لب‌تشنگان هیرمند

فرشته بامری |خبرنگار:

شهرستان هیرمند با بیش از 350 روستا در 245 کیلومتری شمال زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان و در همسایگی ولایت نیمروز افغانستان با بحران بی‌آبی دست و پنجه نرم می‌کند. در حالی که ساکنان 41 روستا در هیرمند مدت‌هاست با مشکلات بی‌آبی روبه‌رو هستند؛ مسئولان پیش‌بینی کرده‌اند مشکلات آب در این منطقه در تابستان امسال نیز همچنان ادامه دارد. 


4 یا 5 ساعت آب برای روستاها

یکی از این روستاهای هیرمند ملاعلی است. این روستا از توابع بخش قرقری و در شهرستان هیرمند قرار دارد. یکی از ساکنان روستای ملاعلی می‌گوید: اهالی این روستا فقط 5-4 ساعت آب دارند و اغلب با افت فشار آب مواجه هستند. به گفته  «مهدی صیادی»  اهالی ناچار به ذخیره آب در گالن‌ها یا استفاده از تانکر برای ذخیره آب هستند. وی می‌افزاید: با گرم شدن هوا مصرف آب، چه آشامیدنی و چه استحمام، افزایش یافته است. در چنین شرایطی نبود آب مشکلات ما را صدچندان کرده است. روشن کردن کولر بدون آب نیز کاری غیرممکن است. 

صیادی ادامه داد: روستاییان حین مصرف آب نگران تمام شدن آب ذخیره‌شده هستند. ما همواره با این دلهره که اگر ذخیره آب ما تمام شود چه کنیم، روز و شب را سپری می‌کنیم.  یکی از بانوان این روستا هم می‌گوید: ما برای پخت و پز هم مثل بقیه شهروندان و مردم به آب نیاز داریم در حالی که اغلب سعی می‌کنیم از آب کمتری برای پخت غذا استفاده کنیم. «سکینه بزی» ادامه می‌دهد: شست‌وشو و نظافت، عاملی برای پیشگیری از بیماری‌هاست اما ما در حین شست‌و‌شو هم نگران هستیم مبادا آب تمام شود در حالی‌که اگر آب لوله‌کشی داشتیم با خیال راحت به شست‌وشو و نظافت می‌پرداختیم. 


۱۵ لیتر آب، سهم هر روستایی

بزی با اشاره به تانکرهای آب‌رسانی که به روستا می‌آیند، ادامه می‌دهد: هر بار که تانکرهای آب به روستا می‌رسد هر نفر می‌تواند حدود ۱۵لیتر آب دریافت کند که این میزان آب فقط نیاز آشامیدنی اهالی را تامین می‌کند. 


پروژه انتقال آب زهک به هیرمند

فرماندار هیرمند می‌گوید: در شهرستان هیرمند ۴۱ روستا وجود دارد که با تنش آبی مواجه‌اند. از این تعداد ۲۰روستا به صورت سقایی آب‌رسانی می‌شوند و رفع مشکلات آب در روستاهای این شهرستان منوط به افتتاح خط دوم انتقال آب شرب از زهک به هیرمند است.  «محمدعلی پیری» در گفت‌و‌گو با همشهری با اشاره به این‌که این پروژه در سال ۹۴ کلید خورد اما هنوز به بهره‌برداری نرسیده است، افزود: این پروژه طی سال‌های مختلف با تنگناهای مالی مواجه بوده و به همین دلیل هنوز به پایان نرسیده است. 

وی ادامه داد: در بازدیدی که از این پروژه داشتم مشخص شد این طرح مراحل پایانی خود را سپری می‌کند و مسئولان پروژه قول دادند تا 2 ماه آینده به بهره‌برداری برسد و مشکل قطعی و کیفیت آب برطرف شود؛ اما از آن‌جا که هنوز تنگناهای مالی وجود دارد به نظر می‌‌رسد تابستان امسال هم با مشکلات آبی در این مناطق روبه‌رو باشیم. سرپرست معاونت طرح و توسعه آب و فاضلاب روستایی سیستان و بلوچستان هم در این‌باره می‌گوید: هم‌اکنون 1300 روستای استان که شبکه آب ندارند با 122 تانکر آب‌رسانی سقایی می‌شوند. 

