یک راهنمای جمع‌وجور برای آشنایی با انواع پارچه و خصوصیات آنها
تار و پود رنگارنگ پارچه‌ها
نیلوفر ذوالفقاری
هماهنگ بودن طرح‌ها و رنگ‌های لباس، انتخاب لباس در سایز مناسب، داشتن فرم شخصی و توجه به جزئیاتی مثل تزئینات و کیف و کفش؛ شما هم فکر می‌کنید برای خوش‌پوش بودن و داشتن ظاهر آراسته و شیک رعایت کردن همین نکات کافی است؟ البته که این نکات اهمیت زیادی دارند اما همه‌‌چیزی نیستند که در دنیای مد وجود دارند. شاید بهتر باشد یک قدم عقب‌تر برویم و قبل از هرچیز، انواع پارچه‌ها را بشناسیم. به این ترتیب می‌توانیم انتخاب سنجیده‌تری داشته باشیم. برای طراحان لباس و آنها که دستی در تولید پوشاک دارند دانستن این نکات واجب است. ما در این گزارش فهرستی از پرکاربردترین پارچه‌های موجود در بازار را برایتان چیده‌ایم. البته سعی کرده‌ایم بیشتر سراغ پارچه‌هایی برویم که در فصل گرم تابستان از آنها استفاده می‌شود. آرام فروزان، کارشناس مد و لباس درباره انواع پارچه توضیح می‌دهد. بعد از خواندن این گزارش با انواع پارچه، کاربردهای مختلف و باید و نبایدهای نگهداری از آن آشنا می‌شوید.
پارچه لینن
این پارچه در بافت خود درصد زیادی کتان دارد. البته موادی مانند پلی‌استر و ویسکوز هم در بافت آن مورداستفاده قرار می‌گیرد. اینکه درصد هرکدام از این مواد در پارچه چقدر باشد، کیفیت آن را تعیین می‌کند.لینن نسبت به بقیه پارچه‌های نخی دیرتر شکل و شمایل خود را از دست می‌دهد، به همین دلیل هم برای دوخت لباس‌های اسپرت مناسب است. خبر خوب اینکه این جنس پارچه بافتی خنک دارد و برای دوختن لباس‌های تابستانی در این روزهای گرم گزینه مناسبی است. اما ایرادی که می‌توان از این پارچه گرفت، زود چروک شدن آن است. به همین دلیل هم بهتر است موقع دوخت آن به بعضی نکات توجه شود. مثل اینکه اگر قرار است با لینن شلواری دوخته شود، مدل آزاد و رها باشد تا کمتر چروک شود.
چطور بشوییم؟
برای شست‌وشوی پارچه لینن بهتر است فضای ماشین لباسشویی پر نباشد چون این جنس پارچه آب زیادی به‌خود جذب می‌کند. لباس‌های لینن را با هم بشویید البته حواستان به کنار هم قرار گرفتن لباس‌ها با رنگ‌های مختلف باشد. بهتر است پارچه لینن با آب سرد یا حداقل ولرم شسته شود.
شمبری
شمبری بیشتر شبیه پارچه‌های جین است و تار و پود آن ترکیب رنگ سفید و طیفی از آبی را دارد. در ترکیبات این پارچه هم مثل لینن، کتان و پلی‌استر وجود دارد. اگر می‌خواهید بدانید از کدام پارچه حرف می‌زنیم، نشانی آن همان پارچه‌ای است که ظاهری مشابه جین‌ها دارد. به این ترتیب شمبری انتخابی مناسب برای کسانی است که به پارچه جین علاقه دارند. البته این پارچه به نسبت جین خیلی سبک‌تر است و حتی در هوای شرجی می‌تواند انتخاب مناسبی برای دوخت لباس‌های بیرون از خانه باشد. در طراحی لباس‌ها با این پارچه، می‌توان با استفاده از گلدوزی رنگ و حس و‌حال تابستانی بیشتری به لباس داد.
چطور بشوییم؟
شست‌وشوی این پارچه هم مثل لینن است. حواستان باشد از آب گرم برای شستن این نوع پارچه استفاده نکنید که شل و رنگ‌و‌رو‌رفته نشود.
