به‌دلیل افزایش سن ازدواج، آمار ناباروری بین زنان ایرانی در حال افزایش است
بارداری با اعمال شاقه!
معصومه حیدری‌پارسا
آمارهای ضد‌ونقیض می‌گویند ناباروری در کشور رو به افزایش است و تعداد زوج‌های نابارور که حدود 3میلیون نفر تخمین زده می‌شود، از این رقم گذشته است. مسئولان و کارشناسان از نگرانی برای کشور به‌دلیل رشد منفی جمعیت می‌گویند و زوجین را به فرزندآوری تشویق می‌کنند. سعید نمکی، وزیر بهداشت هم می‌گوید باید مراکز درمان ناباروری در کشور تقویت شوند و برای زوج‌های نابارور تسهیلات ویژه ایجاد کنیم؛ چرا که داشتن فرزند نخستین خواسته هر زوج و حق هر خانواده است. همچنین بالا بودن هزینه درمان ناباروری در کشور باعث بروز مشکلاتی برای خانواده‌ها شده است. در این‌باره با دکتر افسانه محمدزاده، فلوشیپ ناباروری و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا گفت‌وگو کرده‌ایم. او درباره دلایل ناباروری و راه‌های درمان توضیح داده است.
مهم‌ترین علل ناباروری زنان را چه می‌دانید؟
سن، مهم‌ترین عامل در ناباروری زنان است و خانم‌ها باید توجه کنند که پس از ۳۵سالگی قدرت باروری زنان کاهش پیدا می‌کند. اگر ما ناباروری را یک سال تلاش ناموفق برای بارداری بدانیم، برای خانم‌های بالای ۳۵سال این مدت به 6ماه کاهش پیدا می‌کند. متأسفانه هم سن ازدواج در کشور ما افزایش یافته است و هم سن اقدام برای بارداری. دخترخانم‌هایی که هنوز ازدواج نکرده‌اند و ممکن است سن طلایی باروری خود را از دست بدهند، می‌توانند برای حفظ باروری خود از روش فریز تخمک استفاده کنند. با این روش می‌توانند تخمک‌های سالم و جوان خود را منجمد و نگهداری کنند تا در آینده با مشکل ناباروری مواجه نشوند. زوج‌هایی هم که فعلاً قصد یا شرایط بارداری را ندارند، می‌توانند از روش فریز تخمک یا فریز جنین استفاده کنند تا با افزایش سن، دچار مشکل نشوند. البته جز عامل سن که به آن اشاره شد، خانم‌ها باید به نظم سیکل ماهانه خود دقت کنند. هرگونه بی‌نظمی، درد شدید و خونریزی شدید قاعدگی باید جدی گرفته شود؛ زیرا ممکن است علامت اختلالات تخمدان یا رحم یا بیماری‌هایی مانند اندومتریوز باشد. همچنین اگر خانمی سابقه شیمی‌درمانی یا جراحی در ناحیه شکم و لگن، مثل جراحی پارگی آپاندیس یا برداشتن کیست تخمدان و... را داشته باشد، ممکن است دچار آسیب به تخمدان یا لوله‌های فالوپ شده باشد و باید زودتر برای ارزیابی وضعیت باروری خود اقدام کند. گذشته از اینها، عوامل مربوط به سبک زندگی هم بر توان باروری بسیار مؤثرند. اضافه‌وزن یا چاقی، تغذیه ناسالم، ورزش نکردن و کم‌تحرکی، استرس مداوم و خواب ناکافی و نامنظم ازجمله عوامل تهدیدکننده قدرت باروری‌اند. البته ناباروری در زنان علل مختلف دیگری هم دارد که به 3 دسته اصلی تخمدانی، لوله‌ای و رحمی برمی‌گردد و باعث ناباروری، سقط مکرر یا زایمان زودرس می‌شود.
روند تشخیص و درمان ناباروری در مراکز درمانی ازجمله ابن‌سینا چگونه است؟
در این موارد مهم است که خانم و آقا در کنار هم و همزمان بررسی شوند؛ بنابراین ابتدا خانم در کلینیک زنان و آقا در کلینیک مردان ویزیت می‌شوند. ما در کلینیک زنان ابتدا یک شرح حال و سابقه خانوادگی دقیق از مراجعان می‌گیریم. نکاتی مثل چگونگی سیکل قاعدگی ماهانه، سابقه بارداری قبلی، سابقه درمان‌های قبلی، بیماری‌های زمینه‌ای مثل اختلالات تیروئید، داروهای مصرفی و سابقه مصرف دخانیات ازجمله نکاتی است که باید در گرفتن شرح حال در نظر بگیریم. همچنین مهم است که از سابقه خانوادگی بیمار هم بپرسیم؛ اینکه آیا در خانواده سابقه ناباروری، سقط مکرر، زایمان زودرس و مرده‌زایی دارند یا نه؟ در مرحله بعد، اقدامات تشخیصی لازم مانند آزمایش‌های هورمونی، سونوگرافی یا عکس رنگی رحم درخواست می‌شود. شیوه درمان یک کار گروهی است و در مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا پس از انجام اقدامات تشخیصی، هم متخصص ناباروری مردان تشخیص و نظر خود را می‌نویسد، هم متخصص جنین‌شناسی و هم متخصص زنان و سپس با جمع‌بندی این نظرات بهترین روش درمانی به زوج نابارور پیشنهاد می‌شود. حتی ممکن است به مشاوره دیگر تخصص‌ها مانند غدد، ژنتیک و عفونی هم نیاز باشد که خوشبختانه همه متخصص‌های مرتبط در مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا حضور دارند.
