت صنعت روی را چشمگیر خواند و گفت: رعایت مسائل زیست‌محیطی در این کارخانه‌ها با ۲۰ سال قبل اصلا قابل مقایسه نیست. مرادلو تأکید کرد: برای حل مشکل اصلی این صنعت باید مسئولان وارد عمل شوند و یک بار برای همیشه این معضل را رفع و راه را برای فعالیت و شکوفایی این صنایع هموار کنند. 

وی توضیح داد: اداره حفاظت محیط‌‌ زیست باید با صنعتگران مهربان باشد، چراکه ما یک خانواده‌ایم و خودمان را سربازان محیط‌‌ زیست می‌دانیم و محیط‌‌ زیست محل زندگی همه ماست. صنعتگران و متولیان در این بخش باید به یکدیگر اعتماد کنند و با تشکیل جلسات مشترک با رعایت مسائل کارشناسی در خصوص مشکلات موجود راهکارهای عام‌المنفعه ارائه دهند که هم مسائل زیست‌محیطی و هم مسائل اقتصادی را حل کند. 


وجود 2 رویکرد

رئیس اداره ایمنی، بهداشت، محیط‌‌ زیست و انرژی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان نیز گفت: بیش از 7 میلیون تن پسماند در شهرک روی زنجان و معادل همین مقدار نیز در سایر واحدهای صنعتی استان پسماند وجود دارد. 

محمدحسین فغفوری با بیان این‌که پسماندهای شرکت‌های روی زنجان دارای عناصر ارزشمند دیگری است، افزود: یکی از دلایلی که دولت در خصوص این پسماندها ادعای مالکیت می‌کند وجود همین عناصر در آن است. 

وی یادآور شد: دولت ردیف بودجه‌ای تعریف کرده است تا از محل فروش دیگر عناصر موجود در این پسماند، آن را برای رفع آثار زیانبار سرب و روی هزینه کند. پیشنهاد وزارت صمت نیز هزینه‌ کردن آن برای مسائل زیست‌محیطی است. 

رئیس اداره ایمنی، بهداشت، محیط‌‌ زیست و انرژی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان با بیان این‌که برای انتقال پسماند روی از 4 سال گذشته موافقت اولیه از سوی سازمان محیط‌‌ زیست استان دریافت شد، تصریح کرد: تغییرات مدیریتی در سازمان حفاظت محیط‌‌ زیست کشور موجب شد معاون این سازمان پس از 3 تا 4 سال پشت نوبت ماندن این طرح با آن مخالفت کند. 

فغفوری ساماندهی محل فعلی انبار پسماند روی در شهرک روی و تعیین محل جدید برای انتقال پسماندهای جدید را 2 رویکرد سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان ذکر کرد و ادامه داد: برای ساماندهی محل فعلی انبار این فیلتر کیک‌ها و جلوگیری از آلایندگی آنها که در ۲۳ هکتار زمین انجام می‌شود، مقرر شد شیب‌های این محل اصلاح و کانال‌زنی شود. 

وی با بیان این‌که همه مراکز استان‌ها باید یک مرکز دپو با امحای پسماندهای ویژه داشته باشند، گفت: برای تعیین محل جدید پسماندهای روی زنجان نیز شرکتی تشکیل شد. برای زمین مورد نظر طرح ارزیابی نوشته و مقرر شد کمیته‌ای تشیکل شود تا تمامی ساماندهی‌ها در آن انجام شود. روزانه ۳۰۰ کامیون به محل فعلی پسماند می‌رود که هم‌زمان اصلاح شیب محل و تخلیه پسماند امکان‌پذیر نیست. 

این مسئول افزود: با بررسی پهنه نهایتا پهنه مرصع برای انباشت فیلتر کیک‌ها تعیین شد و پس از ارزیابی زمین مورد نظر حدود ۴۰ هکتار از ۶۰ هکتار زمین موجود به شرکت بهین فراور به منظور آماده‌سازی آن واگذار شد. 


