جنگل‌های کشور پاسوز بدهی دولت

الهام مصدقی‌راد/خبر‌نگار


سوختن 300هکتار از جنگل‌های ارسباران در آتش، آخرین مرتبه از آتش‌سوزی جنگل‌ها در سال‌جاری نخواهد بود. از ابتدای امسال چند فقره آتش‌سوزی بزرگ در جنگل‌ها و مراتع کشور رخ داده. سوختن 400هکتار از منطقه حفاظت شده میانکاله و حالا 300هکتار از جنگل‌های ارسباران که در انتظار ثبت جهانی است دو نمونه از وسیع‌ترین این موارد است. آنچه در هر دو مورد، شدت و زمان آتش‌سوزی را افزایش داد و به‌دنبال آن عرصه بیشتری از منطقه را سوزاند، نبود تجهیزات و امکانات مورد نیاز به‌ویژه بالگرد برای اطفای حریق است. این در حالی است که براساس تفاهمنامه‌ای که میان سازمان جنگل‌ها با وزارت دفاع و ستاد مدیریت بحران کشور منعقد شده، در زمان بروز آتش‌سوزی و درخواست سازمان‌های متولی، هلی‌کوپتر باید به منطقه اعزام شود. در آتش‌سوزی اخیر که در ارسباران اتفاق افتاد، تأخیر در اعزام هلی‌کوپتر و صعب العبور بودن مسیر برای حضور نیروهای انسانی و عدم‌برخورداری از تجهیزات مدرن، به‌رغم تلاش جنگلبانان و نیروهای امدادی، آتش افروخته شده در این بخش از جنگل‌های هیرکانی را 4 روز شعله‌ور نگه داشت.
از ابتدای سال تاکنون این بیست و پنجمین آتش‌سوزی رخ داده در ارسباران بود اما غلبه شعله‌های آتش بر شیب تند دره‌ها، نشان از تفاوت چشمگیر این آتش‌سوزی با 24مورد قبل داشت تا جایی‌که مدیریت بحران آذربایجان‌شرقی، اعزام بالگردهای آبپاش را تنها راه نجات این جنگل‌ها عنوان کرد، اما هیچ بالگردی به منطقه اعزام نشد تا جایی‌که واکنش استاندار و امام جمعه تبریز را برای اقدام عاجل برای اعزام بالگردها به‌دنبال داشت. در نهایت با حضور دبیر ستاد مدیریت بحران کشور، بالگردهای ارتش و هلال‌احمر برای مهار آتش جنگل‌های ارسباران اعزام شده و آن را خاموش کردند اما در نهایت 300هکتار از جنگل‌های 164 هزارهکتاری ارسباران که به‌گفته کارشناسان به تنهایی ۲۰ درصد از گونه‌های گیاهی شناسایی شده در ایران را در خود جای داده است، خاکستر شد.
 شبیه همین اتفاق حدود 2‌ ماه قبل در تالاب میانکاله رخ داد و 400هکتار از پناهگاه حیات وحش 12ساعت در آتش سوخت. دلیل آن تنها نبود لودر برای خاموش کردن آتش در ساعات اولیه عنوان شد. کمتر از 2 هفته پیش از آن، کوهستان‌ها و جنگل‌های بهبهان نیز دچار حریق شده و حدود 12ساعت بعد منطقه حفاظت شده خاییز و تنگ‌تکاب را هم گرفتار کرد. این بار هم جنگل سوخت و بالگرد نیامد و وقتی بر بلندای منطقه آتش‌گرفته رسیده بود که هرچه سوختنی بود، سوخته و تمام‌ شده بود. دلیلی که همان زمان فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها برای عدم‌حضور بالگرد به خاییز و تنگ تکاب اعلام کرد، همان است که هم‌اکنون بعد از 2ماه برای تأخیر در اعزام بالگرد به ارسباران می‌گوید. «دولت بدهی خود به وزارت دفاع را پرداخت نکرده و وزارت دفاع هم مطالبات شرکت‌های خدمات‌رسان هوایی را نتوانسته پرداخت کند.» این علت تأخیر یا نیامدن بالگرد‌های آبپاش برای مهار شعله‌های آتش در جنگل‌ها و اراضی حفاظت‌شده است که سرهنگ علی عباس‌نژاد اعلام کرده و مبلغ آن را 30میلیارد تومان عنوان می‌کند. او در گفت‌وگو با همشهری از مطرح کردن این مسئله و درخواست برای پیگیری پرداخت مطالبات به کمیسیون اصل‌90 و کمیسیون برنامه و بودجه مجلس خبر داده و می‌گوید: «در این گزارش از مجلس درخواست کردیم تکلیف یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها مشخص شود. من به‌عنوان فرمانده باید بدانم در سال چه میزان بودجه دارم و اعتبارم چقدر است تا بتوانم برای آن برنامه‌ریزی داشته باشم.» عباس‌نژاد با انتقاد از اینکه بودجه اندکی به این موضوع اختصاص داده می‌شود می‌افزاید:‌ «بودجه اختصاص داده شده براساس برآورد واقعی نیست. هم‌اکنون سازمان جنگل‌ها در حال تهیه برآورد واقعی بودجه حفاظت برای سال آینده است و به‌زودی آن را به مجلس ارائه خواهد داد.»
او البته این را هم می‌گوید که تاکنون جلسات متعددی با کمیسیون اصل 90درخصوص آتش‌سوزی جنگل‌ها برگزار شده اما در عمل به نتیجه‌ای نرسیده است. عباس‌نژاد همچنین افزود: «باید از معاون اقتصادی سازمان برنامه و بودجه پرسید چرا مکاتبه کرده و می‌گویید دو ردیف اعتباری به سازمان داده‌اید، درحالی‌که سازمان از آن بی‌خبر است و این موضوع کذب گزارش شده. چرا چنین وضعیتی ایجاد کرده‌اید که به‌خاطر 30میلیارد، جنگل‌ها بسوزد و همه سردرگم باشند و هم‌اکنون به‌خاطر آتش‌سوزی 9میلیارد دیگر هم خسارت وارد شده باشد.» تلاش روزنامه همشهری به‌رغم تماس‌های متعدد و قرار قبلی با رئیس و اعضای کمیسیون اصل 90برای گفت‌وگو در این خصوص و همچنین معاون اقتصادی برنامه و بودجه به نتیجه نرسید.

