برکات اجتماعی عید قربان

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن اسدی طوسی|   استاد اخلاق حوزه علمیه قم:

عید سعید قربان به عنوان یکی از مهم‌ترین عیدهای مسلمانان، آن چنان دارای اهمیت و فضیلت است که حضرت رسول(ص) می‌فرمایند: «هر کس 4 شب را شب‌زنده‌دارى کند، بهشت براى او واجب است: شبِ ترویه، شب عرفه، شب عید قربان و شب عید فطر». رسم و سنت حسنه‌ای است که در بسیاری از کشورهای اسلامی در چنین روز عزیزی، مردم مسلمان گوسفند،گاو یا شتری را قربانی و گوشت آن را بین همسایگان، فقرا و نیازمندان تقسیم می‌کنند؛ در کشور ما نیز این کار مرسوم و رایج است. اساساً حج از جمله عبادت‌های بسیار مهمی است که دانایی به انجام رساندن آن برای هر فرد مسلمانی بسیار فرح‌انگیز است.

از این رو، روزی که پس از انجام وظایف سنگین حج به عنوان جایزه الهی و اتمام احرام پیش می‌آید عید می‌گیرند. عید قربان که خود نمادی از قربانی کردن خواسته‌ها و منیت‌های نفسانی برای تقرب به خدای متعال است، عیدی است که برای آدمی برکات و دستاوردهایی چون نعمت و امنیت، عبودیت و بندگی و نیز درک ژرف و عمیق در زمینه خدمت به خلق و مهربانی با مردم به همراه دارد.

عید قربان از این منظر نماد رابطه ناب خالق و مخلوق است که در آن انسان می‌تواند به مرحله‌ای برسد که همچون ابراهیم خلیل‌الله(ع) در راه پروردگارش حاضر شود و برای رضایت خاطر او از همه چیز خود بگذرد و در ترجیح بین خدا و غیرخدا، پروردگار متعال را برگزیند؛ حتی اگر آن غیر، فرزند خودش باشد.

از این منظر و بر پایه فلسفه عید قربان، همه چیز و همه کس در برابر خدای متعال، وضع فرودستی پیدا می‌کند و وقتی چنین حالتی در او پیدا شد، در برابر خلق خداوند نیز گستاخی و تکبر نمی‌کند، بلکه خدمت به مردم به‌ویژه افراد نیازمند را توفیقی از ناحیه خدا برای خویش تلقی می‌کند و در این مورد می‌کوشد که در خدمت به مردم آن هم از جنس خدمت صادقانه و خالصانه و بی‌منت از دیگران سبقت بگیرد. از سوی دیگر، عید سعید قربان، خود روایتگر نزول رحمت الهی است. چه آن‌که حضرت ابراهیم(ع) در جریان امتحان بزرگ قربانی کردن فرزند خویش، مشمول عنایت و لطف ویژه پروردگار قرار گرفت.

نظافت و نو پوشیدن در عید قربان نیز نماد دیگری از شادی و نشاط جامعه اسلامی است که به‌خصوص در چنین روزهایی بر لزوم توجه به سنت حسنه صله رحم تأکید شده است. همین صله رحم اگر توأم با توجه به فلسفه عید قربان باشد، زمینه‌ساز حل بسیاری از مشکلات اجتماعی از جمله فقر، کمبود محبت و مودت میان انسان‌ها به خصوص اقوام و خویشان می‌شود.
امروز در جامعه ما به علت درگیر شدن با زندگی ماشینی و رویکرد صرفاً مادی در روابط اجتماعی، شاهد کمرنگ شدن فرهنگ دستگیری از یکدیگر و نیز دید و بازدیدها هستیم که باید بکوشیم به برکت عیدهای مقدسی چون عید قربان این نقاط ضعف در سایه فرهنگ‌سازی و بصیرت‌دهی به آحاد جامعه برطرف شود.

آنچه مسلم است این‌که قربانی کردن در این عید، نمادی از قربانی کردن هوای نفس است و بی‌شک برکات بزرگی نصیب انسان و جامعه می‌شود که یکی از آنها توجه به الزامات زندگی ایمانی و دینی در جامعه انسانی است و اگر چیزی جز این باشد ما در مسیر انبیای الهی همچون حضرت ابراهیم(ع) گام برنداشته‌ایم و بنابراین باید در سبک زندگی خود تجدیدنظر جدی کنیم.

به هر صورت، عید قربان در جایگاه بی‌بدیل خویش، توأم با درس ایثار و فداکاری، نوع‌دوستی و کنار گذاشتن خواهش‌های نفسانی است تا آدمی بهتر بتواند مشکل و گرفتاری دردمندان و گرفتاران را درک کند و بدون چشمداشت و منت گذاشتن و البته بر اساس تکلیف شرعی و انسانی به یاری آنان بشتابد.