مسائل اجتماعی

رئیس اداره ایمنی، بهداشت، محیط‌‌ زیست و انرژی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان با اشاره به مسائل اجتماعی پیش‌آمده برای انتقال پسماندهای روی به این محل بیان کرد: حتی برای رفع این موانع به مساجد روستا رفتیم و با مردم منطقه صحبت‌ کردیم. نهایتا به نتیجه رسیدیم برای حل این مسائل باید از شورای تامین حکم گرفته شود تا این کار با حمایت قضایی انجام شود. پیش‌بینی می‌شود محل جدید تا ۴۰ سال جوابگوی این نیاز باشد. 

فغفوری گفت: موضوع آلایندگی و سرطان‌زا بودن این صنعت چند سال قبل در کارگروه‌ها مطرح شد. دانشگاه علوم پزشکی مطالعاتی را در این خصوص انجام داد و نتایج آن را سال گذشته منتشر کرد. نتایج مطالعات دانشگاه علوم پزشکی بیشترین سرطان‌ها و عامل آنها را موارد دیگری غیر از این صنعت اعلام کرد که این موجب کاهش هجمه‌ها و فشارها علیه صنعت روی شد. 

وی توضیح داد: هدف سازمان صنعت، معدن و تجارت این است که معضلی به نام پسماند نداشته باشیم. روند دولت این بوده است که درآمد حاصل‌شده از این مواد برای سالم‌سازی استان زنجان هزینه شود. 


پر شدن ظرفیت محل دپو پسماندها

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط‌‌ زیست استان زنجان نیز با بیان این‌که پس از کارهای کارشناسی‌شده در سال ۹۶ پهنه مرصع از میان 7 پهنه معرفی‌شده، انتخاب و برای انباشت پسماندهای روی در این محل به شرکت بهین فراور معرفی شد، گفت: قبل از انتقال، مسائل فنی و زیست‌محیطی آن باید به طور اصولی مدیریت شود. 

علی اسدی خاطرنشان کرد: مسائل حاشیه‌ای موجب شده است تاکنون هیچ پسماندی به محل جدید انتقال نیابد و اگر در روزهای آتی که با بارندگی‌های فصل‌های پاییز و زمستان همراه می‌شویم این اتفاق نیفتد و محل آماده نشود، پسماندها همچنان در نزدیکی شهر زنجان خواهد ماند و ما دچار مشکل خواهیم شد. 

وی با بیان این‌که محل فعلی گنجایش پسماندهای بیشتر را ندارد، ادامه داد: حفاظت محیط‌‌ زیست استان نیز با افزایش مساحت محل فعلی انباشت پسماندها مخالف است و محل جدید باید به سرعت آماده بهره‌برداری شود. انجام نشدن این کار حتی موجب تعطیلی واحدهای صنعتی روی در این محل خواهد شد. 


نصب درپوش

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط‌‌ زیست استان زنجان در خصوص مدیریت پسماندهای موجود این شرکت گفت: برای جلوگیری از انتشار آلاینده‌ها توسط آب، باران و باد باید پوشش‌گذاری‌های مناسبی برای آنها انجام شود در غیر این صورت مجبور به شکایت به مراجع قضایی و پیگیری از این طریق هستیم. 

اسدی کم شدن عیار خاک واحدهای روی را موجب مضاعف شدن مشکلات در این بخش ذکر کرد و افزود: ریزش معدن در سال‌های گذشته عیار خاک را پایین آورده و میزان پسماندها را افزایش داده است. وی اظهار کرد: محل جدید تعیین‌شده برای این پسماندها از جنبه‌های مختلف بررسی شده است و مشکلی ندارد و پس از آماده‌سازی با رعایت آیین‌نامه‌های حمل‌و‌نقل با خودروهای مناسب پسماندها به این محل منتقل داده خواهند شد. 

معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط‌‌ زیست استان زنجان گفت: محوطه تمامی واحدهای روی در شهرک تخصصی ایزوله و شیب بندی شده است حتی آبهای جاری ناشی از بارندگی‌ها به داخل حوضچه‌های بتونی احداث شده در این مسیر وارد و از این آب در خط تولید استفاده می‌شود.