نقش اعتبارات کوچک در جلوگیری از خسارت بزرگ
در برآورد هزینه‌ای که هم‌اکنون سازمان جنگل‌ها در حوزه حفاظت در حال تهیه برای ارسال به مجلس است، نه فقط تامین مطالبه شرکت‌های خدمات هوایی و اعزام بالگرد بلکه توجه و تامین دیگر نیازهای یگان حفاظت برای ارتقای حفاظت از جنگل‌ها هم گنجانده شده است. بررسی موارد متعدد آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مناطق حفاظت شده نشان می‌دهد گاهی اوقات نبود کوچکترین امکانات، شعله آتش کوچکی را به بحرانی بزرگ تبدیل کرده است. همانند آتش‌سوزی تالاب میانکاله که اگر لودر در منطقه وجود داشت، این منطقه حفاظت شده تا زمان رسیدن لودر و طی مسیر آن در جاده خاکی 40کیلومتری، 12ساعت در آتش نمی‌سوخت. یا جنگل‌بانان، پیش‌قراولان مهار آتش در دل جنگل‌ها اگر مجهز به لباس ضد‌حریق بودند با سرعت عمل بیشتر و نگرانی کمتر در همان دقایق اولیه به مهار آتش می‌پرداختند. یا حتی ساده‌تر از آن، اگر پارک‌های ملی تجهیزات لازم و مخزن آب داشتند، آتش برافروخته را سریع‌تر مهار می‌کردند، ‌نمونه اخیر آن آتش‌سوزی پنجشنبه گذشته پارک ملی سرخه‌حصار است که شعله‌های آتش، 20هکتار از این منطقه حفاظت شده و بانک تغذیه حیات وحش را نابود کرد و اگر خودروهای محیط‌بانان به تانکر آب مجهز بودند، سوختن پارک 6ساعت به طول نمی‌انجامید. اگر آموزش‌های لازم برای اطفای حریق به محیط‌بانان داده شود و اگر اهمیت مناطق حفاظت شده و عرصه‌های طبیعی برای نیروهای آتش‌نشانی بیان شود، آتش افتاده به جان ذخایر طبیعی زودتر خاموش می‌شود. 


   هزینه واقعی حفاظت از جنگل‌ها ماه آینده به مجلس می‌رود

محیط‌بانان و مدیران محیط‌زیست سراسر کشور همواره از فرسودگی و به روز نبودن خودروها و دیگر امکانات‌شان سخن می‌گویند، همین خودروهای فرسوده و از رده خارج نیز 3 روز قبل 5هزار مترمربع از علفزارهای منطقه آلمه در پارک ملی گلستان را به آتش کشاند. نقص فنی و آتش گرفتن خودروی محیط‌بانی، ‌دلیل این آتش‌سوزی عنوان شده است. آنگونه که عباس‌نژاد، ‌فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها به همشهری می‌گوید، «برآورد هزینه‌های واقعی حفاظت از جنگل‌ها تا یک‌ماه آینده به مجلس ارائه خواهد شد». اکنون باید منتظر عملکرد مجلس بود و منتظر ماند و دید که آیا عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست هم قدمی برای ارتقای تجهیزات و امکانات درخصوص اطفای حریق مناطق حفاظت شده برمی‌دارد یا به گفته خودش همچنان سرمایه‌گذاری در حوزه اطفای حریق جنگل‌ها را دارای توجیه اقتصادی نمی‌داند.