پارچه ژاکارد
ژاکارد پارچه‌ای است که طرح آن در تار و پود پارچه بافته می‌شود و معمولا از پنبه طبیعی و ابریشم، پلی‌استر مصنوعی و ترکیپ پلی‌استر و پنبه، کتان، پشم و الیاف ترکیبی تولید می‌شود. ژاکارد به نسبت خیلی از پارچه‌ها محکم و ضخیم است و به‌طور کلی این پارچه‌ها بادوام هستند و حالت کشسانی دارند. این جنس پارچه‌های سبک برای دوخت لباس‌های بهاره و تابستانه مناسب هستند و انواع سنگین آنها برای فصل‌های سرد انتخاب خوبی محسوب می‌شود. از ژاکاردها برای دوخت مانتوها و لباس‌های رسمی یا لباس‌های شب زیاد استفاده می‌شود.
چطور بشوییم؟
نگهداری و شست‌وشوی این جنس پارچه بستگی به الیاف تشکیل‌دهنده آن دارد. ژاکاردهای محکم را می‌شود با ماشین لباسشویی شست (بدون استفاده از مواد سفیدکننده و البته مواد شوینده قوی هم نباید استفاده شود). اگر برای گرفتن آب پارچه قصد فشار دادن و چلاندن آن را دارید از پشت پارچه این کار را انجام دهید. موقع اتو کشیدن هم آنها را پشت‌و‌رو کنید. ترجیح این است که لباس‌های ژاکارد را روی سطح صاف پهن کنید تا همانطور خشک شوند و نیاز به اتوکشی نداشته باشند.
ایرانی‌های باکیفیت
چند سالی است که خوشبختانه استفاده از کالای ایرانی و تولیدات مختلف در حوزه‌های گوناگون باب شده است. بسیاری از شهروندان ترجیح می‌دهند به جای پرداخت هزینه‌های زیاد برای خریدن جنس خارجی با کیفیت پایین یا متوسط، کالای ایرانی باکیفیت را با قیمت مناسب‌تر بخرند. این موضوع باعث شده تولیدکنندگان هم شرایط رقابتی بازار را حس کنند و روزبه‌روز بر کیفیت و تنوع محصولاتشان اضافه کنند.
تا همین چند سال پیش بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی ترجیح می‌دادند محصولات خود را با نام‌های خارجی عرضه کنند. آنها علت استفاده از نام‌های تجاری بیگانه برای پارچه‌های داخل را کاهش قدرت ریسک بنگاه‌های تولیدی در سرمایه‌گذاری می‌دانستند. مشتری داخلی هم همچنان به مصرف و اعتماد بی‌پایه به برندهای خارجی ادامه می‌داد، اما حالا شرایط تغییر کرده است. بسیاری از برندهای معروف پوشاک ایرانی که تجربه سال‌ها فعالیت در صنعت مد و لباس را دارند محصولاتی باکیفیت و قابل‌مقایسه با بهترین برندهای خارجی می‌فروشند. هرچند هنوز چین بازارهای پارچه و لباس کشورهای مختلف از جمله کشور ما را قبضه کرده اما یک مقایسه ساده کافی است تا به جای هزینه کردن برای خرید یک پارچه بی‌کیفیت چینی، سراغ نمونه مناسب داخلی برویم.
به‌خصوص برای خرید پارچه مناسب پرده و دوخت کالای خواب که محصولات ایرانی متنوعی وجود دارد.
پارچه چیت
پارچه‌های چیت نوعی پارچه نخی هستند و اغلب در 2نوع در بازار به فروش می‌رسند. نوع اول که ظریف و سبک است بیشتر مناسب فصل گرماست. نوع دیگر چیت‌های آهاردار هستند که البته آهار آنها دائمی نیست. این جنس مناسب دوخت دامن و لباس است. در ترکیباتش پنبه پلی‌استر و ریون وجود دارد. طرح‌های متنوعی از این جنس پارچه عرضه شده و به‌دلیل سبک بودن، انتخاب خیلی مناسبی برای لباس‌های تابستانی است. چیت‌ها زود چروک می‌شوند ولی نسبت به لینن چروک‌هایشان راحت‌تر باز می‌شود.