اسدی توضیح داد: داخل شهرک با همکاری شرکت خدماتی شهرک و هزینه‌هایی که واحدهای روی پرداخت کرده‌اند، 4 حوضچه بتنی ساخته شده است و آب‌های واردشده به آن به خط تولید بازمی‌گردد. اخیرا ماشین مخصوص شست‌وشوی خیابان‌های شهرک خریداری شده است که از ۲ هفته قبل محوطه این شرکت‌ها را روزانه می‌شویند و آلودگی‌ها نیز داخل حوضچه‌ها ریخته می‌شود. 


جانمایی نادرست شهرک صنعتی روی

عضو هیات‌مدیره شرکت بهین فراور جانمایی انجام‌شده برای استقرار شهرک صنعتی روی را نادرست عنوان کرد و گفت: در این محل قرار بود صنایع سنگی مستقر شوند که با صلاحدید استاندار وقت این محل به صنایع روی اختصاص یافت. 

جواد عونی با بیان این‌که صنعتگر موظف به پرداخت برخی هزینه‌هاست و از نظر قانون نیز هزینه دفع اصولی پسماندها برعهده تولید‌کننده آن است، افزود: حتی اگر مسائل زیست‌محیطی این صنایع حقیقت داشته باشد، در این خصوص بزرگ‌نمایی شده و جو روانی در شهر به وجود آمده است که مقصر آن صنعتگر نیست بلکه مسئولی باید پاسخگو باشد که این محل را تعیین کرده است. 

وی با بیان این‌که تصمیمات فرمایشی به این اشتباهات و در نهایت معضل بزرگ‌تری منجر می‌شود، تصریح کرد: شرکت‌های روی که از سال‌ها قبل در پی راه‌حلی برای کنترل آلایندگی و مدیریت پسماندهای این شرکت بودند شرکت بهین فراور را به سهامداری تمامی شرکت‌های روی فعال در زنجان تشکیل دادند تا این موضوع هم به‌صورت دولتی و هم از سوی فعالان این عرصه مدیریت، کنترل و ساماندهی شود. 

عضو هیات‌مدیره شرکت بهین فراور با تأکید بر این‌که برای این پسماندها باید فکری اساسی شود تا حجم انبوهی از کیک و پسماند مشکل‌ساز نشود، ادامه داد: به همین منظور برای جانمایی انبار این پسماندها با کمک دانشگاه تربیت مدرس تحقیقاتی انجام و محلی به نام «سردهاته» تعیین شد. این محل پس از تایید حفاظت محیط‌‌ زیست از سوی شرکت بهین فراور خریداری شد. 

عونی یادآور شد: پس از طی مراحل مختلف و هزینه‌های کلانی که برای خرید و آماده‌سازی محل انجام شد، متولیان دولتی اعلام کردند که با نامه‌نگاری‌هایی که با مرکز انجام شده این محل مورد قبول واقع نشده است و باید محل دیگری برای این کار انتخاب شود. 

وی گفت: پس از تحمیل هزینه‌های بالا به فعالان این بخش، محل بعدی انبار پسماندهای روی را در منطقه مرصع انتخاب کردند و پس از گذشت 3 سال از انتخاب و اعلام این محل به صنعتگران روی، هر از چند گاهی مسئولی بدون اشرافیت داشتن به موضوع سخنانی را ایراد می‌کند که موجب ایجاد موانع و جو روانی در منطقه و معطل ماندن کار می‌شود. 

عضو هیات‌مدیره شرکت بهین فراور خاطرنشان کرد: به لحاظ مالکیت این پسماندها نیز ما در شرایط برزخی قرار گرفته‌ایم در حالی که دستگاه‌های لودر و سنگ‌شکن و سایر تجهیزات این شرکت در حال آماده‌سازی محل است بخش دولتی ادعای مالکیت این پسماندها را دارد. 

عونی ادامه داد: روزانه 3 هزار تن پسماند در محل موقتی که مساحت آن به ۲۰ هکتار رسیده است منتقل می‌شود، اما این محل جوابگو نیست و باید محل جدید هرچه سریع‌تر آماده‌سازی شود. وی افزود: جلسات برگزارشده در این خصوص براساس نظر کارشناسی نیست. نتیجه جلسات براساس نظر مدیران تعیین می‌شود نه آرای جمعی و با تغییر هر مدیری طرح معطل می‌ماند تا مدیر جدید مجاب شود یا نشود.