درباره راه‌های درمان هم توضیح دهید؟
3 نوع درمان دارویی، جراحی و درمان‌های پیشرفته برای ناباروری زنان وجود دارد. در مواردی که علل تخمدانی مانند سندروم تخمدان پلی‌کیستیک مطرح باشد، ما از درمان دارویی مانند قرص‌های ضدبارداری و داروهای تحریک تخمک‌گذاری استفاده می‌کنیم. در مواردی که مشکلاتی مانند انسداد لوله‌های رحمی یا وجود فیبروم‌های بزرگ یا سپتوم در رحم تشخیص داده شود، ممکن است از روش‌های جراحی مثل هیستروسکوپی یا لاپاراسکوپی استفاده کنیم. در مواردی هم لازم است از آییوآی و همچنین فناوری‌های پیشرفته کمک‌‌باروری مانند آی‌وی اف یا میکرواینجکشن استفاده کنیم. خوشبختانه حتی اگر خانمی ازدواج نکرده باشد، می‌تواند تا حد زیادی وضعیت باروری خود را ارزیابی و پایش کند. به‌طور مثال اگر دخترخانمی سیکل قاعدگی‌اش نامنظم است یا خونریزی‌های شدید دارد، می‌توان با انجام آزمایش‌های هورمونی و سونوگرافی، وضعیت رحم و تخمدان‌های او را بررسی کرد. تنها فاکتوری که درصورت بکارت خانم نمی‌توان بررسی کرد، وضعیت لوله‌های رحمی است که نیازمند انجام هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم است که از راه واژینال انجام می‌شود.
آیا بین مصرف قرص‌های ضدبارداری و ناباروری رابطه‌ای وجود دارد؟
باوری بین خانم‌ها وجود دارد که مصرف قرص‌های ضدبارداری عوارض جدی برای باروری به‌دنبال دارد اما این باور نادرست است. قرص‌های ضدبارداری کاربردهای متفاوتی دارند. جز کاربرد اولیه، یعنی پیشگیری از بارداری، ممکن است برای درمان کیست‌های تخمدان، تنظیم سیکل‌های قاعدگی ماهانه و پیش‌درمان در روش‌هایی مثل آییوآی و آی‌وی‌اف هم به‌کار روند. اما این قرص‌ها موجب ناباروری یا کاهش توان باروری نمی‌شوند. برای نمونه، خانمی که به‌مدت 6 سال قرص ضدبارداری مصرف کرده است و حالا با قطع مصرف، می‌خواهد باردار شود ممکن است با تشخیص سندروم تخمدان پلی‌کیستیک مواجه شود و فکر کند به‌خاطر مصرف آن قرص‌ها به آن مبتلا شده است؛ درحالی‌که درواقع او قبلاً به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک مبتلا بوده و مصرف قرص‌ها مانع بروز علائم آن می‌شده است.
برخی می‌گویند درمان به روش آی‌وی‌اف باعث بروز یائسگی زودرس می‌شود. این موضوع صحت دارد؟
منظور از یائسگی زودرس کاهش ذخیره تخمدان و بروز علائم یائسگی پیش از 40 سالگی است. ممکن است برخی به اشتباه فکر کنند که تحریک تخمک‌گذاری و پانکچر تخمدان ممکن است باعث کاهش ذخیره تخمدانی شود اما همانطور که قبلاً گفتم در هر سیکل ماهانه چند تخمک وارد روند رشد و بلوغ می‌شوند که تنها یکی از آنها بالغ می‌شود و بقیه از بین می‌رود. در تحریک تخمک‌گذاری، ما تلاش می‌کنیم تعداد بیشتری از آن تخمک‌ها بالغ شوند؛ بنابراین این روند اختلالی در میزان ذخیره تخمدان ایجاد نمی‌کند؛ زیرا هر دختری با ذخیره تخمدانی مشخصی متولد می‌شود که پس از بلوغ، در سیکل‌های ماهانه، این ذخیره به‌تدریج کاهش می‌یابد و در زمان یائسگی به صفر می‌رسد.
خانم‌ها باید توجه کنند که پس از ۳۵سالگی قدرت باروری زنان کاهش پیدا می‌کند. اگر ما ناباروری را یک سال تلاش ناموفق برای بارداری بدانیم، برای خانم‌های بالای ۳۵سال این مدت به 6ماه کاهش پیدا می‌کند
خطرات ناباروری
اضافه‌وزن یا چاقی، تغذیه ناسالم، ورزش نکردن و کم‌تحرکی، استرس مداوم و خواب ناکافی و نامنظم ازجمله عوامل تهدیدکننده قدرت باروری‌اند. البته ناباروری در زنان علل مختلف دیگری هم دارد که به 3 دسته اصلی تخمدانی، لوله‌ای و رحمی برمی‌گردد و باعث ناباروری، سقط مکرر یا زایمان زودرس می‌شود
در همینه زمینه :