چطور بشوییم؟
چیت را هم بهتر است با آب ولرم یا سرد شست. یادتان باشد برای شستن این جنس پارچه مواد شوینده قوی استفاده نکنید.
پارچه حریر
پارچه‌های حریر نوعی ابریشم نازک هستند که انواع مختلف با کاربردهای متنوع دارند. اسم بسیاری از آنها مثل حریر ساتن، کرپ حریر، حریر ژورژت و حریر سیلک به گوش ما آشناست. انواع حریر بسته به طرح و جنسشان در دوخت انواع لباس‌های زنانه یا اکسسوری‌ها استفاده می‌شود.
چطور بشوییم؟
شست‌وشوی این نوع پارچه‌ها به‌دلیل بافت ظریفی که دارند باید با ظرافت و دقت انجام شود تا از شکل نیفتند. از آب سرد و کمی نمک برای شستن این پارچه‌ها استفاده کنید و بعد از آن می‌توانید از یک ماده شوینده ضعیف استفاده کنید یا به‌مدت یک ساعت در آب سرد و پودر بگذارید تا خیس بخورد. اگر نیاز به استفاده از سفیدکننده بود بهتر است از جوش‌شیرین استفاده کنید. برای خشک کردن بهتر است چندبار پارچه را بتکانید و بعد آن را روی یک حوله پهن کنید. حوله را لوله کنید و بعد از 15تا 20دقیقه آن را باز کنید و روی سطحی بگذارید تا خشک شود.
پارچه فاستونی
این نوع پارچه‌ها معمولا در تابستان طرفدار ندارند. اما انواعی از پارچه فاستونی هست که از نوعی پشم سرد درست شده و در کیفیت‌های متفاوتی تولید می‌شود. قیمت این نوع فاستونی تقریبا بالاست و تفاوت چشمگیری با انواع دیگر آن دارد. خنکی و ظرافت این نوع فاستونی‌ها جالب توجه است.
چطور بشوییم؟
شستن پارچه‌های فاستونی بهتر است به خشک‌شویی سپرده شود. برای اتوکشی بهتر است یک پارچه مرطوب روی لباس قرار دهید و بعد اتو کنید تا از برق انداختن روی پارچه جلوگیری شود. لباس‌های فاستونی شسته نشده را اتو نکشید چون این کار باعث افت کیفیت پارچه می‌شود. برای حفظ کیفیت پارچه‌هایی که پشمی هستند، باید بعد از ۲روز استفاده، یک روز به لباس استراحت داده شود. بعد از ۴ روز استفاده هم خشک‌شویی استاندارد شود.
پارچه لمه
پارچه لمه از الیاف رنگی و نخ‌های براق تولید می‌شود. این پارچه کشی است و ریزش خوبی هم دارد که به همین دلایل برای دوخت لباس مجلسی مناسب است. لمه هم انواع مختلفی دارد مثل لمه‌های نگین‌دار و لمه‌های شنی که در این نوع بافتشان مثل شن حالت دانه‌دانه دارد.
چطور بشوییم؟
اکلیل‌های پارچه لمه در شست‌وشوهای اولیه ممکن است ریزش داشته باشد. ماندگاری اکلیل‌ها به کیفیت لمه‌ای که تهیه می‌کنید هم بستگی دارد. پارچه‌های لمه آب‌رفت ندارند، معمولا رنگشان تغییر نمی‌کند و نیاز به اتوکشی هم ندارند. لمه را می‌توان با ماشین لباسشویی با درجه حرارت ملایم شست. از مایع سفیدکننده استفاده نکنید.