به گفته «حسن عابدی» سهمیه هر نفر برای آب‌رسانی سقایی حدود 15 لیتر است که با توجه به سهمیه اندک، چه روستاهایی که آب‌رسانی می‌شوند و چه آن‌هایی که نمی‌شوند، عمده نیاز آبی‌شان را از چاه‌ها و گودال‌های آب تامین می‌کنند. عابدی افزود: برای آب‌رسانی مداوم و شبکه‌دار کردن حدود 3 هزار روستای بدون شبکه، 18 مجتمع آب‌رسانی در دست اجراست. ساخت برخی از این مجتمع‌ها از سال 86 آغاز شده و هنوز به‌بهره‌برداری نرسیده است و حداقل 2 هزار میلیارد تومان برای تکمیل این مجتمع‌ها نیاز است. 


انباشت بدهی و احتمال قطعی آب

عابدی با اشاره به انباشت بدهی تانکر‌های آب‌رسانی سیار، آب‌شیرین‌کن‌های بخش خصوصی و احتمال قطع آب‌رسانی سقایی ادامه داد: بر اساس برآورد شرکت آب و فاضلاب روستایی استان، تانکرهای آب‌رسانی سیار، چاه و آب‌شیرین‌کن‌های 
بخش خصوصی 5 میلیارد تومان از شرکت آب طلب دارند و این طلبشان از 5 سال گذشته تاکنون همچنان برقرار است. به گفته وی با این برآورد احتمال قطعی آب‌رسانی سقایی هم وجود دارد. در همین رابطه نماینده مردم جنوب بلوچستان در مجلس می‌گوید: بدهی انباشت به تانکرها و چاه‌های آب بخش خصوصی موجب می‌شود تانکرها ناگهان در اعتراض به طلب پرداخت نشده‌شان آب‌رسانی را قطع کنند.

این اعتراض و قطع مسبوق به سابقه هم است؛ 2 سال پیش آب‌شیرین‌کن پسابندر و تانکرهای آن به‌خاطر بدهی 15 ماهه‌‌شان، سهمیه آب‌رسانی سقایی به 4 روستای پسابندر، گواتر، پست و بریس را قطع کردند.  «عبدالغفور ایران‌نژاد» می‌افزاید: هرچند سهمیه 15 لیتری برای هر نفر برای روستاییان کفاف زندگی را نمی‌دهد و باید از منابع آب خدادادی هم استفاده کرد، این 15 لیتر برای خورد و خوراک خوب است و بهداشتی است و از احتمال شیوع بیماری‌ جلوگیری می‌کند. 
وی ادامه داد: امیدواریم با راهکارهایی که اندیشیده خواهد شد مشکلات و تنش‌های آبی مرتفع شود.


بارش‌های بی‌اثر

«الله‌بخش ریگی» رئیس گروه تحقیقات هواشناسی استان، می‌گوید: 61 درصد گستره سیستان و بلوچستان درگیر خشکسالی بسیار شدید است. در فروردین امسال 35 میلی‌لیتر در سیستان و بلوچستان باران باریده که 31 درصد بارش یک سال آبی را شامل می‌شود اما این بارش که بیشتر رگباری بود، تاثیری بر خشکسالی ندارد چراکه باید 40 درصد بارش‌های یک سال زراعی در 40 درصد بازه زمانی همان سال ببارد تا ثاتیرگذار باشد. تعرق و تبخیر بیش از‌ اندازه موجب می‌شود بارش‌های کوتاه و پرتوان تاثیری بر خشکسالی نگذارد.


شاخص دسترسی به شبکه آب

خشکسالی فراگیر برای استانی که بیشتر مردمانش با منابع آب خدادادی رفع نیاز می‌کنند محرومیتی عمیق و جدی ا‌ست. وزارت نیرو برآورد کرده، سیستان و بلوچستان کمترین شاخص دسترسی به شبکه آب در میان 31 استان ایران را دارد و شاخص دسترسی‌اش با متوسط کشوری اختلاف فاحشی دارد.