بیم و امیدهای قرارداد کار الکترونیک

ایجاد سامانه جامع روابط کار یکی از اتفاقات مثبت در بازار کار بوده که امیدها را برای احیای امنیت شغلی کارگران زنده کرده و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز با اشاره به اینکه اکنون آیین‌نامه اجرایی نظارت بر قراردادهای کارگری و کارفرمایی در کمیسیون اجتماعی دولت در حال بررسی است، ابراز امیدواری می‌کند با ثبت قراردادهای کار در سامانه جامع و الکترونیک شدن آنها، رواج قراردادهای سفیدامضا در بازار کار به حداقل برسد.
به‌گزارش همشهری، وزارت کار از چند سال پیش ایجاد سامانه جامع روابط کار متشکل از 30زیرسامانه مرتبط با امور کار و کارگر را در دستور کار قرار داد تا فرایند انجام امور با اهمیت بازار کار را الکترونیک کند که در این صورت مسائلی مانند ثبت دادخواست‌ها، بررسی مشاغل سخت و زیان‌آور، حفاظت فنی و ایمنی، آموزش ایمنی نیروهای کار، بیمه بیکاری، حمایت از مشاغل، شناسایی واحدهای مشکل‌دار، بازرسی کار، شوراهای سازش، ثبت و تأیید و پیگیری قراردادهای کار، بیمه کارگران ساختمانی و طبقه‌بندی مشاغل، به‌راحتی و از طریق ثبت‌نام کارگران در دفاتر پیشخوان دولت قابل انجام خواهد بود. در این میان یکی از ثمرات الکترونیک شدن امور، ثبت قراردادهای کاری کارگران در این سامانه است که عملا ضمن شفاف کردن روابط کارگر و کارفرما و مهیا شدن رسیدگی به شکایت‌های مطروحه در این حوزه، امکان تخلف و استفاده از قراردادهای سفیدامضا را نیز از بین می‌برد. البته کارشناسان معتقدند اثربخش بودن این سامانه منوط به رفع کاستی‌های بازار کار و از بین بردن دلایلی است که باعث می‌شود برخی کارفرمایان دست به تخلف از قانون بزنند.

آیین‌نامه اجرایی نظارت بر قراردادهای کار روی میز دولت
در جریان ایجاد سامانه جامع روابط کار، وزارت کار از کارگران خواسته با مراجعه به دفاتر پیشخوان دولت، نسبت به ثبت قرارداد کار خود در این سامانه اقدام و کد رهگیری دریافت کنند؛ ضمن اینکه با اجرای کشوری این سامانه تمام کارفرمایان نیز موظف به ثبت قراردادهای کار با نیروهای خود از طریق این سامانه خواهند بود. در این فرایند عملا قرارداد کارگر و کارفرما باید با تمام جزئیات قانونی آن ثبت شود و دیگر امکان سوءاستفاده از نیروی کار با انعقاد قرارداد سفید امضا وجود نخواهد داشت.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ابراز امیدواری می‌کند با الکترونیک شدن قراردادها،دیگر شاهد قراردادهای سفید نباشیم. وی در مورد قرارداد سفید‌امضای کارگری می‌گوید: برای حل این مشکل آیین‌نامه اجرایی به‌صورت الکترونیک تصویب شده و در اختیار دولت قرار گرفته است که اطلاعات قراردادهای کارگری در سطح کشور در سامانه جامع روابط کار قرار می‌گیرد و امیدواریم با الکترونیک کردن این قراردادها، قراردادهای سفیدامضا به حداقل برسد. 
به گفته محمد شریعتمداری، آیین‌نامه اجرایی نظارت بر قراردادهای کارگری و کارفرمایی فعلا در کمیسیون اجتماعی دولت در حال بررسی است و با تصویب آن در صحن دولت، این امید وجود دارد که شرایط بهتری برای قراردادهای کارگری و کارفرمایی ایجاد شود.

امنیت شغلی باید احیا شود
علی خدایی، نماینده کارگران در شورای‌عالی کار در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: با ایجاد این سامانه روند کشف و رسیدگی به تخلفات حوزه قرارداد کار مهیا می‌شود اما نمی‌تواند مشکلات ریشه‌ای بازار کار را که عمدتا باعث محقق‌نشدن حقوق کارگران می‌شود برطرف کند. خدایی حلقه مفقوده بازار کار را نبود امنیت شغلی برای کارگران اعلام می‌کند که عملا قدرت مطالبه‌گری و شکایت را از نیروی کار می‌گیرد و در این وضعیت هرچند روند رصد تخلفات و پیگیری شکایت‌ها با سامانه جامع روابط کار آسان شده اما وقتی کارگری امنیت شغلی ندارد و به‌واسطه قرارداد موقت به‌راحتی احتمال تمدید نشدن قرارداد او وجود دارد، عملا رغبت و توانی برای طرح شکایت و دریافت حقوق قانونی خود ندارد. او بازگرداندن امنیت شغلی را پیش‌نیاز رفع مشکلات بازار کار می‌داند.


  مشکلاتی که به رواج قراردادهای شفاهی دامن می‌زند

قراردادهای سفیدامضا، یکی از راه‌هایی است که به کارفرمایان در فرار از مسئولیت‌های قانونی در قبال نیروی کار کمک می‌کند. در این قراردادها تقریبا هیچ‌کدام از جزئیات ضروری در روابط کارگر و کارفرما ذکر نمی‌شود و در غیبت جزئیاتی مانند تاریخ قرارداد، نوع کار، محل کارگاه و... عملا کارگر هیچ حقی برای شکایت از کارفرما پیدا نمی‌کند زیرا درنهایت کارفرما می‌تواند همان چیزی را که کارگر را وادار به شکایت کرده، به‌عنوان یک توافق در متن قرارداد بگنجاند. بر این اساس با الکترونیک شدن قرارداد کار، امکان انعقاد چنین قراردادهایی به حداقل می‌رسد، اما این نکته باید مدنظر قرار بگیرد که در شرایط فعلی کارفرمایان بزرگ کمتر مرتکب چنین تخلفاتی می‌شوند و الکترونیک شدن قراردادها برای آنها می‌تواند سهولت در رسیدگی به شکایت‌ها را مهیا کند ولی الکترونیک شدن قرارداد کار برای کارفرمایانی که هیچ‌گونه حقی برای نیروی کار قائل نیستند و فهرست بیمه نیز ندارند تفاوتی ایجاد نمی‌کند؛ زیرا آنها به هر دلیل به‌دنبال کاهش هزینه پرداختی در قبال نیروی کار هستند و به قرارداد الکترونیک تن نمی‌دهند؛ مگر اینکه واقعا وزارت کار راهی برای آنها باقی نگذارد که البته در این صورت نیز باید تمهیداتی اندیشیده شود تا قراردادهای شفاهی جای قراردادهای سفیدامضا را نگیرد. به گزارش همشهری، متناسب نبودن عرضه و تقاضای کار در بازار یکی از اصلی‌ترین عواملی است که باعث می‌شود نیروی کار به مشاغلی با قراردادهای غیرقانونی تن بدهد و به‌نظر می‌رسد تا زمانی که اصل ناکارآمدی بازار کار اصلاح نشود، مشکلات حوزه قراردادهای کار نیز ادامه‌دار خواهد بود.