پارچه شیرشکری
این پارچه را در بازار با طرح‌های راه‌راه و اصطلاحا به شکل نخی پیدا می‌کنید. در سطح این پارچه‌ها کمی برجستگی وجود دارد. جنس شیرشکری نوعی از پنبه است و کمی هم چروک در بافت آن دیده می‌شود. انواع این پارچه برای دوخت کت‌های اسپورت، شومیز و مانتو مناسب است. این جنس مثل شمبری برای مناطق شرجی هم می‌تواند مناسب باشد. اما این پارچه را چطور بشوییم؟ مثل خیلی از پارچه‌ها بهتر است با آب سرد یا ولرم شسته شود. در این صورت برای مدت طولانی‌تری شکل اولیه خود را حفظ می‌کند.
استفاده‌مجدد
اگر اهل دوخت ودوز باشید حتما از هر پارچه تکه‌هایی روی دست‌تان مانده که از آنها استفاده نکرده‌اید. با استفاده مجدد از تکه‌پارچه‌های اضافه مانده از خیاطی می‌توانید یک چیز تازه بسازید.
پارچه‌خرده‌ها را دور نریزید
اگر بخواهیم برای حفظ محیط‌زیست کاری انجام دهیم بهتر است که کمترین زباله را ایجاد کنیم به همین دلیل استفاده مجدد از پارچه لباس‌های کهنه یا تکه‌پارچه‌ها راه‌حل خوبی است. اما سؤالی که ایجاد می‌شود این است که با پارچه‌های اضافه چه باید کرد و چه چیزهایی را می‌توانیم با کمک آنها درست کنیم؟ حتما نام چهل‌تکه‌دوزی را شنیده‌اید، هنری که از قدیم با خیاطان این مرز و بوم همراه بوده و علاوه بر تولید محصولات رنگارنگ زیبا، باعث صرفه‌جویی هم می‌شود. چهل‌تکه‌دوزی در واقع به اتصال پارچه‌های دور‌ریختنی گفته می‌شود که می‌توانند در کنار هم قرار گرفته و کاربردی جدید و ظاهری زیبا به‌دست آورند. چهل‌تکه‌دوزی تنها به دوختن رومیزی خلاصه نمی‌شود بلکه شما می‌توانید از آن به‌عنوان روفرشی، رومبلی، روبالشی و روتختی هم استفاده کنید. به جز این می‌توانید فکری خلاقانه به خرج دهید و از تکه پارچه‌های موجود در خانه، جامدادی بدوزید. با این کار به فرزندتان هم یاد می‌دهید که می‌تواند با لوازمی که ظاهرا نیازی به آنها ندارد، محصولاتی خلاقانه و کاربردی بسازد و کمتر زباله ایجاد کند. برای دوختن جامدادی تنها کافی است ظاهر آن را برای خود ترسیم کنید. اینکه می‌خواهید جامدادی شما استوانه‌ای شکل باشد یا مثلثی، موضوعی است که شما را در انتخاب تکه‌های پارچه راهنمایی می‌کند. با تکه‌های بزرگ‌تر پارچه می‌توانید کوسن‌های رنگی بسازید. با کمی جست‌وجو در فضای مجازی به الگوها و مدل‌های متنوعی می‌رسید که می‌توانند به شما ایده بدهند.
جنگ با لکه‌های سمج
لباستان هر جنس پارچه‌ای که داشته باشد، پاک کردن لکه‌های مختلف از روی آن آنقدرها که به‌نظر می‌رسد آسان نیست. اما راه‌هایی وجود دارد که لباستان را از شر این لکه‌های سمج نجات دهید. قبل از هرچیز، بدون توجه به اینکه لکه از چه ماده‌ای به جا مانده و جنس پارچه چیست به این نکات دقت کنید برای رفع لکه باید فوری اقدام کنید زیرا تا زمانی که سطحی است و جذب نشده، راحت‌تر پاک می‌شود. هرگز پارچه‌های تیره‌رنگ را برای پاک کردن روی لکه نکشید. اگر لکه مایع باشد، پارچه‌های رنگی ممکن است در تماس با لکه‌ها رنگ پس دهند. لکه جامد و خشک را در ابتدا با شیئی نوک تیز به آرامی بردارید. برای پاک کردن، از سطح خارجی لکه آغاز کنید و به سمت مرکز آن بروید تا مانع از پخش‌شدن آن بشوید. لکه را با روش ضربه‌ای بردارید. چلاندن و فشردن پارچه‌ها برای پاک کردن لکه باعث می‌شود که رنگ به درون بافت پارچه نفوذ کند. حالا پاک کردن چند نوع لکه رایج روی لباس‌ها را مرور می‌کنیم:
خون: استفاده از آب سرد، خمیر غلیظ نشاسته و آب. خمیر را روی لکه قرار دهید، پارچه را در آفتاب بگذارید تا نشاسته خشک شود. مجددا پارچه را بشویید.
گل‌و‌لای: سیب‌‌زمینی نصف شده را روی لکه بمالید. در آب سرد قرار دهید. پارچه را با پودر رخت‌شویی بشویید یا اینکه لباس را با محلول آمونیاک بشویید و با دستمال آغشته به الکل، لکه را برطرف کنید.
آدامس: یخ را روی لکه بکشید، با تکرار این کار لکه آدامس جمع می‌شود. با یک وسیله نوک‌تیز به آرامی آن را بردارید. با کمک پنبه آغشته به بنزین، لکه را از بین ببرید.
شکلات: باقی‌مانده شکلات را با وسیله نوک‌تیز بردارید. چند عدد دستمال کاغذی را زیر سطح لکه قرار دهید. پنبه آغشته به محلول سرکه و الکل (به نسبت مساوی) را روی آن بکشید.
چای و قهوه: پیش از خشک شدن لکه، آن را با آب و صابون بشویید.
پارچه از چه چیزی ساخته می‌شود؟
اینکه پارچه‌ها از چه ماده‌ای ساخته می‌شوند می‌تواند جذاب باشد. بد نیست بدانید انواع پارچه را با توجه به ماده اولیه آنها به 4دسته تقسیم می‌کنند:
1- پارچه‌هایی با ماده اولیه گیاهی، مثل کتان، پنبه و کنف. این پارچه‌ها الیاف طبیعی دارند که از گیاهان مختلف گرفته می‌شود؛ مثلا از دانه‌های پنبه، ساقه کتان یا برگ‌های مخصوص برای تولید آنها استفاده می‌شود. این پارچه‌ها به پوست آسیب نمی‌رسانند و حساسیت ایجاد نمی‌کنند. ضمن اینکه چون باعث جریان هوا می‌شوند، دمای بدن را در شرایط مناسبی حفظ می‌کنند.
2- پارچه‌هایی که مواداولیه آنها حیوانی است؛ مثل ابریشم، پشم و خزهای طبیعی. در این نوع پارچه از مو، کرک و پشم حیوانات استفاده می‌شود. کیفیت این پارچه‌ها با توجه به حیوانی که از آن استفاده شده متفاوت است. بعضی از انواع این پارچه‌ها مانند خز طبیعی یا ابریشم صد‌در‌صد خیلی گران‌قیمت هستند. نکته قابل‌توجه درباره این پارچه‌ها این است که بسیاری از طرفداران محیط‌زیست و حامیان حقوق حیوانات در سال‌های اخیر مردم را به عدم‌استفاده از محصولاتی از این نوع تشویق می‌کنند.
3- پارچه‌هایی با سرمنشاء معدنی مثل پنبه‌نسوز یا پارچه شیشه‌ای. برخی از الیاف مانند نخ‌های طلا و نقره معدنی هستند و بیشتر اوقات در دوخت‌های سنتی ایرانی می‌توانیم آنها را مشاهده کنیم. این الیاف عایق حرارت و برق هستند و استفاده از آنها برای لباس‌های ایمنی مثل لباس برقکاری یا آتش‌نشانی معمول است.
4- پارچه‌هایی که از سنتزهای شیمیایی به‌دست می‌آیند مانند نایلون. این پارچه‌ها ساخته دست انسان هستند و با توجه با نوع ساختشان، مقاومت و استحکام زیادی دارند، سبک هستند و آب نمی‌روند.
